Μπαγκλαντές. Η απόδραση μιας σιδηράς γηραιάς κυρίας

Προφανώς όλοι έχουμε στα συρτάρια ή στις ντουλάπες μας ένα ή περισσότερα ρούχα, όπου η ετικέτα αναγράφει «made in Bangladesh». Η χώρα αυτή των 170 εκατομμυρίων κατοίκων στηρίζει σε μεγάλο βαθμό την οικονομία της από τη μεταποίηση στον συγκεκριμένο τομέα, αν και τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ενδείξεις κόπωσης του κλάδου της κλωστοϋφαντουργίας, που έβγαλε εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια, γεγονός που δεν είναι άσχετο με τα οικονομικά προβλήματα, που αντιμετωπίζει πλέον η χώρα, μετά από μια περίοδο οικονομικής μεγέθυνσης.

Για μια θέση στο Δημόσιο

Ίσως είναι και αυτός ένας λόγος, που μια θέση στο Δημόσιο είναι τόσο περιζήτητη και αποτέλεσε τελικά και την αφορμή για τις μεγάλες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, όταν η απόλυτη κυρίαρχος στη χώρα εδώ και 15 χρόνια Σεΐχ Χασίνα αποφάσισε να… επιστρέψει στο παρελθόν και να επαναφέρει κριτήρια για τις προσλήψεις σε κρατικές θέσεις, που θεωρήθηκαν κομμένα και ραμμένα στα μέτρα των οπαδών του κόμματός της.

Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή. Οι φοιτητές, που δεν σταμάτησαν να διαμαρτύρονται επί εβδομάδες στην πρωτεύουσα Ντάκα την ανάγκασαν να δραπετεύσει την τελευταία στιγμή, ζητώντας καταφύγιο στο εξωτερικό, λίγο πριν τα οργισμένα πλήθη εισβάλουν στο πρωθυπουργικό μέγαρο.

Δεν συμβαίνουν τέτοια γεγονότα συχνά στον 21ο αιώνα, οπότε η συγκεκριμένη εξέλιξη αξίζει λίγο παραπάνω προσοχής. Ειδικά το γεγονός ότι η απόδραση της αυταρχικής κυρίας δεν ήταν αποτέλεσμα κάποιου πραξικοπήματος, αλλά της δράσης ενός νεανικού, φοιτητικού κυρίως κινήματος έξω από κομματικά στεγανά, στο οποίο πιθανώς να προσπάθησαν να εισβάλουν ή και να εισέβαλαν και άλλα στοιχεία.

Δικομματισμός παλαιάς κοπής

Αλλωστε ο μεγαλύτερος φόβος τώρα είναι ότι τη θέση του κόμματος της σιδηράς κυρίας, του Awami League, θα μπορούσε να πάρει το Εθνικιστικό Κόμμα (ΒΝΡ) της ορκισμένης της εχθρού Χαλέντα Ζία, η οποία βρισκόταν σε κατ' οίκον περιορισμό και πλέον είναι ελεύθερη. Κάτι που θα αποτελούσε απλώς «ίδια γεύση με άλλο πρόσημο». Τα δύο αυτά κόμματα κυριαρχούν στην πολιτική ζωή του Μπαγκλαντές από τότε που η νεαρή αυτή χώρα κέρδισε την ανεξαρτησία της από το Πακιστάν το 1971. Οι αλληλοκατηγορίες για διαφθορά και αυταρχισμό αποτελούν παράδοση στο πλαίσιο αυτού του απαρχαιωμένου δικομματισμού και δυστυχώς δεν είναι αβάσιμες.

Το ερώτημα που θέτουν τώρα ξένοι παρατηρητές είναι αν μέσα από το φοιτητικό κίνημα θα μπορούσε να προκύψει μια εναλλακτική νεωτεριστική δύναμη. Για να συμβεί κάτι τέτοιο θα χρειαστεί χρόνος, τον οποίο θα πρέπει να δώσει χωρίς… να το παρακάνει ο βραβευμένος με Νομπέλ Μοχάμεντ Γιουνούς, που ορκίστηκε μεταβατικός πρωθυπουργός μόλις τέσσερις ημέρες μετά την «εξαφάνιση» της Χασίνα.

Το έργο του 84χρονου οικονομολόγου δεν θα είναι καθόλου εύκολο καθώς η ένταση των τελευταίων εβδομάδων, το μίσος που χαρακτήρισε την αντιπαράθεση δεν μπορεί παρά να αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στην κοινωνία. Οι επιθέσεις εναντίον γραφείων ή κατοικιών στελεχών του μέχρι τώρα κυβερνώντος κόμματος είναι ενδεικτικές του μίσους που υπάρχει μεταξύ των αντιπάλων. Όπως γράφτηκε χαρακτηριστικά: «Η Χασίνα κυβέρνησε με τη βία και μόνο με τη βία θα μπορούσε να φύγει». 

Γαλουχημένη με τη βία

Είναι κάτι που ως ένα βαθμό «δικαιολογείται» από το βιογραφικό της. Ως κόρη του Ματζιμπούρ Ραχμάν, του πρώτου ηγέτη της χώρας μετά την αιματοβαμμένη απελευθέρωση είδε τον πατέρα της αρχικά να δοξάζεται, μετά να μετατρέπεται και αυτός σε αυταρχικό ηγέτη και να δολοφονείται τελικά από τους εχθρούς του το 1975 μαζί με όλα σχεδόν τα μέλη της οικογένειάς του, πλην της ίδιας της Χασίνα και μιας αδερφής που διέφυγαν στην Ινδία, επιστρέφοντας μόλις το 1981. Από τη στιγμή εκείνη και μετά ασχολήθηκε με την πολιτική. Ήταν πάλι μια εξέγερση που έδωσε τέρμα στη δικτατορία το 1990, αλλά το ΒΝΡ της αντιπάλου της Ζία ήταν αυτό που κέρδισε τις εκλογές.

Από τότε χρονολογείται και η αντιπαλότητά τους, που πήρε και χαρακτηριστικά προσωπικής βεντέτας, με τη Χασίνα να παίρνει το «πάνω χέρι» το 2009 και να δημιουργεί ένα ασφυκτικό πλαίσιο διαφύλαξης της εξουσίας της. Οι τελευταίες εκλογές τον περασμένο Ιανουάριο χαρακτηρίστηκαν για παράδειγμα «παρωδία» και η αντιπολίτευση τις είχε μποϋκοτάρει. Τώρα η Χασίνα μετανάστευσε χωρίς επιστροφή και η Ζία με κλονισμένη την υγεία και το προανεφερθέν εξίσου γκρίζο παρελθόν, δεν θεωρείται ικανή να αλλάξει τον ρου της ιστορίας στη χώρα.

Το στοίχημα του Γιουνούς

Ο μετριοπαθής εκ φύσεως Γιουνούς κέρδισε λοιπόν την «ψήφο» των φοιτητών και το στρατιωτικό κατεστημένο τον αποδέχτηκε για να προλάβει νέες αναταράξεις. Στην ουσία όμως τα δύσκολα τώρα αρχίζουν για τον ίδιο. Οι προσδοκίες είναι μεγάλες, κάποιοι διψούν για εκδίκηση, ο στρατός παρακολουθεί και οι φοιτητές δεν έχουν ακόμα μια συνολική πολιτική πρόταση, που θα μπορούσε να φέρει το κάτι πραγματικά νέο στη χώρα. Είναι ένα ερώτημα αν θα το καταφέρουν.

Είναι διαφορετικό να αγωνίζεσαι να ρίξεις μια διεφθαρμένη και αυταρχική εξουσία, που έχει αρχίσει να «σαπίζει» από τα μέσα και πολύ «αλλιώς» να προτείνεις κάτι φρέσκο και κυρίως ενοποιητικό σε μια κοινωνία διχασμένη και σε αναβρασμό. Ούτε αρκεί βεβαίως η συμμετοχή δύο εκπροσώπων του κινήματος στη μεταβατική κυβέρνηση. H επιθετικότητα εναντίον της ινδουϊστικής κοινότητας ήταν ήδη ένα κακό σημάδι των τελευταίων ημερών. Ο ενθουσιασμός της πρώτης ώρας δεν θα κρατήσει επ' αόριστον.