Τα «ξαναβρίσκουν» Τουρκία και Αίγυπτος;

«Δεν συνεργάζομαι με έναν δολοφόνο και αντι-δημοκράτη» έλεγε μόλις το 2019 ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τον αιγύπτιο ομόλογό του Αλ Σίσι. Είχε προηγηθεί βέβαια το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Αίγυπτο, με το οποίο ο Αλ Σίσι ανέτρεψε τον δημοκρατικά εκλεγμένο Μοχάμεντ Μούρσι μετά την ταραγμένη περίοδο της Αραβικής Άνοιξης. Η ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, την οποία εκπροσωπούσε ο Μούρσι, αντιστοιχούσε στην πολιτική γραμμή του Ερντογάν.

Λίγο αργότερα, στις δημοτικές εκλογές του 2019, ο Τούρκος πρόεδρος κατηγορούσε ανοιχτά τους σοσιαλδημοκράτες αντιπάλους του εντός συνόρων ότι συνδέονται με την κυβέρνηση Αλ Σίσι στην Αίγυπτο. «Θα ψηφίσετε τον δικό μας υποψήφιο, τον Μπιναλί Γιλντιρίμ, ή τον υποψήφιο του Αλ Σίσι;» έλεγε χαρακτηριστικά ο Ερντογάν λίγο πριν από την κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης.

Κι όμως, σήμερα ο Αλ Σίσι επισκέπτεται την Άγκυρα. Η υποδοχή από τον Ερντογάν αναμένεται ιδιαίτερα φιλική. Πώς εξηγούνται όλα αυτά; Όπως επισημαίνει στην DW η Σελίν Νασί, πολιτική επιστήμων στο London School of Economics (LSE), «ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη Γάζα ξεχωρίζει ασφαλώς στην ατζέντα. Και η αλήθεια είναι ότι από την έναρξη του πολέμου η Αίγυπτος γίνεται όλο και πιο σημαντική για την Τουρκία. Προβάλλει ως πύλη για την πρόσβαση στη Γάζα, καθώς εκτροχιάζονται οι διμερείς σχέσεις με το Ισραήλ. Ήδη μέχρι σήμερα η Τουρκία έχει στείλει στο λιμάνι Αλ Αρίς της Αιγύπτου επτά πλοία που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια στη Γάζα».

«Ο αξιότιμος αδερφός Αλ Σίσι»

Έτσι, ο «δολοφόνος» του 2019 γίνεται «αξιότιμος αδερφός» εν έτει 2024. Είχε προηγηθεί βέβαια η συνάντηση του Ερντογάν με τον Αλ Σίσι στο Μουντιάλ το 2022 στο Κατάρ, αλλά και στο περιθώριο συνάντησης της ομάδας G20 στην Ινδία το 2023. Είναι προφανές ότι οι δύο περιφερειακές δυνάμεις της Ανατολικής Μεσογείου θέλουν να ενισχύσουν τη συνεργασία τους ή τουλάχιστον να διερευνήσουν τα περιθώρια που υπάρχουν για βελτίωση των διμερών σχέσεων.

Όπως εξηγεί ο Γκαμάλ Αμπντέλ Γκαβάντ, πολιτικός επιστήμων στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Καΐρου, «οι δύο χώρες συμμερίζονται μία ιδιαίτερη ανησυχία για την έκρυθμη ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα. Και οι δύο στηρίζουν το δικαίωμα των Παλαιστινίων για ένα ανεξάρτητο κράτος. Κύριο σημείο αντιπαράθεσης παραμένει ωστόσο η υποστήριξη που παρέχει η Τουρκία στη Χαμάς, οργάνωση που θεωρείται ένα παλαιστινιακό παράρτημα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας».

Η αποκατάσταση των διμερών σχέσεων Τουρκίας-Αιγύπτου δεν αποκλείεται να εξυπηρετεί όμως και τα συμφέροντα του Ισραήλ, τονίζει ο Μιτάτ Ρέντε, πρώην πρεσβευτής της Τουρκίας στο Κατάρ. Και αυτό γιατί, όπως υποστηρίζει, «πάντοτε το Ισραήλ επιδίωκε την επαναπροσέγγιση των δύο χωρών, θέλοντας να σμιλεύσει ένα όσο το δυνατόν ευρύτερο κοινό μουσουλμανικό μέτωπο απέναντι στο Ιράν».

Οικονομικό win-win

Υπέρ της επαναπροσέγγισης Τουρκίας-Αιγύπτου συνηγορούν όμως και οικονομικοί λόγοι. «Οι δύο οικονομίες αλληλοσυμπληρώνονται» εκτιμά ο Τούρκος διπλωμάτης. «Η Αίγυπτος έχει πλούσιους ενεργειακούς πόρους, ενώ η Τουρκία διαθέτει μία ισχυρή βιομηχανική υποδομή».  Από την πλευρά της η Σαλίν Νασί εκτιμά ότι «η Αίγυπτος γίνεται όλο και πιο σημαντική σε θέματα ενέργειας και η Τουρκία θα μπορούσε να επωφεληθεί από αυτό». Όπως επισημαίνει η ίδια «Τουρκία και Αίγυπτος έχουν ήδη φτάσει σε ένα σημείο συνεννόησης, έστω και αν σε ορισμένα θέματα συμφωνούν ότι διαφωνούν, με την Αίγυπτο να εμποδίζει τη διασυνοριακή επιρροή της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και να θέτει υπό έλεγχο τη Χαμάς.

Η χρονική στιγμή της επίσκεψης είναι πολύ σημαντική σε μία συγκυρία που παραμένει το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις για τη Μέση Ανατολή. Τουρκία και Αίγυπτος εργάζονται σκληρά για να γεφυρώσουν τις διαφορές τους, ιδιαίτερα όσον αφορά τον αποκαλούμενο Διάδρομο της Φιλαδέλφειας». Πρόκειται για μία λωρίδα γης μήκους περίπου 14 χιλιομέτρων με ιδιαίτερη στρατηγική σημασία στα σύνορα της Γάζας με την Αίγυπτο, τον έλεγχο της οποίας επιδιώκει και το Ισραήλ.

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου