Ποια η σημασία της παλαιστινιακής Νάκμπα;

Η αραβική λέξη Νάκμπα σημαίνει καταστροφή και θυμίζει στους Παλαιστίνιους την εποχή που έχασαν την πατρίδα τους κατά τη διάρκεια του Αραβοϊσραηλινού Πολέμου το 1948. Εκτιμάται ότι περίπου 700.000 Παλαιστίνιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Πολλοί Παλαιστίνιοι πρόσφυγες στο εξωτερικό παραμένουν απάτριδες μέχρι σήμερα.

Η 15η Μαΐου 1948 ήταν η αρχή του Αραβοϊσραηλινού Πολέμου και από τότε οι Παλαιστίνιοι βγαίνουν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για τον εκτοπισμό τους. Πολλοί κρατούν παλαιστινιακές σημαίες ή τα κλειδιά των τότε σπιτιών τους δηλώνοντας ότι είναι δικαίωμά τους να επιστρέψουν. Στο παρελθόν, ορισμένες διαδηλώσεις μετατράπηκαν σε αιματηρές συγκρούσεις. Το Ισραήλ έχει κατηγορήσει τη Χαμάς, την οποία θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση, αλλά και άλλες οργανώσεις ότι χρησιμοποιούν την ημέρα για να προωθήσουν δικούς τους σκοπούς. Ο όρος «Ημέρα Νάκμπα» επινοήθηκε το 1998 από τον τότε Παλαιστίνιο ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ.

Γιατί έπρεπε να φύγουν οι Παλαιστίνιοι;

Μέχρι το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου η Παλαιστίνη ήταν υπό τουρκική κυριαρχία ως τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στη συνέχεια τέθηκε υπό βρετανικό έλεγχο. Μετά, εξαιτίας του αυξανόμενου αντισημιτισμού στην Ευρώπη,  ένας μεγάλος αριθμός Εβραίων από όλο τον κόσμο εγκαταστάθηκε στην περιοχή που τη θεωρούσε πατρίδα του.

Μετά την εμπειρία του Ολοκαυτώματος από τη ναζιστική Γερμανία, εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ  ένα σχέδιο διχοτόμησης της Παλαιστίνης. Στις 14 Μαΐου 1948 ανακηρύχθηκε το κράτος του Ισραήλ. Ως αντίδραση πέντε αραβικά κράτη κήρυξαν τον πόλεμο, αλλά τελικά ηττήθηκαν από το Ισραήλ το 1949. Περίπου 700.000 Παλαιστίνιοι εγκατέλειψαν τις εστίες τους και πάνω από 400 αραβικά χωριά καταστράφηκαν, ενώ παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπήρξαν και από τις δύο πλευρές. Μέχρι το τέλος του πολέμου, το Ισραήλ κατείχε περίπου το 40% της έκτασης που αρχικά προοριζόταν για τους Παλαιστίνιους από το σχέδιο διχοτόμησης του ΟΗΕ του 1947.

Οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι κατέληξαν ως απάτριδες πρόσφυγες στη Λωρίδα της Γάζας,τη Δυτική Όχθη του Ιορδάνη και τις γειτονικές αραβικές χώρες. Πολλοί λιγότεροι μετακινήθηκαν στο εξωτερικό. Περίπου 6,2 εκατομμύρια Παλαιστινίων στη Μέση Ανατολή παραμένουν απάτριδες στην τρίτη ή τέταρτη γενιά. Εξακολουθούν να ζουν σε προσφυγικούς καταυλισμούς που με την πάροδο του χρόνου μετατράπηκαν σε προσφυγικές πόλεις. Βρίσκονται κυρίως στη Λωρίδα της Γάζας, στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, τον Λίβανο, τη Συρία, την Ιορδανία και την ανατολική Ιερουσαλήμ.

Δικαιούνται οι Παλαιστίνιοι να επιστρέψουν;

Σύμφωνα με το ψήφισμα 194 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών το 1948, καθώς και το ψήφισμα 3236 του ΟΗΕ το 1974 και τη Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, οι Παλαιστίνιοι που θεωρούνται πρόσφυγες έχουν το «δικαίωμα επιστροφής».

Το Ισραήλ πάντως απορρίπτει το «δικαίωμα επιστροφής» των Παλαιστινίων, δηλώνοντας ότι αυτό θα σήμαινε το τέλος του Ισραήλ ως εβραϊκού κράτους. Το Ισραήλ έχει αρνηθεί επίσης να αναλάβει την ευθύνη για τον εκτοπισμό των Παλαιστινίων, επισημαίνοντας ότι μεταξύ 1948 και 1972 περίπου 800.000 Εβραίοι εκδιώχθηκαν ή χρειάστηκε να φύγουν από αραβικές χώρες όπως το Μαρόκο, το Ιράκ, την Αίγυπτο, την Τυνησία και την Υεμένη.

Τα τελευταία 76 χρόνια υποβλήθηκαν διάφορες προτάσεις για την επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος. Η πιο σημαντική παραμένει η λύση των δύο κρατών με την Ιερουσαλήμ να διαιρείται σε δύο πρωτεύουσες. Ωστόσο, η σημερινή εξέλιξη του πολέμου δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου