Ολλανδία: 150 χρόνια από το τέλος της δουλείας

Στα κανάλια του Άμστερνταμ αντικατοπτρίζονται τα εντυπωσιακά αρχοντικά των ολλανδών εμπόρων του 17ου αιώνα, τα οποία περιλαμβάνονται στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομίας της UNESCO. Οι βαθύπλουτοι έμποροι ήλεγχαν το παγκόσμιο εμπόριο μεταφέροντας από τη μια άκρη του κόσμου στην άλλη πολύτιμα προϊόντα. Όμως η αποκαλούμενη χρυσή εποχή της Ολλανδίας δεν ήταν τελικά και τόσο απαστράπτουσα.

Ο πλούτος των εμπόρων βασίστηκε στο βάρβαρο σύστημα του δουλεμπορίου, ίχνη του οποίου υπάρχουν ακόμα σε κάθε γωνιά της Ολλανδίας, αρκεί κανείς να τα ψάξει. Για μεγάλο διάστημα οι ίδιοι οι Ολλανδοί δεν γνώριζαν τίποτα για τον προεξέχοντα ρόλο της χώρας τους στο διεθνές δουλεμπόριο. Τα πράγματα αλλάζουν ωστόσο σιγά σιγά προς το καλύτερο. Την 1η Ιουλίου γιορτάζεται το τέλος της σκλαβιάς στις πρώην ολλανδικές αποικίες πριν από 150 χρόνια. Πολλοί Ολλανδοί αναμένουν ανήμερα της επετείου μια επίσημη συγγνώμη από τον βασιλιά Γουλιέλμο-Αλέξανδρο. Για πολλούς επιγόνους σκλάβους στις πρώην αποικίες του Σουρινάμ και της Καραϊβικής μια συγγνώμη από τον ολλανδό βασιλιά έχει μεγάλη συμβολική αξία. Δεν είναι μόνο ο ανώτατος εκπρόσωπος του Βασιλείου της Ολλανδίας. Η πανίσχυρη οικογένειας της Οράγγης υπολογίζεται ότι είχε έσοδα από το δουλεμπόριο στις αποικίες γύρω στο μισό δις.

Τον 17ο αιώνα η Ολλανδία ήταν μια από τις μεγαλύτερες αποικιοκρατικές χώρες και διαδραμάτιζε κορυφαίο ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο. Όμως οι Ολλανδοί δεν εμπορεύονταν μόνο κακάο, καφέ μπαχαρικά, αλλά κυρίως ανθρώπους από την Αφρική στις ΗΠΑ ή ακόμα και την Ασία. Περισσότεροι από 600.000 άνθρωποι έχασαν μέσα σε δύο αιώνες την ελευθερία τους και εξαναγκάστηκαν να εργάζονται σε καλλιέργειες ζαχαρότευτλου, καφέ ή βαμβακιού.

Ρούτε: «Η δουλεία έγκλημα κατά της ανθρωπότητας»

Η 1η Ιουλίου είναι για πολλούς μαύρους Ολλανδούς μέρα γιορτής. «Κέτι κότι» («σπασμένες αλυσίδες») ονομάζεται η επέτειος στην κρεολή γλώσσα του Σουρινάμ. Με γιορτινά ρούχα επισκέπτονται το μνημείο κατά της σκλαβιάς στο Όουστερπαρκ του Άμστερνταμ. Με αφορμή το κίνημα «Black Lives Matter» οι εκδηλώσεις μνήμης αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη σημασία και για λευκούς Ολλανδούς. Το 2021 ο δήμος Άμστερνταμ ζήτησε επισήμως συγγνώμη. Ακολούθησαν η Κεντρική Τράπεζα και τον περασμένο Δεκέμβριο ο πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, ο οποίος δήλωσε: «Αναγνωρίζουμε την δουλεία με τον πλέον σαφή τρόπο ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας».

Για πολλές δεκαετίες κανείς δεν μιλούσε για την ιστορία της δουλείας. Στους απογόνους των σκλάβων ο πόνος ήταν μεγάλος. Στην πρώην αποικιοκρατική δύναμη, η οποία αυτοπροσδιοριζόταν ως ανοιχτό και ανεκτικό έθνος δεν ταίριαζε ένα παρελθόν δουλεμπόρων. Στα σχολεία το ζήτημα ήταν ταμπού και ο βασιλιάς μέχρι το 2022 μεταφερόταν σε χρυσή άμαξα, η οποία ήταν «διακοσμημένη» με απεικονίσεις ημίγυμνων μαύρων, οι οποίοι γονατίζουν ταπεινά μπροστά στον μονάρχη τους.

Οι πρώην αποικίες προσδοκούν επανορθώσεις

Οι απόγονοι των πρώην δούλων ζητούν σήμερα συγκεκριμένα μέτρα κατά των διακρίσεων, των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και του ρατσισμού. Διότι πάνω από το 70% των Ολλανδών με αφροαμερικανικές ρίζες ή προγόνους από την Καραϊβική είναι πεπεισμένο ότι η δυσμενής για εκείνους κατάσταση σχετίζεται με τις επιπτώσεις της δουλείας. «Η καταστροφική δύναμη της δουλείας είναι αδιανόητη και φθάνει μακριά», δηλώνει η Πέγκι Βράντον, εντεταλμένη για το σχεδιαζόμενο μουσείο δουλείας.

Στις πρώην αποικίες της Ολλανδίας πολλοί αμφισβητούν ότι κάτι θα αλλάξει. Η συγγνώμη του πρωθυπουργού τον Δεκέμβριο είχε προκαλέσει αντιδράσεις διότι πραγματοποιήθηκε μονομερώς χωρίς να υπάρξει προηγουμένως συνεννόηση με τις πρώην αποικίες που προσδοκούν επανορθώσεις, αλλά και σεβασμό από την πρώην αποικιοκρατική δύναμη.