Τα «βαφτίσια» μιας σάλτσας

Το τελευταίο διάστημα έχει αναζωπυρωθεί μια συζήτηση σχετικά με τις ονομασίες προϊόντων και τον ρατσισμό. Σύντομα στα ράφια των σουπερμάρκετ δεν θα βρίσκεται πλέον η γνωστή «σάλτσα των τσιγγάνων» αλλά η «σάλτσα πιπεριάς α λα ουγγρικά». Επειδή ο όρος «σάλτσα των τσιγγάνων» μπορεί να έχει αρνητική χροιά, η εταιρεία αποφάσισε να αλλάξει την ονομασία του προϊόντος. Τουλάχιστον αυτό έγινε γνωστό από την μητρική εταιρεία Unilever μετά από ερώτηση της κυριακάτικης Bild.

Το κεντρικό συμβούλιο των Σίντι και Ρoμά στη Γερμανία χαιρετίζει την απόφαση, θεωρεί όμως ότι είναι η λάθος βάση για μια τέτοια συζήτηση.

Ο πρόεδρος του κεντρικού συμβουλίου εκφράζει την ικανοποίησή του που η εταιρεία αντέδρασε στα προφανώς πολλά παράπονα που υπήρξαν, ωστόσο επισημαίνει: «Για εμάς δεν είναι τόσο επείγον να συζητήσουμε πώς θα λέγεται "η σάλτσα ή το σνίτσελ των τσιγγάνων". Πολύ πιο σημαντικό είναι να δούμε τι γίνεται όταν στα στάδια ο κόσμος φωνάζει "γύφτοι ή εβραίοι"».

Μια όντως παράλογη συζήτηση;

Η συζήτηση δεν είναι νέα. Το 2013 το Φόρουμ για τους Σίντι και Ρομά είχε ζητήσει μέσω δικηγόρων από πολλές εταιρείες να προχωρήσουν στη μετονομασία των συγκεκριμένων προϊόντων. Τότε όμως δεν είχε συναινέσει το κεντρικό συμβούλιο των Σίντι και Ρομά. Ξεκίνησε παράλληλα μια παράλογη συζήτηση αν ορθώς το χάμπουργκερ λέγεται χάμπουργκερ ή αν τα γλυκά μπερλίνερ πρέπει να αποκαλούνται έτσι.

Παράλληλα στην ιστοσελίδα για τους Σίντι και Ρομά του Ελεύθερου Πανεπιστημίου στο Βερολίνο αναφερόταν ότι όποιος μένει σε αυτό το επίπεδο παραγνωρίζει την ουσία του προβλήματος και τη σημασία στη χρήση της γλώσσας.

Σίντι και Ρόμα αποκαλούνται οι πληθυσμιακές ομάδες, οι οποίες από τον 14ο αιώνα μετανάστευσαν από την Ινδία στην Ευρώπη. Οι Σίντι αποτελούν τμήμα των ευρωπαίων Ρομά που ζουν στην κεντρική και δυτική Ευρώπη καθώς και στη βόρεια Ιταλία.

Η λέξη τσιγγάνοι είναι αρνητικά φορτισμένη και συνυφασμένη με ρατσιστικούς συνειρμούς και για το λόγο αυτό στο δημόσιο λόγο δεν χρησιμοποιείται. Το 1978 στο δεύτερο συνέδριο των Ρομά στη Γενεύη αποφασίστηκε η χρήση της λέξης Ρόμα ως διάδοχη της λέξης γύφτος.

Τι γίνεται με τις συνθήκες διαβίωσης των Ρομά;

Πώς φτάσαμε όμως από τους Σίντι και Ρομά στη «σάλτσα των τσιγγάνων»; Στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία σχέση. Ως σάλτσα των τσιγγάνων αποκαλείται μια σάλτσα μανιταριών με ντομάτα, πιπεριά, κρεμμύδια, ξύδι και μυρωδικά. Την ονόμασε έτσι το 1903 ο διάσημος τότε μάγειρας Ογκύστ Εσκοφιέρ. Η προέλευση της έχει μεγαλύτερη σχέση με την κουζίνα της Ουγγαρίας παρά με τους Σίντι και Ρομά.

Μετά την Knorr πάντως και άλλες εταιρίες θέλουν να αλλάξουν την ονομασία των προϊόντων τους. Ωστόσο μέχρι στιγμής δεν γνωστοποιούν πώς θέλουν να τα ονομάζουν στο μέλλον.

Η συζήτηση δεν είναι πραγματικά νέα όσον αφορά ρατσιστικά λογότυπα και διαφημίσεις. Το τελευταίο διάστημα μπαίνουν όμως πιο πολύ στο μικροσκόπιο, όπως για παράδειγμα το ρύζι Uncle's Ben ή τα μπισκότα Afrika. Στην όλη συζήτηση σημαντικό ρόλο έχουν παίξει και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως και οι λεγόμενες influecer. Άλλωστε μια θετική εικόνα προς τα έξω βοηθάει πάντα στην επιτυχία μιας εταιρείας.

Ο Χέρμπερτ Χόις από το κεντρικό συμβούλιο των Γερμανών Σίντι και Ρομά δεν φαίνεται και τόσο ενθουσιασμένος όμως από τη συζήτηση που έχει ανοίξει γύρω από την Knorr και την μετονομασία της σάλτας. Δεν τον παραξενεύει πάντως που η μετονομασία της σάλτσας έχει τραβήξει περισσότερο την προσοχή από ό,τι οι άθλιες συνθήκες που ζουν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού των Σίντι και Ρομά και κυρίως στις  χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, αλλά και στην ανατολική Σλοβακία και στην ανατολική Ουγγαρία. Και μάλλον εκεί κρύβεται η ουσία του θέματος. 

Χάνα Φουκς

Επιμέλεια: Μαρία Ρηγούτσου