«Όλα για τον πόλεμο» στον προϋπολογισμό της Ρωσίας

Την Παρασκευή το ρωσικό Κοινοβούλιο (Δούμα) αναμένεται να εγκρίνει, σε τρίτη ανάγνωση, τον προϋπολογισμό του 2024. Οι κρατικές δαπάνες ανέρχονται σε 36,6 τρισεκατομμύρια ρούβλια, ενώ τα έσοδα δεν ξεπερνούν τα 35 τρισεκατομμύρια. Το έλλειμμα των 1,6 τρισεκατομυρίων (ήτοι 0,9% του ΑΕΠ) αναμένεται να καλυφθεί με νέο δανεισμό, αλλά και με τις εισπράξεις από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Αναλυτές επισημαίνουν ότι οι στρατιωτικές δαπάνες αποτελούν πλέον την κύρια προτεραιότητα για τον κρατικό προϋπολογισμό. Στις ένοπλες δυνάμεις κατευθύνεται το 2024 το 30% των κρατικών δαπανών. Πρόκειται για ένα ποσό 10,8 τρισεκατομμυρίων, που αντιστοιχεί στο 6% του ρωσικού ΑΕΠ. Άλλα 3,4 τρισεκατομμύρια ρούβλια θα διατεθούν για την «εθνική ασφάλεια» και το σωφρονιστικό σύστημα. Αυξημένες θα είναι όμως και οι κοινωνικές δαπάνες, που ανέρχονται σε 7,7 τρισεκατομμύρια (έναντι 6,5 για το 2023).

«Πολεμικός» ή «κοινωνικός» προϋπολογισμός;

Μιλώντας στην αρμόδια Επιτροπή Προϋπολογισμού της Δούμα ο υπουργός Οικονομικών της Ρωσίας, Αντόν Σιλουάνοφ,  ανέφερε ότι πρωταρχικός στόχος του νέου προϋπολογισμού είναι η «νίκη». Σε άλλες δηλώσεις του, αργότερα, διαβεβαίωνε ότι δεν κατέθεσε «στρατιωτικό προϋπολογισμό», καθώς είναι εμφανές ότι «τα κοινωνικά ζητήματα έχουν προτεραιότητα».

Αλλά μόνο εν μέρει ευσταθεί αυτός ο ισχυρισμός. Σε απόλυτα μεγέθη οι κοινωνικές δαπάνες αυξάνονται κατά 1,4 τρισεκατομμύρια ρούβλια, αν αθροίσουμε όλα τα κονδύλια για την Παιδεία, την Υγεία, την κοινωνική πολιτική και τον αθλητισμό. Ωστόσο, το ποσοστό όλων αυτών των δράσεων στον συνολικό προϋπολογισμό του κράτους εμφανίζεται μειωμένο στο 29,9% του ΑΕΠ, έναντι 31,7% για το 2023.   

Επιστροφή στη δεκαετία του '90;

Αν αναλογιστούμε τις εξελίξεις στην Ουκρανία, η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών δεν αποτελεί έκπληξη. Ωστόσο, ελάχιστοι περίμεναν μία αύξηση κατά 68%, όπως προβλέπει ο προϋπολογισμός για το 2024. Αυτό επισημαίνει και ο Αντρέι Γιάκοβλεφ, ένας από τους ιδρυτές του Οικονομικού Πανεπιστημίου της Μόσχας, που σήμερα εργάζεται στο Κέντρο Ευρασιατικών Σπουδών Davis του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Κατά την άποψή του είναι πολύ πιθανή μία υποτίμηση του ρωσικού νομίσματος, προκειμένου να εξασφαλιστεί η τήρηση του προϋπολογισμού, ενώ η σημερινή κατάσταση θυμίζει την σκληρή δεκαετία του '90, όταν το κράτος άρχισε να τυπώνει χρήμα για να πληρώσει μισθούς και συντάξεις, πυροδοτώντας έναν φαύλο κύκλο υποτιμήσεων και πληθωριστικών πιέσεων.

«Συνήθως το Κρεμλίνο επικαλείται ως φόβητρο την τρομακτική δεκαετία του '90, αλλά να που τώρα οδηγούμαστε εκεί με δική του πρωτοβουλία», λέει ο Γιάκοβλεφ στην DW. Ο ίδιος θεωρεί ότι η απώλεια κρατικών εσόδων λόγω κυρώσεων ή άλλων περιορισμών στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα πρέπει να αναπληρωθεί από άλλες πηγές, εντός συνόρων. «Ήδη οι αρχές κάνουν λόγο για νέες φορολογικές επιβαρύνσεις, τόσο στις επιχειρήσεις, όσο και σε φυσικά πρόσωπα», υπενθυμίζει ο Γιάκοβλεφ.

Έλλειψη εργατικού δυναμικού στη Ρωσία

Η Νατάλια Σουμπάρεβιτς, καθηγήτρια Οικονομικών Επιστημών στο Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας, λέει στην DW ότι ο όρος «στρατιωτικός προϋπολογισμός» για το 2024 είναι ενδεδειγμένος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Ρωσία εισέρχεται σε κατάσταση «πολεμικής οικονομίας». Αυτό θα συνέβαινε, επισημαίνει, εάν η κυβέρνηση προχωρούσε σε μαζικές κρατικοποιήσεις και υπέτασσε στους σκοπούς του πολέμου όλους τους κλάδους της οικονομίας. Κάτι που δεν συμβαίνει, προς το παρόν τουλάχιστον.

Κύριος στόχος του προϋπολογισμού για το 2024, τονίζει η Σουμπάρεβιτς, θα είναι να αναπληρωθούν οι μεγάλες απώλειες εισοδημάτων του 2023. Μεταξύ άλλων προβλέπονται αυξήσεις στα επιδόματα για άπορες οικογένειες και ανηλίκους, τιμαριθμική αναπροσαρμογή των συντάξεων και μισθολογικές αυξήσεις στην πολεμική βιομηχανία.

Ένα ιδιαίτερα οξύ πρόβλημα για τη ρωσική οικονομία, εκτιμά η καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας, είναι η εντεινόμενη έλλειψη εργατικού δυναμικού. «Σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι δεν δραστηριοποιούνται πλέον στην πραγματική οικονομία», αναφέρει. «Κάποιοι πολεμούν στο μέτωπο, άλλοι έχουν φύγει στο εξωτερικό. Οι ειδικοί στις δημογραφικές εξελίξεις εκτιμούν ότι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τουλάχιστον 400.000 άνθρωποι με εξαιρετική επαγγελματική κατάρτιση και πολύ λίγοι από αυτούς έχουν επιστρέψει».

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου