Όταν τα γαϊδούρια γίνονται… τσοπάνηδες

Μαζεμένο σε ένα λιβάδι κάπου στην οροσειρά του Ρον, μεταξύ Βαυαρίας και Έσσης, το κοπάδι βόσκει αμέριμνο. Ξαφνικά το γαϊδούρι που συνοδεύει τα πρόβατα εγκαταλείπει το κοπάδι και κατευθύνεται προς έναν πεζοπόρο που φαίνεται να πλησιάζει τα ζώα. Το γαϊδούρι σταματάει μπροστά από τον άντρα κλείνοντάς του τον δρόμο και μουγκρίζει με τόνο… επικριτικό, με ύφος αντίστοιχο με αυτό που έχουν οι πορτιέρηδες των νυχτερινών κλαμπ. Σαν να λέει στον περαστικό: «Δεν περνάς από εδώ!».

Το ζώο μυρίζει το σακίδιο του άντρα και του ρίχνει μια δεύτερη ματιά. Τελικά το γαϊδούρι χαλαρώνει και παραμερίζει. Τότε πλησιάζει και ένα δεύτερο γαϊδούρι, το οποίο εξετάζει επίσης με το βλέμμα του τον περαστικό. «Αυτές είναι η Τέσσα και η Παουλίνε, τα γαϊδούρια-βοηθοί μου», εξηγεί ο βοσκός Όλιβερ Σπις.

Μαζί με τα τσοπανόσκυλα τα γαϊδούρια αυτά βοηθούν πολύ στη φύλαξη των κοπαδιών. «Η Παουλίνε και η Τέσσα έχουν αναλάβει την προστασία του κοπαδιού», εξηγεί ο 41χρονος βοσκός. «Όταν πλησιάζει κάποιος, τα δύο γαϊδούρια στέκονται μπροστά από το κοπάδι και κοιτάζουν τον περαστικό, προκειμένου να καταλάβουν αν είναι ζώο ή εάν έχει φιλικές ή εχθρικές διαθέσεις» - έως ότου να έρθει ο βοσκός και να τα καθησυχάσει.

Τα γαϊδούρια έχουν ιδιαίτερες ικανότητες

Μάλιστα ο Σπις ξοδεύει λιγότερα χρήματα για τα γαϊδούρια απ' ό,τι για τα σκυλιά του. Το θέμα βέβαια δεν είναι μονάχα η εξοικονόμηση χρημάτων: τα γαϊδούρια έχουν και ορισμένες ιδιαίτερες ικανότητες που δεν έχουν τα σκυλιά.

Εκεί που βόσκουν τα πρόβατα περνούν πολύ συχνά περαστικοί με σκυλιά. Όπως εξηγεί όμως η Σάρα Σπις, κτηνίατρος και σύζυγος του Όλιβερ, για τα τσοπανόσκυλα του κοπαδιού «είτε περνάει ένας σκύλος είτε ένας λύκος είναι συχνά το ένα και το αυτό». Τα γαϊδούρια από την άλλη πλευρά είναι πιο κατάλληλα για την προστασία του κοπαδιού σε τέτοιες περιοχές, μιας και δεν είναι τόσο επιθετικά όσο τα τσοπανόσκυλα.

Πώς συμπεριφέρονται όμως τα γαϊδούρια εάν τύχει να πλησιάσει το κοπάδι κάποιος λύκος;

Τα γαϊδούρια μπορούν να τα βάλουν με έναν λύκο

«Η Παουλίνε και η Τέσσα δεν θα φοβόντουσαν έναν λύκο μόνο του. Θα στέκονταν και θα υπερασπίζονταν το κοπάδι», τονίζει ο Όλιβερ Σπις. «Τότε ο λύκος κατά πάσα πιθανότητα θα συνέχιζε τον δρόμο του και θα έψαχνε ένα άλλο θήραμα». Απέναντι σε μία ολόκληρη αγέλη λύκων όμως τα δύο γαϊδούρια είναι προφανώς ανήμπορα να αντιδράσουν.

Η Παουλίνε και η Τέσσα έχουν πάντως εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα: η Παουλίνε προτιμάει τα πρόβατα από τους ανθρώπους και συνήθως μένει κοντά στο κοπάδι, ενώ η Τέσσα, που είναι και μικρότερη σε ηλικία, είναι πιο ζωηρή και έχει μεγαλύτερη περιέργεια, επιδιώκοντας συχνότερα επαφή με τους περαστικούς. «Της αρέσει πολύ όταν τη χαϊδεύουν ανάμεσα στα αυτιά», λέει ο Όλιβερ Σπις.

Η ξεκάθαρη ιεραρχία του κοπαδιού

Ο βοσκός εκπαίδευσε ο ίδιος τα γαϊδούρια. Η Παουλίνε και η Τέσσα γεννήθηκαν σε μία άλλη φάρμα με πρόβατα, οπότε είχαν από μικρές επαφή με τέτοια ζώα. Αυτό είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τα γαϊδούρια που επιλέγονται αργότερα για τη φύλαξη κοπαδιών.

Στα κοπάδια υπάρχει μία ξεκάθαρη ιεραρχική δομή σύμφωνα με τον Σπις: στην κορυφή βρίσκεται ο βοσκός, μετά τα τσοπανόσκυλα, μετά τα γαϊδούρια-φύλακες και τέλος τα αιγοπρόβατα. Τα τσοπανόσκυλα αναγνωρίζουν τα γαϊδούρια ως βοηθούς φύλακες «και τα πρόβατα αποδέχονται τα γαϊδούρια ως επικεφαλής γνωρίζοντας πολύ καλά πως “αυτά μας προσέχουν”».

Τα γαϊδούρια δεν είναι και το καλύτερο μέσο άμυνας

Παρ’ όλα αυτά τα γαϊδούρια δεν είναι πάντοτε αποτελεσματικά στην απόκρουση επιθέσεων λύκων. «Η ικανότητα των γαϊδουριών να προστατεύουν το κοπάδι από λύκους με τις δυνατές κραυγές τους δεν είναι και η καλύτερη άμυνα», αναφέρει το Υπουργείο Γεωργίας της Έσσης.

Εν αντιθέσει με τα εκπαιδευμένα τσοπανόσκυλα, για τα οποία προσφέρει επιδοτήσεις και το κράτος, «τα γαϊδούρια δεν προσφέρουν αποτελεσματική προστασία ενάντια στις επιθέσεις λύκων». Εξ ου και δεν ενδείκνυται η αξιοποίησή τους για την αντικατάσταση άλλων μέτρων για την προστασία του κοπαδιού.

Τέλος, η εκτροφή γαϊδουριών είναι επίσης απαιτητική – οι οπλές τους για παράδειγμα χρειάζονται τακτική περιποίηση, ενώ ο στάβλος τους πρέπει να διατηρείται πάντοτε ξηρός, ειδικά εφ’ όσον περνούν όλη τους τη μέρα στο λιβάδι.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς