Οριστικό (;) τέλος μετά από 60 χρόνια πυρηνικής ενέργειας

Τέλος εποχής για τον ενεργειακό τομέα στη Γερμανία: μετά από 60 ολόκληρα χρόνια στην υπηρεσία της γερμανικής οικονομίας, το Σάββατο έκλεισαν τα τρία τελευταία πυρηνικά εργοστάσια που ακόμη λειτουργούσαν σε γερμανικό έδαφος. Η αρχική συμφωνία της «συγκυβέρνησης» υπό τον σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο Όλαφ Σολτς προέβλεπε το τέλος της πυρηνικής ενέργειας τον Δεκέμβριο του 2022. Ωστόσο, τα προβλήματα ενεργειακής τροφοδοσίας που προκάλεσαν οι γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ουκρανία ανάγκασαν το Βερολίνο να παρατείνει προσωρινά τη λειτουργία τριών  πυρηνικών εργοστασίων μέχρι τα μέσα Απριλίου του 2023. Σήμερα πάντως η Γερμανία παράγει από ανανεώσιμες πηγές σχεδόν το ήμισυ της ενέργειας που χρειάζεται.

Το κίνημα κατά της πυρηνικής ενέργειας

Ιδιαίτερα στην πρώην Δυτική Γερμανία κανένα άλλο ζήτημα δεν είχε προκαλέσει τόση ένταση και πόλωση στη δημόσια συζήτηση, όσο η χρήση ατομικής ενέργειας. Το πρώτο πυρηνικό εργοστάσιο άρχισε να λειτουργεί το 1961 στον οικισμό Καλ της Βαυαρίας. Το 2000 λειτουργούσαν 19 πυρηνικά εργοστάσια, καλύπτοντας το 1/3 της συνολικής ζήτησης για (φθηνή) ενέργεια. Αλλά από τα τέλη της δεκαετίας του '70 η δυτικογερμανική νεολαία άρχισε να αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την ατομική ενέργεια και οι αντιδράσεις επεκτάθηκαν σε όλη την Ευρώπη μετά την πυρηνική καταστροφή του Τσερνομπίλ, στην πρώην Σοβιετική Ένωση, το 1986. Λίγο αργότερα η Σουηδία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που αποκήρυξε την ατομική ενέργεια (για να ανακαλέσει, ωστόσο, την απόφασή της το 1996), ενώ ακολούθησε η Ιταλία.

Στη Γερμανία τα «κόμματα εξουσίας» ανέκαθεν στήριζαν τη χρήση πυρηνικής ενέργειας. Η πρώτη απόφαση για το κλείσιμο των πυρηνικών εργοστασίων υπογράφεται το 2002 από τον «Πράσινο» υπουργό Περιβάλλοντος Γιούργκεν Τριτίν, αλλά ανατρέπεται από τους διαδόχους του. Όμως η ανείπωτη πυρηνική καταστροφή της Φουκουσίμα, στην Ιαπωνία, λειτουργεί ως επιταχυντής εξελίξεων και η τότε καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ πραγματοποιεί μία εντυπωσιακή όσο και ακαριαία στροφή 180 μοιρών, εξαγγέλλοντας το τέλος της πυρηνικής ενέργειας μετά από ένα εύλογο μεταβατικό διάστημα.

Μιλώντας σήμερα στην Deutsche Welle για το οριστικό τέλος της πυρηνικής ενέργειας, ο Γιούργκεν Τριτίν επισημαίνει ότι «πράγματι, είναι μία σημαντική μέρα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το ζήτημα έχει λήξει οριστικά, στη Γερμανία τουλάχιστον. Έχουμε μπροστά μας και πρέπει να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα των επικίνδυνων πυρηνικών αποβλήτων, που ενταφιάζονται στο υπέδαφος για εκατομμύρια χρόνια...»

Ειδικοί επισημαίνουν στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (dpa) ότι σήμερα η μόνη λύση που θεωρείται σίγουρη είναι ο ενταφιασμός των αποβλήτων «σε βαθύτερα γεωλογικά στρώματα» της γης, αλλά ακόμη και αυτό δεν σημαίνει ότι τα απόβλητα εξαφανίζονται. 

«Πράσινη» πυρηνική ενέργεια;

Στον αντίποδα το λόμπυ της πυρηνικής ενέργειας, το οποίο σήμερα εκφράζει η πρωτοβουλία KernD με έδρα το Βερολίνο, δηλώνει στην DW ότι «η οριστική αποκήρυξη της πυρηνικής ενέργειας μάλλον δεν είναι τόσο καλή ιδέα, αν αναλογιστούμε την ενεργειακή κρίση». Υποστηρίζει μάλιστα ότι η λειτουργία πυρηνικών εργοστασίων μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη των κλιματικών στόχων και ότι η ατομική ενέργεια αποτελεί ιδανική λύση, εάν συνυπολογιστούν τα κριτήρια της ανταγωνιστικότητας, της περιβαλλοντικής προστασίας και της ενεργειακής επάρκειας.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) λειτουργούν σήμερα σε όλον τον κόσμο 422 πυρηνικά εργοστάσια, με μέση «διάρκεια ζωής» τα 31 έτη. Το 1996 συνεισέφεραν το 17,5% της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας, αλλά σήμερα το ποσοστό αυτό έχει περιοριστεί σε μονοψήφιο νούμερο. «Κανείς δεν θέλει να επενδύσει μαζικά στην ατομική ενέργεια», δηλώνει ο Τριτίν, «γιατί η κατασκευή ενός πυρηνικού εργοστασίου είναι ιδιαίτερα δαπανηρή, πολλές φορές απαιτεί συγχρηματοδότηση από τους φορολογούμενους, ενώ κάθε τόσο εμφανίζει καθυστερήσεις στην υλοποίησή της και προκαλεί αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες».

Κι όμως, η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία επενδύουν στην πυρηνική ενέργεια. Μόνο η Κίνα εξαγγέλλει την κατασκευή 47 νέων πυρηνικών αντιδραστήρων. Αλλά και η Ιαπωνία, χώρα φτωχή σε φυσικούς πόρους, επιστρέφει στην πυρηνική ενέργεια, παρά τις οδυνηρές μνήμες από τη Φουκουσίμα. Μερικοί από τους παλαιούς, μέχρι πρότινος αφοπλισμένους αντιδραστήρες έχουν τεθεί και πάλι σε λειτουργία. «Πρέπει να αξιοποιήσουμε πλήρως την πυρηνική ενέργεια» δηλώνει ο Ιάπωνας πρωθυπουργός Φούμιο Κισίντα.

Γενς Τούραου 

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου