Οι «αιώνιοι κρατούμενοι» του Γκουαντάναμο

Ένας τυπικός απολογισμός για το Γκουαντάναμο, 20 χρόνια μετά τις πρώτες φυλακίσεις φερόμενων τρομοκρατών, είναι ο εξής: Ο Μοχαμεντού Οούλντ Σλαχί βρίσκονταν επί 14 χρόνια έγκλειστος στο αμερικανικό στρατόπεδο στην Κούβα. Βασανίζονταν επί 70 ημέρες, ανακρίνονταν επί 3 χρόνια 18 ώρες την ημέρα. Σε βάρος του Σλαχί που πριν την φυλάκισή του κατοικούσε στη Γερμανία, διατυπώθηκαν υποψίες ότι διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στην τρομοκρατική οργάνωση Αλ Κάιντα και αναμείχθηκε στις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, αλλά αποδείξεις δεν βρέθηκαν ποτέ. Στα 14 χρόνια που έμεινε έγκλειστος στο Γκουαντάναμο δεν δικάστηκε, ούτε καταδικάστηκε. Τελικά ο 50χονος σήμερα Μαυριτανός αφέθηκε ελεύθερος, αλλά δεν αποζημιώθηκε για τα τόσα χαμένα χρόνια. Η υπόθεση Σλαχί απασχολεί μέχρι και σήμερα την δικηγόρο του Νάνσι Ολάντερ. Πριν λίγο καιρό η περίπτωσή του έγινε κινηματογραφική ταινία.

Το «έγκλημα» του Σλαχί ήταν ότι βρέθηκε σε στρατόπεδο τρομοκρατών στο Αφγανιστών και ότι έλαβε τηλεφώνημα από το δορυφορικό τηλέφωνο του Οσάμα μπιν Λάντεν. Φυσικά όλα αυτά ρίχνουν σκιές στον Σλαχί, αλλά δεν επαρκούν για την άσκηση δίωξης. «Με το Γκουαντάναμο οι ΗΠΑ έχουν μετατραπεί σε χώρα που δεν σέβεται τις αρχές κράτους δικαίους» υποστηρίζει η Ολάντερ και κάνει λόγο για μια «καταστροφική κατάσταση». Αυτό ισχύει όχι μόνο για τους 13 κρατούμενος που χωρίς κατηγορητήριο κρατούνται ακόμη εκεί ενώ θα έπρεπε από καιρό να είχαν αφεθεί ελεύθεροι, αλλά και για τους φερόμενους δράστες της 11ης Σεπτεμβρίου, τους λεγόμενους «αιώνιους κρατούμενους» που μέχρι και σήμερα περιμένουν να δικαστούν, 20 χρόνια μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις. 

Πλήρης έλλειψη κάθε έννοιας δικαίου

«Η έλλειψη αρχών δικαίου δεν είναι τυχαία. Ήταν στόχος της τότε κυβέρνησης του Τζορτζ Μπους του νεότερου» υποστηρίζει η Δάφνη Εβιατάρ από τη Διεθνή Αμνηστία, βαθιά γνώστρια της κατάστασης στο αμερικανικό στρατόπεδο στην Κούβα  «Δημιούργησαν επίτηδες μια φυλακή off-shore για να θέσουν εκτός ισχύος το σύστημα δικαίου των ΗΠΑ». Έρευνα της οργάνωσης για την κατάσταση στο Γκουαντάναμο καταγγέλλει εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ανάμεσά τους είναι η χωρίς χρονικά όρια φυλάκιση, χωρίς διατύπωση κατηγορητηρίου και οι βασανισμοί των κρατουμένων. Βέβαια, επ' αυτού δεν υπάρχουν ανοιχτά προσβάσιμες πληροφορίες, αλλά η Εβιατάρ επικαλείται διάφορες έρευνες, μεταξύ αυτών και από την Επιτροπή Μυστικών Υπηρεσιών της αμερικανικής Γερουσίας, για τα βάναυσα βασανιστήρια δεκάδων ανδρών στο Γκουαντάναμο. Η αμερικανική ναυτική βάση στον κόλπο Γκουαντάναμο στην Κούβα υπάρχει ήδη πάνω από 100 χρόνια. Μόλις τον Ιανουάριο του 2002, λίγους μήνες μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, επεκτάθηκε και μετατράπηκε σε στρατόπεδο εγκλεισμού. Από τότε το όνομα Γκουαντάναμο έγινε συνώνυμο της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Άντονι Νατάλε, εκ των συνηγόρων του φερόμενου τρομοκράτη της Αλ Κάιντα Αμπντ αλ Ραχίμ αλ Νασχίρι, μιλά ανοιχτά για την απογοήτευσή του. «Έχουμε εγκαταλείψει ό,τι κάνει αυτήν τη χώρα μια ελεύθερη χώρα, με ίσα δικαιώματα για όλους».

Όποιος θέλει να πάρει μια εικόνα από το Γκουαντάναμο πρέπει να ξεπεράσει πολλά εμπόδια. Το πρώτο είναι ο κουβανικός εναέριος χώρος, από τον οποίο οι εβδομαδιαίες πτήσεις τσάρτερ από την Ουάσιγκτον, δεν πρέπει να περάσουν. Από ψηλά μπορεί κανείς να δει ολόκληρη την εικόνα. Στους πρόποδες μια γυμνής οροσειράς βρίσκεται ο κόλπος, στα δυτικά είναι το αεροδρόμιο, στα ανατολικά η ναυτική βάση, το στρατοδικείο «Camp Justice» και το στρατόπεδο των φυλακών. Η άδεια δίνεται μετά από έλεγχο ασφάλειας πολλών εβδομάδων, λίγο πριν το ταξίδι πρέπει να υπογράψει κανείς ένα κείμενο με «βασικούς κανόνες». Εκεί περιγράφεται τι περιμένει έναν δημοσιογράφο, δηλαδή καμιά ελευθερία κινήσεων και πάνω από όλα καμιά ελευθερία του Τύπου. Την φυλακή ούτε απέξω δεν μπορεί να περάσει κανείς και όλες οι πληροφορίες που διαρρέουν από μέσα είναι αυστηρά εμπιστευτικές, γεγονός που οδηγεί τους δικηγόρους των κρατουμένων σε απόγνωση. Η Νάνσι Ολάντε πάλεψε επί 7 χρόνια με τη δικαιοσύνη για να εξασφαλίσει στον εντολέα της Μοχαμεντού Οούλντ Σλαχί άδεια δημοσίευσης του «Ημερολογίου του Γκουαντάναμο».

Σχέδια επί σχεδίων

Η 11η Ιανουαρίου είναι μια ημέρα, στην οποία κυριαρχεί για μια ακόμη φορά το ερώτημα, γιατί το στρατόπεδο συνεχίζει να υπάρχει παρά τις προφανείς παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου και κυρίως μετά το τέλος του πολέμου κατά της τρομοκρατίας που επισφράγισε η απόσυρση όλων των δυτικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Απάντηση δεν υπάρχει, μόνο μια αναφορά στα σχέδια επί σχεδίων για να κλείσει δίνουν μια εικόνα. Το πρώτο συμπίπτει με το τέλος της θητείας του προέδρου Τζορτζ Μπους. Ο Μπάρακ Ομπάμα υποσχέθηκε πολλές φορές να το κλείσει, αλλά έχασε την πλειοψηφία στο Κογκρέσο από τους Ρεπουμπλικανούς, οι οποίοι έφεραν νόμο σύμφωνα με τον οποία όποιος κρατήθηκε στο Γκουαντάναμο απαγορεύονταν να μπει στις ΗΠΑ ανεξαρτήτως λόγου. «Με αυτόν τον νόμο η μεταφορά κρατουμένων στην αμερικανική ηπειρωτική χώρα έγινε νομικά αδύνατη» λέει η Νάνσι Ολάντερ. Ο πρόεδρος Τραμπ άλλαξε ρότα και εξήγγειλε ότι το Γκουαντάναμο θα παραμείνει και μελλοντικά γιατί «συνεχίζει να προστατεύει από τρομοκρατικές επιθέσεις και μεταφορά των κρατουμένων στις ΗΠΑ είναι επικίνδυνη». Αντίθετα οι πολέμιοι του Γκουαντάναμο φέρνουν ως επιχείρημα ότι η ύπαρξή του και μόνο αποτελεί λόγο για ριζοσπαστικοποίηση νεαρών μουσουλμάνων. Η επόμενη στροφή στην πολιτική για το Γκουαντάναμο έγινε επί προεδρίας Τζο Μπάιντεν, ο οποίος μόλις ανέλαβε εξήγγειλε μέσω της εκπροσώπου Τύπου ότι σχεδιάζει να το κλείσει κατά τη διάρκεια της προεδρίας του.

Βέβαια ο Μπάιντεν με τα οικονομικά πακέτα υποδομών έχει μεγαλύτερα προβλήματα στη χώρα του από το στρατόπεδο στο Γκουαντάναμο. Τι θα φέρει το μέλλον είναι άδηλο. Ένα τμήμα των κρατούμενων θα μπορούσε να αφεθεί ελεύθερο, ένα άλλο θα μπορούσε μέσω συμφωνιών να επιστρέψει στη χώρα προέλευσης. Η Δάφνη Εβιατάρ ζητά την άμεση απελευθέρωση όλων των κρατουμένων. «Δεν μπορούμε έτσι απλά να τους κρατάμε επί 20 χρόνια χωρίς κατηγορητήριο, χωρίς δίκη, επειδή δήθεν δεν υπάρχουν αρκετά αποδεικτικά στοιχεία σε βάρος τους, αλλά να ισχυριζόμαστε ότι κατά κάποιον τρόπο είναι παρόλα αυτά επικίνδυνοι». Αλλά το ερώτημα για την τύχη του Γκουαντάνομο δεν μπορεί να απαντηθεί πλέον με ορθολογικά επιχειρήματα. Όπως και τόσα άλλα πράγματα στις ΗΠΑ έχει γίνει παιχνίδι της πολιτικής, στη σκιά της οποίας οι «αιώνιοι κρατούμενοι» περιμένουν τη δίκη τους εδώ και 20 χρόνια.

Όλιβερ Σάλετ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου