Το αυταρχικό κράτος του Πούτιν

Το 2021 δεν θα μπορούσε να αρχίσει καλύτερα για τον Βλάντιμιρ Πούτιν. Μετά από πολλές ημέρες διακοπών λόγω του Νέου Έτους, ο πρόεδρος της Ρωσίας αυτοπροβάλλεται και πάλι ως ρυθμιστής της αντιπαράθεσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ως παράγοντας με μέγιστη επιρροή στην ευρύτερη περιοχή. Και όλα αυτά όχι μέσω τηλεδιάσκεψης, αλλά δια ζώσης, προσκαλώντας στο Κρεμλίνο τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ και τον πρωθυπουργό της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν. Ήταν σαν να βρίσκεται στο στοιχείο του ο 68χρονος, πλέον, Βλάντιμιρ Πούτιν.

Διαφορετική υποδοχή είχε επιφυλάξει στον Πούτιν το 2020: Εν μέσω οικονομικής κρίσης ο ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου είχε αναγκαστεί να απομακρύνει από το αξίωμα του πρωθυπουργού τον προστατευόμενο του, Ντμίτρι Μεντβιέντεφ, αντικαθιστώντας τον με τον διεθνώς άγνωστο την εποχή εκείνη, επικεφαλής των φορολογικών υπηρεσιών Μιχαήλ Μισούστιν. Μόλις έναν χρόνο αργότερα ο 54χρονος Μισούστιν θεωρείται στις δημοσκοπήσεις ο πιο σημαντικός πολιτικός της Ρωσίας, μετά τον Πούτιν φυσικά. Κάποιοι πιστεύουν ότι ήδη εγγράφει υποθήκη για υψηλότερα αξιώματα. Οι επόμενες προεδρικές εκλογές διεξάγονται σε τρία χρόνια. Μπορεί ο Πούτιν, με συνταγματικές τροποποιήσεις και άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις που ο ίδιος επιδέξια έχει προωθήσει, να εξασφάλισε δικαίωμα υποψηφιότητας μέχρι το 2032 και ατιμωρησία εφ'όρου ζωής, αλλά ακόμη δεν οριστικοποιεί την υποψηφιότητά του για το 2024, μετά από 20 ολόκληρα χρόνια στην εξουσία.

Δύσκολη οικονομική συγκυρία

Στια δημοσκοπήσεις τα ποσοστά του Πούτιν καταγράφουν αισθητή μείωση. Οι Ρώσοι κάνουν λόγο για μια χρονιά με ιδιαίτερες πολιτικές, οικονομικές, αλλά και προσωπικές δυσκολίες. Πολλοί διαμαρτύρονται για τα χαμηλά και συνεχώς συρρικνούμενα εισοδήματα, την αυξανόμενη ανεργία, τις απλησίαστες τιμές των τροφίμων. Ο ίδιος ο Πούτιν διέταξε μεν να μειωθούν οι τιμές βασικών αγαθών, όπως το μαγειρικό λάδι και η ζάχαρη, αλλά άφησε την κυβέρνηση να ασχοληθεί με τις λεπτομέρειες. Κάποιοι παρατηρητές πιστεύουν ότι ο πρόεδρος αφήνει πλέον περισσότερο χώρο στους νεότερους και ενδεχομένως προετοιμάζεται για μία "αλλαγή φρουράς" στο Κρεμλίνο. "Ο Πούτιν εξελίσσεται πλέον σε σύμβολο", λέει η πολιτική επιστήμων Τατιάνα Στανόβαγια, σε ανάλυσή της για το Κέντρο Κάρνεγκι στη Μόσχα. Είναι η πρώτη φορά, υποστηρίζει, που ο Πούτιν δείχνει να εμπιστεύεται μία ισχυρή κυβέρνηση με νόμιμη εντολή, μεταφέροντάς της αρμοδιότητες για αποφάσεις σε σημαντικά θέματα.

Από την αρχή της πανδημίας ο Πούτιν κυβερνά σχετικά απομονωμένος και μέσω τηλεδιάσκεψης από την έπαυλή του, σε ένα προάστιο της Μόσχας, ενώ αφήνει τις αποφάσεις για τυχόν περιοριστικά μέτρα στις αρμόδιες περιφέρειες. Δήμαρχοι, κυβερνήτες και υπουργοί καλούνται να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη, χωρίς να περιμένουν συγκεκριμένες νουθεσίες ή κατευθυντήριες γραμμές από το Κρεμλίνο. "Ο ίδιος ο Πούτιν παραμένει εγγυητής της σταθερότητας, αλλά σιγά-σιγά αποσύρεται από την ταπεινή καθημερινότητα", επισημαίνει η πολιτική επιστήμων Τατιάνα Στανόβαγια. Μείζονα ζητήματα διεθνούς πολιτικής, όπως για παράδειγμα οι αμερικανικές κυρώσεις κατά της Μόσχας, τον απασχολούν περισσότερο από ότι οι καθημερινές αντιπαραθέσεις και ο σωφρονισμός πολιτικών αντιπάλων.  

Κήρυξη πολέμου στην αντιπολίτευση

Αντίπαλοι του Πούτιν, όπως ο αντιφρονών Αλεξέι Ναβάλνι, κηρύσσονται εγκληματίες και εχθροί της πατρίδας. Σύμφωνα με την Τατιάνα Στανόβαγια οι μυστικές υπηρεσίες και οι υπηρεσίες ασφαλείας έχουν τη δυνατότητα να πατάξουν κάθε "αντι-πουτινικό" στοιχείο, ενώ "ο κρατικός μηχανισμός εξελίσσεται σε δύναμη καταστολής". Επιπλέον ο μηχανισμός κάνει τα πάντα για την αυτοσυντήρησή του, αλλά και για την προβολή θετικών ειδήσεων, που δημιουργούν μία διάχυτη ικανοποίηση για την εποχή Πούτιν.

"Η καινούρια χρονιά θα είναι δύσκολη και επικίνδυνη για όλες τις λίγο-πολύ ανεξάρτητες πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών, για ανεξάρτητους δημοσιογράφους και μπλόγκερς, για όλους όσους θέτουν υπό αμφισβήτηση τον κρατικό μηχανισμό και αναζητούν απαντήσεις", λέει η Στανόβαγια. Ερευνητές του Κέντρου Κάρνεγκι στη Μόσχα θεωρούν πλέον αυτονόητο ότι ο αυταρχισμός εντείνεται. "Μετά τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι δεν ορρωδούν προ ουδενός", επισημαίνουν. Αυτό συνεπάγεται και μία περαιτέρω επιδείνωση των σχέσεων με τη Δύση. "Το σύστημα δεν είναι πλέον ικανό ούτε για την παραμικρή προσπάθεια εκσυγχρονισμού", επισημαίνει το Κέντρο Κάρνεγκι.

Ουλφ Μάουντερ (DPA)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου