Τα θεμελιώδη δικαιώματα στην εποχή του κορωνοϊού

Το ομοσπονδιακό κρατίδιο της Βαυαρίας έχει ήδη κηρύξει της επικράτειά του σε κατάσταση καταστροφής. Είναι το πρώτο από τα 16 που το έχει κάνει και βρίσκεται πολύ μπροστά στον αγώνα κατά του κορωνοϊού. «Όλα θα πρέπει να κινηθούν προς μια κατεύθυνση, με τη μορφή κοινών και συντονισμένων ενεργειών», δήλωσε ο Βαυαρός πρωθυπουργός Μάρκους Ζέντερ σε συνέντευξη τύπου. Που σημαίνει ότι πυροσβεστική, διασώστες και μονάδες βοήθειας μπορούν να τεθούν υπό μία διοίκηση, κάτι που υπό κανονικές συνθήκες ανήκει στην αρμοδιότητα επαρχιών, πόλεων, δήμων και κοινοτήτων. Το υπουργείο Εσωτερικών έχει το γενικό πρόσταγμα.

Ομοσπονδία και κρατίδια

Εκτός αυτού στη Βαυαρία όλα τα νοσοκομεία βρίσκονται υπό κρατική επιτήρηση και θα πρέπει να συντονίζουν τις προσπάθειές τους στην καταπολέμηση του ιού. Σε περίπτωση καταστροφής, και όχι μόνο στη Βαυαρία, μπορούν να ενεργοποιηθούν συνταξιοδοτημένοι ή οικογενειακοί γιατροί. Σε περίπτωση ανάγκης θα πρέπει να παρουσιαστούν στα νοσοκομεία για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Βέβαια, στις λεπτομέρειες υπάρχουν διαφορές, γιατί κάθε κρατίδιο έχει το δικό νόμο με ρυθμίσεις σε περίπτωση κήρυξης σε κατάσταση καταστροφής.

Σε ομοσπονδιακό επίπεδο γίνεται αυτήν την περίοδο συζήτηση για τον νόμο προστασίας από λοιμώξεις του 2001, που θα μπορούσε να επιφέρει μεγάλες αλλαγές και να περιορίσει τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών. Σύμφωνα με το άρθρο 17 πρόκειται πιο συγκεκριμένα για την ελευθερία του πολίτη, την ελευθερία κίνησης, συνάθροισης και του απαραβίαστου της κατοικίας. Απαγόρευση συγκεντρώσεων μεγάλων ομάδων έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή από όλα τα ομόσπονδα κρατίδια. Ακόμη και η καραντίνα σε περίπτωση ύποπτων κρουσμάτων ρυθμίζεται με αυτόν τον νόμο. Γενικά απαγόρευση της κυκλοφορίας θα ήταν ένα πιθανό ενδεχόμενο, αν και μέχρι στιγμής δεν έχει επιβληθεί.

Η καγκελάριος χθες έκανε έκκληση στους πολίτες να δείξουν κατανόηση για τους περιορισμούς που έχουν ήδη επιβληθεί και παρέπεμψε στην απόλυτη αναγκαιότητα των μέτρων, αν και όπως τόνισε, είναι δύσκολο για κάποιους που έκαναν αγώνες για να αποκτήσουν το δικαίωμα να ταξιδεύουν και να κινούνται ελεύθερα. Σε περίπτωση καταστροφής, που ρυθμίζεται από κάθε κρατίδια διαφορετικά, οι περιορισμοί που είναι ακόμη πιο αυστηρό. Το παράδειγμα της Θουριγγίας δείχνει πόσο μακριά μπορούν να φτάσουν τα μέτρα. Για παράδειγμα, θα μπορούν να αποκλειστούν εντελώς περιοχές που πλήττονται ιδιαίτερα από τον κορωνοϊό. Οι δρόμοι θα ελέγχονται, τηλεφωνικές επικοινωνίες θα μπορούσαν να παρακολουθούνται ακόμη και η ελευθερία στη ιδιοκτησία θα μπορούσε να περιοριστεί. 

Μνήμες από το ναζιστικό παρελθόν

Ομοσπονδιακός νόμος για την περίπτωση κήρυξης της χώρας σε κατάσταση καταστροφής δεν υπάρχει, αλλά υπάρχει νομοθεσία για την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Σε αυτή γίνεται διάκριση μεταξύ διαφόρων πιθανών απειλητικών σεναρίων, για παράδειγμα από λοιμώξεις ή στρατιωτικές επιθέσεις. Το νομοθετικό πακέτο ως συμπλήρωμα του Θεμελιώδους Νόμου (Σύνταγμα) αποφασίστηκε το 1968 και μάλιστα μετά από έντονες συζητήσεις. Η ανησυχία για ένα νέο αυταρχικό κράτος ήταν τότε πολύ μεγάλη. Οι μνήμες ότι ένας αναγκαστικός νόμος είχε διευκολύνει τότε για να καταλάβουν την εξουσία οι ναζί στο τέλος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ήταν ακόμη νωπές. Και οι επικριτές της λήψης αναγκαστικών νόμων δεν ήθελαν να καταλύονται τα δικαιώματα των πολιτών με αυτόν τον τρόπο. Σε μια ομοσπονδία, όπως είναι η Γερμανία, υπάρχει σαφήνεια του τι ρυθμίζεται κεντρικά και τι σε επίπεδο κρατιδίων. 

Σε περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος για ολόκληρη την Ευρώπη, γίνεται άλλη κατανομή αρμοδιοτήτων. Η κεντρική εξουσία μπορεί να πάρει τον έλεγχο ενεργοποίησης των αστυνομικών στα κρατίδια ή να θέσει σε δράση τον στρατό. Με άλλα λόγια οι εντολές για το τι πρέπει να γίνεται τοπικά, δίδονται από την κεντρική κυβέρνηση στο Βερολίνο. Ακόμη και με λήψη αναγκαστικών νόμων θα ψαλιδίζονταν σημαντικά οι θεμελιώδεις ελευθερίες των πολιτών. Δεν θα μπορούσαν αίφνης να κινούνται ελεύθερα. Την κατάσταση εκτάκτου ανάγκης πρέπει να κηρύξει η κεντρική κυβέρνηση. Κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει μέχρι τώρα. Γι αυτό και δεν υπάρχει εμπειρία για το πώς γίνεται πρακτικά.

Κάι Αλεξάντερ Σολτς

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου