Τα μετρητά ποτέ δεν πεθαίνουν

Ακόμη και στη Βόρεια Ευρώπη, όπου ο κόσμος απομακρύνεται από τη χρήση μετρητών για πληρωμές, τα ρολόγια χτυπούν διαφορετικά. Ενώ στη Δανία η Κεντρική Τράπεζα διαμήνυσε ότι θα συνεχίσει να τυπώνει χαρτονομίσματα και να κόβει κέρματα μόνο μέχρι το τέλος τους 2016 η Σουηδία και η Νορβηγία εξήγγειλαν την έκδοση νέων χαρτονομισμάτων. Θα έχουν απεικονίσεις εμπνευσμένες από την καθημερινότητα, πλοία, φάροι και ψάρια ή πορτρέτα ηθοποιών ή γνωστών συγγραφέων.

Μέσα πληρωμών

Ο σημαντικότερος λόγος αυτών των εκδόσεων έχει να κάνει με την ασφάλεια. Ακόμη κι αν σε πολλές χώρες παρατηρείται μεταστροφή σε άλλους τρόπους πληρωμών οι κεντρικές τράπεζες Σουηδίας και Νορβηγίας θέλουν να οχυρωθούν εναντίον των παραχαρακτών γιανα τους κάνουν τη ζωή δύσκολη. Έτσι, σε όλες τις βιομηχανικές χώρες έχουν αναπτυχθεί πολλοί τρόποι πληρωμών εκτός από τα μετρητά. Με πιστωτική ή χρεωστική κάρτα, με εμβάσματα μέσω του διαδικτύου ή ακόμη και μέσω smartphone. Παρά την πληθώρα των τρόπων για πληρωμές διαφοροποιημένη εμφανίζεται η σημασία του ρευστού από χώρα σε χώρα. Η χρησιμότητα ή η σημασία αποτυπώνεται με διαφορετικούς τρόπους και οφείλεται σε πολλούς παράγοντες.

Είναι ενδιαφέρον πάντως να συγκρίνει κανείς το ποσοστό σε ρευστό που κάνουν χρήση οι κεντρικές τράπεζες για να καλύψουν όλο το φάσμα των υποχρεώσεών τους, κάτι από το οποίο βγαίνουν και συμπεράσματα για την πολιτική σημασία των μετρητών. Διότι το ρευστό δεν είναι μόνο μέσο πληρωμής, αλλά και μέσο διαφύλαξης της αξίας των χρημάτων. Όσο πιο χαμηλοί είναι οι τόκοι, τόσο πιο ελκυστικά είναι τα μετρητά ως εναλλακτική ακόμη κι αν η ασφαλής φύλαξή τους κοστίζει. Στην Ελβετία, όπου τα επιτόκια είναι πλέον αρνητικά, οι διαχειριστές μεγάλων περιουσιών έχουν δείξει τελευταία μεγάλο ενδιαφέρον για την αποθήκευση μεγάλων ποσών σε ρευστό.

Ρευστό για μικρά και μεγάλα ποσά

Χαρτονομίσματα όπως το δολάριο και το ευρώ υπό τη μορφή ρευστού είναι περιζήτητα σε πολλές άλλες χώρες. Τα δολάρια σε χαρτονομίσματα κυκλοφορούν εδώ και δεκαετίες σε ολόκληρη τη γη, το ευρώ δεν αποθηκεύεται μόνο, όπως παλαιότερα το γερμανικό μάρκο, στην ανατολική και νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά και στην Αργεντινή για παράδειγμα. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι το ρευστό αποτελεί το κυρίαρχο μέσο πληρωμής για ποσά γύρω στα 25 ευρώ. Σημαντικό ρόλο παίζει εδώ η προσφορά και η ζήτηση. Πολλοί πωλητές έχουν την τεχνική υποδομή για να δέχονται κάρτες, αλλά συνεχίζουν να προτιμούν ζεστό χρήμα στο χέρι. Το ίδιο ισχύει και για τους καταναλωτές που επίσης προτιμούν να πληρώνουν σε μετρητά.

Απομάκρυνση από τη συνήθεια πληρμών σε ρευστό ακόμη και για μικροποσά καταγράφεται πιο έντονα στη βόρεια Ευρώπη. Η Δανία για παράδειγμα, σχεδιάζει να καταργήσει την αναγκαστική πληρωμή για μικροποσά σε μετρητά στα μικρά μαγαζιά, στα εστιατόρια και στα πρατήρια βενζίνης. Σήμερα πάντως με την αιτιολογία μεταξύ άλλων και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας έχουν υιοθετηθεί τραπεζικοί κανονισμοί που περιορίζουν τη χρήση μετρητών όταν πρόκειται για μεγάλα ποσά. Σε ότι αφορά τους καταναλωτές σύγχρονες μελέτες καταγράφουν κι άλλες τάσεις: όσο περισσότερο αυξάνεται το μορφωτικό επίπεδο και το εισόδημα, τόσο περισσότερο μεγαλώνει η τάση στα ιδιωτικά νοικοκυριά να μην χρησιμοποιούν μετρητά για τις αγορές, τους.

Ειρήνη Αναστασοπούλου (FAZ)