Οι παραλίες της Ισπανίας «πεθαίνουν»

Ο Ζοσέπ βουρκώνει κοιτάζοντας την Πλάτγια ντ’ Άρο. «Όταν ήμουν παιδί ερχόμουν εδώ και έπαιζα, έκανα μπάνιο… Η παραλία τότε ήταν διπλάσια», θυμάται ο 48χρονος δάσκαλος.

Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία, όλοι στο παραθαλάσσιο θέρετρο Κόστα Μπράβα της Καταλονίας συμφωνούν πως εδώ και δεκαετίες η παραλία μικραίνει ολοένα και περισσότερο.

Και αυτό δεν είναι κάτι που συμβαίνει μόνο στην Πλάτγια ντ’ Άρο. Το φαινόμενο του «θανάτου των παραλιών» παρατηρείται και αλλού. Κατά τους ειδικούς οφείλεται στο γεγονός ότι οι ακτές χτίζονται ακριβώς μέχρι την παραλία: σε μία ακτογραμμή που δεν έχει χτιστεί, η παραλία μετακινείται σταδιακά προς την ενδοχώρα – κάτι που είναι όμως αδύνατον όταν υπάρχουν κτίσματα δίπλα στη θάλασσα.

«Οι παραλίες που παραμένουν ανέγγιχτες μπορούν να προσαρμοστούν πολύ εύκολα στην κλιματική αλλαγή, μιας και είναι σε θέση να… αποτραβηχτούν και να ανυψωθούν, όταν ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας», εξηγεί η Φρανσέσκα Ρίμπας από το Πανεπιστήμιο Politècnica de Catalunya στη Βαρκελώνη. Όταν όμως η παραλία δεν μπορεί να μετακινηθεί επειδή έχει πάνω της τόνους τσιμέντου, τότε απλώς εξαφανίζεται.

Οι αμμόλοφοι των παραλιών μετατρέπονται σε παραλιακούς πεζοδρόμους – και αυτό αποτελεί μεγάλο πρόβλημα κατά την ειδικό, επειδή έτσι περιορίζεται η δυνατότητα των παραλιών να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, με αποτέλεσμα πέραν των άλλων να μεγαλώνει και ο κίνδυνος πλημμύρας.

Το μέλλον μοιάζει δυσοίωνο

Το ίδιο συμβαίνει και σε παραλίες άλλων χωρών, όπως στις ΗΠΑ, την Τουρκία, τη Βραζιλία ή την Αυστραλία. Και το πρόβλημα επιβαρύνεται φυσικά και από την κλιματική αλλαγή – σύμφωνα με μελέτη του επιστημονικού περιοδικού Nature Climate Change «μέχρι το τέλος του αιώνα ενδέχεται να έχει εξαφανιστεί το 50% των αμμουδερών παραλιών παγκοσμίως».

Όπως τονίζει και η Ρίμπας, βασιζόμενες σε δορυφορικές εικόνες οι διεθνείς μελέτες έχουν δείξει πως μεταξύ 1984 και 2015 επηρεάστηκε από τη διάβρωση το 25% των παραλιών παγκοσμίως. Το Χαρτογραφικό και Γεωλογικό Ινστιτούτο της Καταλονίας (ICGC) έχει επίσης διαπιστώσει πως μεταξύ 1956 και 2019 το 65% των παραλιών της Καταλονίας (δηλαδή 319 από τις 489 παραλίες) έχει συρρικνωθεί.

Το δράμα των παραλιών της Καταλονίας

«Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι το Μονγκάτ, η παραλία του οποίου έχει χάσει το 90% της άμμου της», επισημαίνει η Greenpeace. Έπειτα από μία μεγάλη καταιγίδα την άνοιξη η κατάσταση ήταν τόσο άσχημη, ώστε η πόλη της Καταλονίας εξέτασε ακόμη και το ενδεχόμενο να ακυρώσει τη θερινή σεζόν. «Δεν είχαμε πια χώρο ούτε για την καρέκλα του ναυαγοσώστη», δήλωσε προσφάτως η Τάνια Γκονζάλες, δημοτική σύμβουλος για το περιβάλλον, στην εφημερίδα El Periódico.

Σήμερα η παραλία είναι μία λωρίδα πλάτους δύο μέτρων – παρ’ ότι πριν από δέκα χρόνια είχε ακόμη 50 μέτρα πλάτος. «Αναγκαστήκαμε να κλείσουμε όλα τα beach bars», λέει ο δήμαρχος Αντρέου Αμπσίλ.

Οι επιπτώσεις του «θανάτου των παραλιών»

Η διάβρωση των ακτών έχει ανησυχητικές επιπτώσεις. Όπως και στην υπόλοιπη Ισπανία, έτσι και στην Καταλονία ο τουρισμός αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων – και η τουριστική βιομηχανία είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις παραλίες. Την ίδια στιγμή κινδυνεύει και ένα «υπερπολύτιμο οικοσύστημα», υπογραμμίζει η Ρίμπας, προσθέτοντας πως «οι παραλίες είναι και οι καλύτεροι προστάτες από τις καταιγίδες». Εάν η παραλία μίας πόλης πάψει απλώς να υπάρχει, «τότε οι καταιγίδες θα έχουν πολύ πιο καταστροφικές συνέπειες».

Πολλοί Ισπανοί αρνούνται να παρακολουθούν τις παραλίες τους να πεθαίνουν με σταυρωμένα τα χέρια. Έτσι, κινητοποιούνται και οργανώνουν δράσεις ενημέρωσης και διαμαρτυρίας, ώστε να ευαισθητοποιήσουν και άλλους συμπολίτες τους – τον Αύγουστο η οργάνωση SOS Costa Brava ανέβασε για παράδειγμα μία παράσταση σε ένα ανοιχτό θέατρο κοντά στην Πλάτγια ντ’ Άρο με θέμα τις οικολογικές επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης οικοδόμησης κτηρίων. Σε πολλές περιοχές της Ισπανίας το σχετικό κανονιστικό πλαίσιο αυστηροποιείται – αν και ενίοτε οι κατασκευές συνεχίζονται με αμείωτο ρυθμό, ακόμη και παράνομα.

Ο Πάουλ Μπος, αντιπρόεδρος της SOS Costa Brava, τονίζει σε συνέντευξή του με το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων πως ο αδιάκοπος αγώνας έχει αποδώσει ήδη καρπούς. «Χάρη στις προσπάθειές μας εγκρίθηκε ένα αστικό σχέδιο για την Καταλονία, το οποίο προστατεύει διάφορες φυσικές περιοχές που επρόκειτο να καταστραφούν». Την ίδια στιγμή όμως σχεδιάζεται και η κατασκευή συνολικά 40.000 νέων διαμερισμάτων και ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων σε 22 δήμους της Κόστα Μπράβα, «κάτι που θα έχει πολύ αρνητικές συνέπειες για την ακτογραμμή και τη θάλασσα».

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος της αριστερής κυβέρνησης στη Μαδρίτη, το οποίο είναι αρμόδιο για την προστασία των ακτών, μεριμνά για την υλοποίηση δεκάδων έργων συνολικών επενδύσεων ύψους 250 εκατομμυρίων ευρώ. Υπό τον φόβο της απώλειας μέρους των δημοσίων εσόδων όμως οι περιφερειακές αρχές συχνά είτε παρεμποδίζουν είτε καθυστερούν την υλοποίηση των έργων.

Τι λύσεις υπάρχουν; Μέχρι στιγμής οι αρχές προσπάθησαν να φέρουν άμμο από τη Σαχάρα και να τη ρίξουν σε ορισμένες ακτές – μία λύση που φαίνεται όμως τόσο κοστοβόρα όσο και μη βιώσιμη. Η ανέγερση προστατευτικών δομών, όπως είναι για παράδειγμα οι κυματοθραύστες, βοηθούν από την άλλη πλευρά μόνο βραχυπρόθεσμα.

Μήπως ήρθε η ώρα για ορισμένα αντιδημοφιλή μέτρα;

Η Ρίμπας βλέπει μονάχα μία διέξοδο: «Πρέπει να επιστρέψουμε στη θάλασσα ό,τι της πήραμε». Η μαγική λέξη: “Renaturierung”, δηλαδή «φυσική αποκατάσταση», ένας όρος που αποδίδει την επιστροφή των πραγμάτων στη φυσική τους κατάσταση. «Πρέπει να φτιάξουμε και πάλι τους αμμολόφους που υπήρχαν αρχικά και εφ’ όσον χρειάζεται να ξηλώσουμε τους παραλιακούς πεζοδρόμους και να τους βάλουμε πιο μακριά από την παραλία – όσο αντιδημοφιλή και αν είναι αυτά τα μέτρα», λέει η ειδικός. Αυτό δοκιμάζουν ήδη δύο καταλανικοί δήμοι, η Βιλασέκα και το Καλαφέλ.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς