Ταμπού ακόμη για τους Σέρβους ο όρος «γενοκτονία»

Ο σημερινός πρωθυπουργός της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς επικολλούσε προ δεκαετίας το όνομα του Ράτκο Μλάντιτς σε πινακίδες του Βελιγραδίου, σε μια κίνηση συμβολικής στήριξης προς τον πρώην στρατηγό των Σερβοβοσνίων, ο οποίος λογοδοτεί ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης με την κατηγορία της γενοκτονίας. Τον Ιούλιο του 1995 Σερβοβόσνιοι στρατιώτες και μέλη παραστρατιωτικών οργανώσεων εκτέλεσαν περί τους 8.000 μουσουλμάνους άνδρες και αγόρια στην προστατευόμενη από τον ΟΗΕ ζώνη της Σρεμπρένιτσα. Η σφαγή αυτή χαρακτηρίστηκε από τη διεθνή δικαιοσύνη ως γενοκτονία.

Διαλλακτικότερος εμφανίζεται ο Βούτσιτς

Αυτός ο όρος αποτέλεσε αντικείμενο ευρείας αντιπαράθεσης στη Σερβία τις τελευταίες εβδομάδες. Ο Σέρβος πρωθυπουργός Βούτσιτς, ο οποίος άλλαξε πριν από επτά χρόνια των πολιτικό προσανατολισμό του ιδίου και του κόμματός του, καταλαμβάνοντας την εξουσία ως υποστηρικτής της ευρωπαϊκής προοπτικής της χώρας του, αρνείται να κάνει χρήση του όρου «γενοκτονία» σε ό,τι αφορά τα γεγονότα στην Σρεμπρένιτσα. «Η κυρίαρχη άποψη στη Σερβία είναι ότι πρόκειται για σφαγή και έγκλημα πολέμου, αλλά σε καμία περίπτωση για γενοκτονία», επισήμανε στην DW o Φίλιπ Σβαρμ, δημοσιογράφος της επικριτικής προς την κυβέρνηση εβδομαδιαίας εφημερίδας Vreme. Όπως τόνισε, κανένας κυβερνών πολιτικός στη Σερβία, ανεξαρτήτως κομματικής προέλευσης, δεν έχει κάνει χρήση του όρου «γενοκτονία».

Οι εκπρόσωποι της σερβικής πολιτικής και δικαιοσύνης δίσταζαν επί σειρά ετών να συμβάλει ώστε οι υπαίτιοι εγκλημάτων πολέμου να οδηγηθούν ενώπιον του δικαστηρίου. Μετά από ασφυκτική πίεση από πλευράς ΕΕ συνελήφθησαν τελικά το 2008 και το 2011 δύο κορυφαίες προσωπικότητες: Αρχικά ο πρώην πρόεδρος της Σερβικής Δημοκρατίας στη Βοσνία Ράντοβαν Κάρατζιτς, ο οποίος ζούσε στο Βελιγράδι με ψεύτικη ταυτότητα και εργαζόταν μάλιστα ως εναλλακτικός γιατρός. Αργότερα ακολούθησε η σύλληψη του στρατηγού Ράτκο Μλάντιντς σε ένα χωριό της βόρειας Σερβίας. Πολλοί παρατηρητές εκτιμούν ότι οι δύο άνδρες τύγχαναν επί μεγάλο χρονικό διάστημα της προστασίας σερβικών υπηρεσιών ασφαλείας. Οι συλλήψεις τους προκάλεσαν εντονότατες διαμαρτυρίες στο εθνικιστικό στρατόπεδο, χωρίς να λείψουν μάλιστα και περιστατικά βίας.

Πολιτικές μεθοδεύσεις στο όνομα της Σρεμπρένιτσα

Η ένταση αυτή έχει αποκλιμακωθεί στο μεταξύ. Ο Σέρβος πρωθυπουργός, σε πολυάριθμες συνεντεύξεις τύπου, δήλωσε ότι προτίθεται να υποκλιθεί και να τιμήσει τα αθώα θύματα της Σρεμπρένιτσα. Ωστόσο, ο ισχυρός πολιτικός άνδρας της Σερβίας χρειάστηκε να σκεφθεί αρκετό διάστημα έως ότου αποφασίσει να παραστεί στη σημερινή τελετής μνήμης με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από τη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα.

Κανένας Σέρβος πολιτικός δεν πρέπει να παρίσταται σε εκδηλώσεις μνήμης στη Σρεμπρένιτσα, πιστεύει ο Νέναντ Ούζελατς, φοιτητής Πολιτικής Επιστήμης στο Βελιγράδι, που ξεκίνησε με αυτό το σκοπό τη συλλογή υπογραφών, μία πρωτοβουλία στην οποία ανταποκρίθηκαν ήδη εκατοντάδες φοιτητές από τη Σερβία και τη Σερβική Δημοκρατία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Ο Σέρβος φοιτητής πιστεύει ότι δεν υπήρξε γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα, διότι, όπως λέει, οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι δεν έπεσαν θύματα της σφαγής.

Το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμη τέτοιες απόψεις στη Σερβία δεν εκπλήσσει τον συγγραφέα και μπλόγκερ Βλάντιμιρ Ταμπάσεβιτς. Πολιτικοί παράγοντες και από τις δύο πλευρές επιχειρούν να εκμεταλλευθούν τα τραγικά γεγονότα της Σρεμπρένιτσα προκειμένου είτε να παρουσιάσουν τους Σέρβους σαν «λαό δραστών» είτε τους μουσουλμάνους της Βοσνίας ως «λαό θυμάτων». Όπως εκτιμά ο Ταμπάσεβιτς, «οι πολιτικοί κατασκευάζουν ένα ψεύτικο εθνικό ανταγωνισμό, επειδή με αυτόν τον τρόπο αποφεύγει κανείς ζητήματα όπως η έλλειψη θέσεων εργασίας και τροφίμων».

Νεμάνια Ρούγεβιτς / Άρης Καλτιριμτζής