Ο Φερχόιγκεν θυμάται το «θαύμα» της Διεύρυνσης

Ένα «μικρό θαύμα» είχε χαρακτηρίσει ο Γκύντερ Φερχόιγκεν την ταυτόχρονη ένταξη δέκα χωρών από την Ανατολική και Νότια Ευρώπη στην ΕΕ το 2004. Μιλώντας σήμερα στην DW, ο Γερμανός πολιτικός εξηγεί: «Τη μεγαλύτερη προσπάθεια έπρεπε να καταβάλουν εκείνοι που μόλις είχαν αποτινάξει μία κομμουνιστική δικτατορία και αναζητούσαν τη θέση τους σε μία ενωμένη Ευρώπη. Ζητούμενο δεν ήταν μόνο ο μεγάλος κοινωνικός μετασχηματισμός μετά την κατάρρευση του παλαιού συστήματος στην περίοδο 1989-90, αλλά και η υιοθέτηση του ιδιαίτερα περίπλοκου ευρωπαϊκού δικαίου».

Παράλληλα, λέει ο πρώην Επίτροπος, η διεύρυνση αποτέλεσε τεράστια πρόκληση για τα 15 παλαιά κράτη-μέλη, τα οποία «κατάφεραν να επιδείξουν την απαραίτητη ενότητα και αποφασιστικότητα, ώστε να ολοκληρώσουν ένα τόσο μεγάλο εγχείρημα σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα η ΕΕ, δεν θα τα είχε καταφέρει…».

«Θα ήταν καλύτερα χωρίς Διεύρυνση;»

Ο Γκύντερ Φερχόιγκεν, ηγετικό στέλεχος των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών (SPD) και παλαιότερα των Φιλελευθέρων (FDP), είχε αναλάβει το χαρτοφυλάκιο της Διεύρυνσης στην Επιτροπή του Ρομάνο Πρόντι, από το 1999. Θυμάται ακόμη τις έντονες αντιρρήσεις που ακούγονταν στα παλαιά κράτη-μέλη για την ταυτόχρονη προσχώρηση δέκα χωρών με ετερόκλητες καταβολές και ιστορικές αφετηρίες. Έντονη ήταν και η ανησυχία για το οικονομικό βάρος της Διεύρυνσης.

Αλλά «το κύριο ζήτημα ήταν να καταστεί μη αναστρέψιμη η ειρηνική επανάσταση στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Να διασφαλίσουμε ότι αυτός ο τεράστιος γεωγραφικός χώρος ανάμεσα στη Βαλτική και τη Μαύρη Θάλασσα δεν θα γίνει ουδέτερη ζώνη, περιοχή αστάθειας και ανασφάλειας». Και αλήθεια, λέει ο Γκύντερ Φερχόιγκεν, «αν εξετάσουμε τη σημερινή κατάσταση στην Ευρώπη, αξίζει να αναρωτηθούμε: Τι θα συνέβαινε, εάν είχε αποτύχει η ενσωμάτωση της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης; Θα ήταν καλύτερα, άραγε; Σε καμία περίπτωση…».

Ζητείται ευρωπαϊκή συνοχή

Παρατηρώντας τη σημερινή Ευρώπη, ο πρώην Επίτροπος στηλιτεύει το γεγονός ότι έχει εκλείψει η συνοχή που επικρατούσε τη δεκαετία του '90, η κοινή στοχοθέτηση, «η αποφασιστικότητα να κάνουμε κάτι μεγάλο…» Αλλά σπεύδει να διευκρινίσει: «Γι' αυτό δεν ευθύνονται τα νέα κράτη-μέλη. Σχεδόν σε όλα τα κράτη-μέλη εκδηλώνεται ένα κύμα εθνικισμού και λαϊκισμού, που επινοεί και διακινεί αντιευρωπαϊκά στερεότυπα. ΄Ισως μάλιστα να μην έχουμε δει ακόμη την κορύφωσή του. Προσωπικά, ανησυχώ ιδιαίτερα για την ενότητα της Ευρώπης».

«Συμβολικές» οι διαπραγματεύσεις με το Κίεβο;

Ενδιαφέρον έχουν και οι παρατηρήσεις Φερχόιγκεν για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη διαφαινόμενη ευρωπαϊκή προοπτική του Κιέβου. Ο πρώην Επίτροπος χαρακτηρίζει «ενθαρρυντικό» το γεγονός ότι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες συμπίπτουν στην καταδίκη του επιθετικού πολέμου της Μόσχας, αλλά παράλληλα επισημαίνει ότι «αν εξετάσουμε την κατάσταση πιο προσεκτικά, θα δούμε ότι υπάρχουν διαφορές στον τρόπο που αξιολογείται αυτή η διένεξη. Όλα ξεκινούν από το ερώτημα: Είναι σωστό να αντιμετωπίζουμε τη Ρωσία ως αιώνιο εχθρό, ο οποίος δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ; Ή να σκεφτούμε ότι μακροπρόθεσμα πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος για να συμβιώσουμε σε αυτή την ήπειρο;».

Για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία ο Γκύντερ Φερχόιγκεν δηλώνει ότι αισθάνεται «κάποια έκπληξη» από τη σχετική απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. «Δεν μπορώ να φανταστώ, πώς θα γινόταν κάτι τέτοιο», λέει. «Πώς μπορεί να εφαρμοστεί το ευρωπαϊκό δίκαιο σε συνθήκες πολέμου και με το δίκαιο του πολέμου εν ισχύ. Και κυρίως πώς μπορούν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη-μέλη να ελέγξουν, εάν πράγματι ισχύει αυτό. Γι' αυτό πιστεύω ότι, επί του παρόντος, πρόκειται μάλλον για μία συμβολική ενέργεια, για μία ένδειξη αλληλεγγύης. Δεν πρέπει όμως να ξυπνήσουμε προσδοκίες ότι θα υλοποιηθεί σύντομα. Σκέφτομαι την περίπτωση της Τουρκίας, η οποία είχε λάβει καθεστώς υποψήφιας χώρας από το 1999 και οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν το 2005, αλλά δεν οδήγησαν πουθενά. Αντιθέτως, μάλλον έχουμε χάσει την Τουρκία για την Ευρώπη». Σημειώνεται ότι το 2004 ο Γκύντερ Φερχόιγκεν εξέφραζε την ικανοποίησή του για τα όσα «έχει καταφέρει» η Τουρκία στην προσπάθειά της να ενταχθεί στην ΕΕ. 

Στην ατζέντα των Ευρωπαίων, θεωρητικά τουλάχιστον, παραμένει και ο επόμενος «γύρος διεύρυνσης», με την ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων. Και αυτές οι χώρες έχουν λάβει υποσχέσεις από τη δεκαετία του '90 για την ένταξή τους στην ΕΕ, αλλά ο Γκύντερ Φερχόιγκεν προειδοποιεί ότι «χρειάζονται μεταρρυθμίσεις στο θεσμικό μας οικοδόμημα πριν από τον επόμενο μεγάλο 'γύρο διεύρυνσης'. Δεν μπορούν να λειτουργήσουν με 37 κράτη-μέλη ή και περισσότερα ακόμη. Φαντάζεστε μία Κομισιόν με 37 Επιτρόπους, εκ των οποίων επτά από την πρώην Γιουγκοσλαβία και ένας από τη Γαλλία; Πολύ αμφιβάλλω αν θα γινόταν δεκτό κάτι τέτοιο…» 

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου