«Ο Αγών μου» στα βιβλιοπωλεία

Σύμφωνα με ένα γνωστό λογοπαίγνιο, πρόκειται για το γερμανικό «bestseller που δεν έχει διαβάσει κανείς», αν και δεν υπάρχει Γερμανός που να μην το γνωρίζει. Ο λόγος είναι για το διασημότερο βιβλίο της εποχής του ναζισμού, το οποίο ο Χίτλερ έγραψε το 1924 ενώ βρισκόταν στη φυλακή του Λάντσμπεργκ και ολοκλήρωσε μετά την αποφυλάκισή του ένα χρόνο αργότερα. Στον πρώτο τόμο του έργου, ο οποίος εκδόθηκε το 1925, ο Χίτλερ παραθέτει αυτοβιογραφικές πληροφορίες καθώς και στοιχεία για την ίδρυση του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος το 1918. Στον δεύτερο τόμο, δημοσιευμένο το 1926, ο μετέπειτα δικτάτορας της Γερμανίας διατυπώνει το πολιτικό του πρόγραμμα και διακηρύσσει το αντισημιτικό του μένος.

Μέχρι σήμερα τα πνευματικά δικαιώματα του βιβλίου ανήκαν στο υπουργείο Οικονομικών της Βαυαρίας, το οποίο είχε απαγορεύσει την επανέκδοσή του από το 1945. Ωστόσο, όπως συμβαίνει με όλα τα έργα του λόγου, ο περιορισμός των πνευματικών δικαιωμάτων αίρεται εβδομήντα χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα.

«Ο Αγών μου» δεν αποτέλεσε αρχικά ιδιαίτερα δημοφιλές βιβλίο. Εκείνο που συνέβαλε στη διάδοσή του ήταν η φθηνή «λαϊκή έκδοση» του 1930 και κυρίως η απόφαση του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος μετά την εκλογική επικράτηση του Χίτλερ τον Μάρτιο του 1933 να διανείμει το βιβλίο σε κάθε ζευγάρι Γερμανών ως «δώρο γάμο». Μέχρι το 1945 ο «Αγών μου» είχε πουλήσει 10 εκατομμύρια αντίτυπα.

Ο αντισημιτισμός και η ευθανασία υπήρχαν ήδη στο βιβλίο του Χίτλερ

Η νέα έκδοση από το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας του Μονάχου με τίτλο «Χίλτερ: Ο Αγών μου. Μία κριτική έκδοση» δίνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα στους αναγνώστες να αντιπαρατεθούν κριτικά με το μνημείο αυτό του ρατσισμού και του μίσους. Οι επιμελητές του τόμου τοποθετούν το έργο στα συμφραζόμενα της εποχής του και επιθυμούν να ρίξουν έτσι το φως της κριτικής επάνω στη δημαγωγική προσωπικότητα του Χίτλερ.

Υπό αυτή την προοπτική αίρονται και οι ενστάσεις του γερμανικού υπουργείου Δικαιοσύνης, καθώς σύμφωνα με τους νόμους της χώρας η υποκίνηση σε ρατσιστικό μίσος αποτελεί αξιόποινη πράξη. Από τη στιγμή όμως που το έργο είναι σχολιασμένο από ειδικευμένους επιστήμονες, γεγονός που εξασφαλίζει για τον αναγνώστη την κριτική απόσταση, δεν υφίσταται νομικό θέμα όσον αφορά τη δημοσίευσή του. Όπως τονίζει άλλωστε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Σύγχρονης Ιστορίας του Μονάχου Αντρέας Βίρσινγκ, «πρόκειται για μια πράξη επιμόρφωσης, με την έννοια ότι η έκδοση προσφέρει πολλές πληροφορίες, οι οποίες βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει το έργο κι ως εκ τούτου να ερμηνεύσει την ιστορία του ναζισμού».

Πράγματι στο βιβλίο βρίσκονται εν σπέρματι πολλά από τα στοιχεία εκείνα της πολιτικής του Χίλτερ που καθόρισαν με τραγικό τρόπο τη εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας. Όπως ο πόλεμος για τον λεγόμενο «ζωτικό χώρο» της Γερμανίας προς την ανατολική Ευρώπη. Ή το ζήτημα του αντισημιτισμού, της ευθανασίας και της υποχρεωτικής στείρωσης. Όλα αυτά τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν αργότερα από τους ναζί υπάρχουν ήδη στο βιβλίο του Χίτλερ.

Η νέα έκδοση έχει υπό αυτή την έννοια πολλαπλές λειτουργίες. Ο σχολιασμός επεξηγεί τις ιστορικές συγκυρίες, τα πρόσωπα και το υπόβαθρο των γεγονότων. Κι επιπλέον, όπως εξηγεί ο Αντρέας Βίρσινγκ «ξεσκεπάζει τις μισές αλήθειες, τους δημαγωγικούς υπαινιγμούς και τα ψεύδη του Χίτλερ». Εξάλλου πολλά από εκείνα που έγραφε ο Χίτλερ το 1925 αποτέλεσαν μετά το 1933 μία σκληρή πραγματικότητα για τη Γερμανία και για όλο τον κόσμο.

Δημήτρης Ελευθεράκης (dw)