Ο θησαυρός της Κριμαίας στην Ουκρανία

Κάπου στην Ολλανδία κρύβονται αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας: ένα σκυθικό κράνος ηλικίας 2.400 χρόνων, κινέζικες κοσμηματοθήκες της δυναστείας Χαν, περίτεχνες πόρπες, πολύτιμοι λίθοι και χρυσές θήκες σπαθιών. Όλα έχουν μπει προσεκτικά σε κούτες και έχουν μεταφερθεί σε ένα ασφαλές μυστικό μέρος. Εκεί περίμεναν μέχρι σήμερα ώστε να ξεκαθαριστεί ποιος είναι ο ιδιοκτήτης τους. Δικαστήριο του Άμστερνταμ αποφάνθηκε τελικά ότι οι θησαυροί πρέπει να επιστραφούν στην Ουκρανία.

Στις αρχές του 2014 δεν θα φανταζόταν κανείς αυτή την περιπέτεια. Το μουσείο Allard Pierson στην ολλανδική πρωτεύουσα υπέγραψε τότε ένα συμβόλαιο με τέσσερα μουσεία της Κριμαίας και ένα στο Κίεβο. Οι αρχαιολογικοί θησαυροί θα παρουσιάζονταν σε μία έκθεση με τίτλο «Η Κριμαία: Χρυσός και μυστικά της Μαύρης Θάλασσας». Όπως και έγινε.

Ωστόσο όποιος δανείζει κάτι, πρέπει να το πάρει και πίσω. Αυτό αρχικά ήταν αυτονόητο. Όμως μερικές εβδομάδες αργότερα όλα είχαν αλλάξει. Ρώσοι στρατιώτες εισέβαλαν στην Κριμαία, ακολούθησε ένα δημοψήφισμα, η Ρωσία προσάρτησε την χερσόνησο. Μαζί με αυτό όμως έγιναν και οι ανεκτίμητοι θησαυροί μέρος της κρίσης. Και έτσι ξαφνικά δεν ήταν σαφές σε ποιον θα έπρεπε τελικά να επιστρέψουν τα εκθέματα μετά το τέλος της έκθεσης το καλοκαίρι του 2014.

Ένα περίπλοκο νομικό ζήτημα

Οι επιμελητές στην Κριμαία υπενθύμιζαν ότι τα συμβόλαια για τον δανεισμό των εκθεμάτων κλείστηκαν μεταξύ μουσείων και όχι μεταξύ κρατών. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να επιστρέψουν στη ρωσική πλέον Κριμαία. Ωστόσο το Κίεβο διεκδίκησε και αυτό τους θησαυρούς, ισχυριζόμενο ότι είναι κρατική περιουσία. Στην αντιδικία αναμίχθηκε όμως και η Ρωσία, καθώς ο ρώσος υπουργός Πολιτισμού προειδοποίησε ότι μία απόφαση υπέρ της Ουκρανίας θα ισοδυναμούσε με κλοπή. 

Οι ολλανδοί δικαστές κλήθηκαν να ερμηνεύσουν τους ουκρανικούς νόμους περί πολιτισμικής κληρονομιάς για να ξεκαθαρίσουν στο όνομα τίνος υπεγράφησαν τα συμβόλαια με το μουσείο Allard Pierson. Είχε αναμιχθεί τότε το ουκρανικό κράτος ή έδρασαν τα μουσεία αυτόνομα;

Από την πλευρά του ο διευθυντής του μουσείου της Ταυρίδας Αντρέι Μάλγκιν δήλωσε στην ολλανδική τηλεόραση ότι «κάποια ευρήματα ανακαλύφθηκαν στην Κριμαία την εποχή που δεν υπήρχε ακόμη η Ουκρανία. Αποτελούν επομένως πολιτισμική κληρονομιά των λαών της περιοχής».

Ωστόσο, το μουσείο Allard Pierson απέφυγε να εμπλακεί στη διαμάχη, ελπίζοντας να επιστρέψουν οι θησαυροί εκεί όπου ανήκουν. Κι αυτό επειδή μεταξύ των άλλων το κόστος αποθήκευσής τους είναι πολύ υψηλό. Πάντως κανείς δεν περιμένει ότι η απόφαση του δικαστηρίου θα είναι τελεσίδικη καθώς μπορεί να ασκηθεί έφεση.

Ανέτ Μπίρσελ / Δημήτρης Ελευθεράκης