Μνήμες από τη σφαγή στο Μπεσλάν

Ο δρόμος των ηρώων στη ρωσική κωμόπολη Μπεσλάν είναι σχεδόν αθέατος. Από τη μια πλευρά εκτείνονται μικρά σπίτια από τούβλα, άλλα ακατοίκητα, άλλα ετοιμόρροπα. Τίποτα δεν θυμίζει ότι αυτός ο δρόμος οδηγεί στο θέατρο ενός από τα πιο φρικτά γεγονότα της σύγχρονης ρωσικής ιστορίας. Σε μιαν αίθουσα για σπορ του σχολείου με τον αριθμό ένα. Η τρομοκρατική επίθεση διάρκειας τριών ημερών που ξεκίνησε τέτοιες ημέρες στην Δημοκρατία της Βόρειας Οσσετίας, ξυπνά μνήμες ακόμη και μετά πριν από 15 χρόνια.

Λουτρό αίματος

Σε μια αποτυχημένη προσπάθεια απελευθέρωσης των ομήρων πάνω από 330 χάνουν τη ζωή τους με τραγικό τρόπο, 180 από αυτούς είναι παιδιά. Η καθηγήτρια ιστορίας Ναντέσντα Γκουρίγεβα έρχεται συχνά σε αυτη τη ρημαγμένη ετοιμόρροπη αίθουσα του σχολείου που σήμερα έχει μετατραπεί σε μνημείο. Μόνο ο σκελετός μιας μπασκέτας και το καμένο πολύζυγο θυμίζουν ότι κάποτε εδώ τα παιδιά έκαναν σπορ. «Εδώ πέρασα τις πιο δύσκολες ώρες της ζωής μου» λέει. Διηγείται όσα συνέβησαν τότε και της έρχονται δάκρυα στα μάτια. «Αυτή η τραγωδία δεν πρέπει να ξεχαστεί» λέει και δείχνει σε ένα τοίχο εκτός από ζωάκια τις φωτογραφίες δύο παιδιών. «Η μικρή μου Βέρα, λίγες μέρες μετά το σχολικό ξεκίνημα, και ο Μπόρις μου, και οι δύο νεκροί». Μόνο η μικρότερη κόρη της, η Ιρίνα, επέζησε και για χρόνια βρίσκονταν σε θεραπεία για μετατραυματικό στρες. Τα δύο παιδιά ήταν θύματα ενός εγκλήματος, που συγκλόνισε τους 37.000 χιλιάδες κατοίκους της πόλης. Την 1η Σεπτεμβρίου του 2004 Τσετσένοι και Ινγκούσιοι τρομοκράτες τζιχαντιστές συλλαμβάνουν 1100 ομήρους, μικρά παιδιά, μαθητές, γονείς και δασκάλους και ταμπουρώνονται μαζί τους στην αίθουσα για σπορ χωρίς νερό, φαγητό και φάρμακα. Αίτημα των τρομοκρατών είναι η αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τη Τσετσενία και το τέλος του πολέμου.

Μετά από 3 ημέρες η ομηρία κατέληξε σε αιματοχυσία. Μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών, πυρκαγιές και εκρήξεις οι ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας έδωσαν τέλος στην ομηρία, αλλά έχασαν τη ζωή τους πάνω από 334 όμηροι και άλλοι 700 τραυματίστηκαν. Η Γκουριγέβα δίνει μέχρι σήμερα, 15 χρόνια μετά, αγώνα για να επεξεργαστεί τα ψυχολογικά της τραύματα. «Επέζησα. Αυτό θα το ήθελα και για τα παιδιά μου», λέει. Σήμερα φροντίζει ένα μικρό μουσείο, όπου πολλά θυμίζουν τα θύματα: τα παπούτσια τους, λούτρινα ζωάκια, σημειώσεις και στολές. Νεκροί υπήρξαν και από τις μονάδες ασφαλείας και τις ειδικές δυνάμεις. «Γι' αυτό θέλουμε να θυμόμαστε αυτούς τους ήρωες. Ονομάσαμε τις τάξεις με το όνομα των ειδικών δυνάμεων και στους διαδρόμους του σχολείου κρέμονται φωτογραφίες των μαχητών», λέει καθηγήτρια.

Σφράγισε την καθημερινότητα της πόλης

Δεν είναι όμως όλοι οι επιζώντες που ακολουθούν τον ίδιο δρόμο. «Δεν είναι σωστό», υποστηρίζει η Έλλα Κεσάγιεβα, συνιδρύτρια της Ένωσης θυμάτων "Η φωνή του Μπεσλάν": «Δίνω αγώνα σε ένα άλλο μέτωπο, θέλουμε να σταματήσει αυτή η προπαγάνδα» λέει. Η Κεσάγιεβα ζει λίγα μέτρα πιο κάτω από την πρώην αίθουσα σπορ. Τότε έπρεπε να περιμένει σε μιαν άλλη πλευρά του δρόμου για να μάθει τελικά ότι σκοτώθηκαν τρία μέλη της οικογένειά της. Ο γαμπρός της δέχθηκε σφαίρες την ώρα που προσπαθούσε να προστατεύσει παιδιά. Η γυναίκα δεν είναι μόνο γνωστή στο Μπεσλάν, αλλά σε ολόκληρη τη Ρωσία και την Ευρώπη Από τότε κατατρύχεται από ένα συναίσθημα αδυναμίας, επειδή έγινε δύο φορές θύμα, της ίδιας της της χώρας, επειδή δεν μπόρεσε να την προστατεύσει, και επειδή έπεσε θύμα των τρομοκρατών. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο δικαίωσε το 2017 τα θύματα. Πέρασαν όμως μήνες για να αναγνωρίσει η Ρωσία την απόφαση. Η Μόσχα πρέπει να αποζημιώσει τους συγγενείς των θυμάτων με 3 εκ. ευρώ. «Η τρομοκρατική επίθεση αποτελεί σημείο τομής για όλη την πόλη» λέει ο Στάνισλαβ Τζεμπόγιεβ  από την δημοτική αρχή της πόλης. Το καλοκαίρι δεν γίνονται πια γιορτές, τα γενέθλια μεταφέρονται σε άλλες.

Ακόμη και το ξεκίνημα του σχολείου μετατίθεται σε άλλες μέρες. Σε μια πόλι μόλιες μερικές ώρες με το αυτοκίνητο από την Τσετσενία, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τρομοκράτες θα τολμούσαν να σχεδιάσουν τέτοια επίθεση. «Σήμερα υπάρχει ασφάλεια, ο Πούτιν και οι μυστικές υπηρεσίες έχουν τον έλεγχο», λέει. Παλαιότερα οι Τσετσενοι ήθελαν να να επιβάλουν με τα όπλα την ανεξαρτησία της Τσετσενίας. Σήμερα χιλιάδες από τον Βόρειο Καύκασο και την Κεντρική Ασία πολεμούν στο πλευρό των τζιχαντιστών. Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες ξεσκεπάζουν κάθε τόσο μικρές ομάδες τρομοκρατών.  Αλλά για την Κεσάγιεβα είναι η μισή αλήθεια. «Ο Πούτιν εκμεταλλεύεται την τραγωδία στον Μπεσλάν για να ενισχύσει τη δική του δύναμη. Η τρομοκρατία έχει εξαφανιστεί, αλλά μαζί της και η ελευθερία».

Κλαούντια Τάλερ / dpa

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου