Πολιτικοί τριγμοί για το μέλλον της ανατολικής Ουκρανίας

Η Μόσχα δεν άργησε να αντιδράσει στο νομοσχέδιο που κατέθεσε το Κίεβο σχετικά με συνταγματικές τροποποιήσεις στην Ουκρανία. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε την Παρασκευή ότι πρόκειται για «μία άσκηση στην πολιτική δημαγωγία», τονίζοντας ότι το σχετικό έγγραφο δεν έχει καμία σχέση με την υπογραφείσα τον Φεβρουάριο στο Μινσκ συμφωνία κατάπαυσης του πυρός ανάμεσα στους φιλορώσους αυτονομιστές της ανατολικής Ουκρανίας και την ουκρανική κυβέρνηση. Την ίδια κατηγορία είχαν εκτοξεύσει νωρίτερα προς το Κίεβο και εκπρόσωποι των αυτονομιστών, υποστηρίζοντας ότι η Ουκρανία δεν διαβουλεύθηκε μαζί τους για τις σχεδιαζόμενες συνταγματικές τροποποιήσεις.

Διαμετρικά αντίθετη ήταν η τοποθέτηση του Κιέβου. Με το σχέδιο συνταγματικής αναθεώρησης που υπεβλήθη η Ουκρανία τηρεί με κάθε λεπτομέρεια τα προβλεπόμενα από τη συμφωνία του Μινσκ, δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο πριν από την ψηφοφορία της Πέμπτης στο ουκρανικό κοινοβούλιο, όπου με τις ψήφους 288 βουλευτών εγκρίθηκε η προώθηση του σχεδίου στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Ουκρανίας προκειμένου να υποβληθεί σε έλεγχο. Η απόφαση του δικαστηρίου αναμένεται έως τα τέλη Αυγούστου. Προϋπόθεση για να τεθεί σε ισχύ το νέο ουκρανικό Σύνταγμα, πρέπει το τελικό κείμενο να εγκριθεί άλλες δύο φορές από τη βουλή. Την τελευταία φορά μάλιστα θα πρέπει να λάβει τη λεγόμενη συνταγματική πλειοψηφία, δηλαδή τουλάχιστον 300 ψήφους.

Παρεμβάσεις δυτικών πολιτικών

Ο πυρήνας της συνταγματικής αναθεώρησης αφορά την εφαρμογή της συμφωνίας του Μινσκ και το καθεστώς των περιοχών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ της ανατολικής Ουκρανίας, μεγάλα τμήματα των οποίων ελέγχονται τον τελευταίο ένα και πλέον χρόνο από φιλορώσους αυτονομιστές. Η συμφωνία του Μινσκ υποχρεώνει την Ουκρανία να προβεί σε «αποκέντρωση», μία αναδιανομή εξουσίας προς όφελος των περιφερειών. Επίσης, προβλέπεται μεταξύ άλλων χορήγηση αμνηστίας τους αυτονομιστές των επίμαχων περιοχών, δικαίωμα συναπόφασης των αυτονομιστών για την ανάληψη δικαστικών και εισαγγελικών αξιωμάτων, καθώς και το δικαίωμα να διατηρούν δικές τους δυνάμεις ασφαλείας («Λαϊκή Αστυνομία»). Η Ουκρανία δεσμεύεται ακόμη να χρηματοδοτεί αυτές τις περιοχές. Το νέο Σύνταγμα αναμένεται να τεθεί σε ισχύ έως το τέλος του 2015.

Το πόσο σημαντική είναι η επιδιωκόμενη συνταγματική αναθεώρηση υπογράμμισε και η παρουσία στο Κίεβο της Βικτόρια Νούλαντ, εντεταλμένης των ΗΠΑ για θέματα Ευρώπης, η οποία επιχείρησε να πείσει ορισμένους Ουκρανούς βουλευτές να υπερψηφίσουν το σχέδιο. Δύο ημέρες πριν από την ψηφοφορία η Γερμανίδα καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ επικοινώνησαν τηλεφωνικά με τον Βολοντίμιρ Χρόισμαν, πρόεδρο της ουκρανικής βουλής, για να συζητήσουν το ζήτημα της συνταγματικής αναθεώρησης. Ορισμένοι πολιτικοί στο Κίεβο έκαναν κατόπιν λόγο για «σφοδρότατη πίεση» που ασκεί η Δύση, τόσο δημοσίως όσο και στο παρασκήνιο. «Με αυτές τις συνταγματικές τροποποιήσεις θα νομιμοποιήσουμε το καθεστώς των κατεχόμενων περιοχών, κάτι που θεωρώ ήττα για την Ουκρανία», δήλωσε ο Σερχί Ταρούτα, πρώην κυβερνήτης της περιφέρειας του Ντονέτσκ.

«Ασκήθηκαν χονδροειδείς πιέσεις στην Ουκρανία», σχολίασε μιλώντας στην DW ο Μπογκντάν Γιαρεμένκο, ειδικός σε θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, ο οποίος εκτιμά ότι η Δύση θέλει να τερματίσει την κρίση στην ανατολική Ουκρανία σε βάρος του Κιέβου. Την ίδια ώρα ο Ουκρανός πρόεδρος Ποροσένκο διέψευσε ότι του ασκήθηκε οποιαδήποτε πίεση.

Δυναμώνουν οι φωνές των επικριτών της συνταγματικής αναθεώρησης

Θεωρείται δεδομένο ότι η σχεδιαζόμενη συνταγματική αναθεώρηση θα θέσει σε σκληρή δοκιμασία την Ουκρανία, στοιχείο που κατέστη σαφές και στη σχετική ψηφοφορία της Πέμπτης. Περισσότεροι από 20 βουλευτές του κόμματος του προέδρου Ποροσένκο ψήφισαν «παρών», ενώ υπήρξαν και δέκα «αντάρτες» από το «Εθνικό Μέτωπο» του Ουκρανού πρωθυπουργού Αρσένι Γιατσενιούκ.

Αντιθέτως, επιδοκιμασίες επεφύλαξε στην επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση το φιλορωσικό «Μπλοκ της Αντιπολίτευσης», το οποίο αποτελείται από πρώην μέλη του «Κόμματος των Περιφερειών» του έκπτωτου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς.

Οι φωνές κατά της συνταγματικής αναθεώρησης γίνονται ολοένα δυνατότερες. Πολλοί εκφράζουν την αγανάκτησή τους, τονίζοντας ότι η Ουκρανία προτρέχει, δεδομένου ότι οι βασικοί όροι που θέτει η συμφωνία του Μινσκ στους φιλορώσους αυτονομιστές (απόσυρση όλων των ένοπλων ομάδων και κλείσιμο των συνόρων προς τη Ρωσία) δεν έχουν εκπληρωθεί ακόμη. Πάντως, ορισμένοι παρατηρητές επισημαίνουν ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την εφαρμογή των συγκεκριμένων όρων.

Ρόμαν Γκοντσαρένκο / Άρης Καλτιριμτζής