Τι αλλάζει το ψήφισμα του ΟΗΕ για τη Γάζα;

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ δεν έχει γενικώς και την καλύτερη φήμη: πολλοί επικρίνουν πως υπό την παρούσα μορφή δεν μπορεί να κάνει τίποτα απέναντι στους πολέμους και τις καταστροφές.

Το Συμβούλιο έχει ασχοληθεί αμέτρητες φορές με σοβαρές κρίσεις, δίχως να καταλήξει σε κάποια κοινή απόφαση, διότι πολύ συχνά τουλάχιστον ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη ασκεί το δικαίωμα αρνησικυρίας του.

Μέχρι πρότινος αυτό συνέβαινε και στην περίπτωση του πολέμου μεταξύ του Ισραήλ και της παλαιστινιακής τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς. Τώρα όμως, έπειτα από πεντέμισι μήνες πολέμου, εγκρίθηκε ένα ψήφισμα που θέτει υπό πίεση τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα.

Ποιος επέλεξε την αποχή – και γιατί;

14 από τα 15 μέλη ενέκριναν το ψήφισμα 2728. Καθοριστική ήταν η επιλογή των ΗΠΑ να μην ασκήσουν βέτο, αλλά να απέχουν – πράγμα ιδιαιτέρως ασυνήθιστο, μιας και οι ΗΠΑ αξιοποιούσαν ως τώρα το δικαίωμα αρνησικυρίας τους προς όφελος του Ισραήλ.

Η αμερικανική δεξαμενή σκέψης CCGA εξέτασε τη στάση των ΗΠΑ στα ψηφίσματα από την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών το 1945, καταγράφοντας 89 βέτο μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2023. Τα 45 από αυτά ασκήθηκαν σε ψηφίσματα που έθιγαν το Ισραήλ.

Ο Λευκός Οίκος έσπευσε να ξεκαθαρίσει πως η πρόσφατη αποχή δεν σηματοδοτεί κάποια αλλαγή στην αμερικανική στάση απέναντι στο Ισραήλ. «Όπως και πριν, εξακολουθούμε να θέλουμε μία κατάπαυση πυρός, όπως και απελευθέρωση των ομήρων – και δη όλων», δήλωσε ο Τζον Κίρμπι, εκπρόσωπος του αμερικανικού Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας. «Και θέλουμε ακόμη να φτάσει περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας». Η Ουάσινγκτον μάλιστα θα ενέκρινε το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας, εάν στην τελική διατύπωση περιλαμβανόταν και μία καταδίκη της Χαμάς.

Τι ακριβώς προβλέπει το ψήφισμα 2728;

Όπως είθισται στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, το κείμενο αποτελείται από ένα πλέγμα θέσεων. Το Συμβούλιο αποφασίζει στην κύρια προκείμενη να συνεχίσει να ασχολείται ενεργά με το ζήτημα.

Σημαντικότερες είναι οι δευτερεύουσες θέσεις: μία εξ αυτών περιλαμβάνει μία έκκληση για «άμεση κατάπαυση πυρός κατά τη διάρκεια του Ραμαζανίου, η οποία θα γίνει σεβαστή από όλα τα μέρη και θα ανοίξει τον δρόμο προς μία κατάπαυση πυρός διαρκείας». 

Έκκληση αποτείνεται και για την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων. Το ψήφισμα τονίζει ακόμη την επιτακτική ανάγκη να ενισχυθεί η βοήθεια και η προστασία του άμαχου πληθυσμού σε ολόκληρη τη Λωρίδα της Γάζας.

Είναι δεσμευτικό το ψήφισμα;

Το Συμβούλιο Ασφαλείας αποτελεί το μοναδικό όργανο του ΟΗΕ που εγκρίνει ψηφίσματα με δεσμευτική ισχύ βάσει του διεθνούς δικαίου. Αυτό σημαίνει πως, εάν τα κράτη που αναφέρονται σε αυτά τα ψηφίσματα δεν εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις που τους αναγνωρίζονται, το Συμβούλιο Ασφαλείας μπορεί να τα απειλήσει με την επιβολή κυρώσεων ή να προβεί στη λήψη άλλων μέτρων.

Στην περίπτωση του ψηφίσματος 2728 τα πράγματα είναι ωστόσο πιο περίπλοκα. Αρκετοί εκπρόσωποι των ΗΠΑ, όπως και της Νοτίου Κορέας, χαρακτήρισαν το ψήφισμα ως μη δεσμευτικό. Διότι, όπως ισχυρίστηκε η Νότιος Κορέα, σε κανένα σημείο δεν γίνεται λόγος για «απόφαση».

Σε κείμενό της σε μία γερμανική πλατφόρμα η καθηγήτρια Νομικής Χάνα Μπίρκενκετερ σχολιάζει επ’ αυτού το εξής: «Εάν το Συμβούλιο Ασφαλείας υιοθετεί μία προτρεπτική γλώσσα, προτείνοντας για παράδειγμα ορισμένα μέτρα, δεν στοιχειοθετείται καμία νομική υποχρέωση».

Όμως η Μπίρκενκετερ εκτιμά πως δεσμευτική είναι μία άλλη διατύπωση: η απαίτηση (“demand”) για μία κατάπαυση πυρός κατά τη διάρκεια του Ραμαζανίου, η οποία στο κείμενο απευθύνεται προς «όλα τα μέρη» - δηλαδή και στο Ισραήλ και στη Χαμάς, στην οποία μπορεί το Συμβούλιο να απευθυνθεί κανονικά, παρ’ ότι δεν αποτελεί κρατική οντότητα.

Επομένως, η νομικός θεωρεί πως το ψήφισμα είναι δεσμευτικό. Προβαίνει όμως και στη διάγνωση ενός θεμελιώδους προβλήματος: «Ποιος μπορεί να επιβάλει στην παρούσα κατάσταση το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας; Εν τέλει εναπόκειται στα αντιμαχόμενα μέρη να συμμεριστούν την έκκληση του Συμβουλίου, αλλά και στο ίδιο το Συμβούλιο να επιβάλει τις απαιτήσεις του. Και δεδομένων των όσων έχουν συμβεί τους προηγούμενους μήνες, η εξέλιξη αυτή δεν αποτελεί λόγο ενθουσιασμού».

Ποιες οι επιπτώσεις για το Ισραήλ;

Η αμερικανική αποχή επιβαρύνει περαιτέρω τη σχέση μεταξύ του Ισραήλ και του κράτους των ΗΠΑ ως εγγυητή της ασφαλείας και σημαντικότερου συμμάχου. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου ακύρωσε το προγραμματισμένο ταξίδι μίας ισραηλινής αντιπροσωπείας στην Ουάσινγκτον την τελευταία στιγμή.

Επιπλέον, το ψήφισμα εγκρίνεται σε μία χρονική συγκυρία κατά την οποία η διεθνής υποστήριξη απέναντι στην πολεμική στρατηγική του Νετανιάχου καταρρέει.

Η Γερμανία, που επίσης αποτελεί στενό σύμμαχο του Ισραήλ, απαιτεί και αυτή με ολοένα και πιο ξεκάθαρο τρόπο να επιτραπεί η αποστολή περισσότερης ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας και να αποτραπεί η επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των αμάχων. Η υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ δήλωσε στην Ιερουσαλήμ πως είναι «ανακουφισμένη από την έγκριση του ψηφίσματος, διότι κάθε μέρα είναι σημαντική».

Και στο εσωτερικό του Ισραήλ όμως η ήδη τεράστια πίεση στον Νετανιάχου αυξάνεται κι άλλο με το ψήφισμα αυτό – ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δέχεται δριμεία κριτική τόσο από την αντιπολίτευση, όσο και από την κοινή γνώμη. Πολλοί Ισραηλινοί είναι δυσαρεστημένοι με τον επί μακρόν επικεφαλής της κυβέρνησης και το υπουργικό του συμβούλιο, που σχεδόν ένα εξάμηνο μετά δεν έχουν καταφέρει να πετύχουν την απελευθέρωση των 130 περίπου ομήρων που κρατά η Χαμάς.

Κατά το Κατάρ, που διαμεσολαβεί στις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των ομήρων, το ψήφισμα δεν αλλάζει την κατάσταση: «Δεν έχουμε διαπιστώσει κανέναν άμεσο αντίκτυπο στις συνομιλίες των δύο πλευρών, αντιθέτως αυτές εξελίσσονται όπως και πριν την απόφαση», δήλωσε ο Μαντσέντ Αλ Ανσάρι, εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών.

Το κατά πόσο θα καταφέρει το ψήφισμα να βελτιώσει την κατάσταση για τους Ισραηλινούς ομήρους ή τον παλαιστινιακό άμαχο πληθυσμό, παραμένει άγνωστο.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς