آیا مکاتب آنلاین می‌تواند گزینه‌ای برای دختران افغان باشد؟

از زمانی که طالبان به تاریخ ۱۵ اگست ۲۰۲۱ بار دیگر به قدرت رسیدند، دختران دوره متوسطه و لیسه از آموزش و مکتب محروم اند. در نتیجه فشارهای بین المللی این گروه تعهد کرده بود که با شروع سال جدید آموزشی، دروازه های مکاتب بر روی همه به شمول دختران باز خواهند شد، ولی در روز سوم حمل ساعاتی پس از بازگشایی مکاتب، طالبان اعلام کردند که این مکاتب مسدود می‌مانند.

از زمان محرومیت دختران از آموزش‌های رسمی، تلاش‌های پراکنده برای تدریس آنلاین آغاز شده است. افراد و سازمان‌های زیادی به شکل محدود یا گسترده به راه‌اندازی برنامه‌های آموزش آنلاین شروع کرده اند.

مکتب آنلاین هرات، مکتب اینترنتی افغانستان، آموزش افغانستان و مکتب آنلاین دریچه از جمله برنامه‌های آموزشی آنلاین برای دختران است. قرار است در هفته‌های آینده شماری از مکتب‌های اینترنتی دیگر نیز به جمع مکتب‌های مجازی افزوده شوند.

ساره نبیل، موسس «مکتب اینترنتی افغانستان» به دویچه وله گفت که پس از بازگشت مجدد طالبان به قدرت به این فکر افتاد که باید راهی برای آموزش دختران جستجو کند. او می‌گوید: «ما تلاش می‌کنیم که دختران به جای افراطیت آموزش‌های جدید و عصری را فرا گیرند.»

مکتب اینترنتی افغانستان قرار است مضامین درسی را به شکل سافت آن در وبسایت خود قرار دهد و ویدیوهایی را که در آن استادان تدریس می‌کنند، از طریق یوتیوب در اختیار شاگردان قرار دهد. این مکتب هر هفته از دانش آموزان یک امتحان اخذ خواهد کرد.

دسترسی محدود به برق و اینترنت

هرچند آموزش آنلاین به خصوص پس از همه گیری کرونا، در بسیاری کشورهای پیشرفته به یک روش عادی تبدیل شده، ولی این روش برای افغانستان آسان نیست. عدم دسترسی به برق منظم اساسی‌ترین مشکل آموزش آنلاین در افغانستان است. تنها ساکنان پایتخت و برخی شهرهای بزرگ دیگر به برق دسترسی دارند که آن‌هم منظم نیست. در حالی که ده نشینان در بسیاری ولایات از داشتن برق محرومند.

اینترنت بی‌کیفیت و پرهزینه چالش دیگری در برابر آموزش آنلاین است. شاگردانی که می‌خواهند درس های آنلاین را فرابگیرند، باید هزینه هنگفتی را برای خرید اینترنت مصرف کنند. از سوی دیگر کیفیت اینترنت بسیار پایین است که گاهی عملاً دسترسی به چنین درس‌ها را ناممکن می‌سازد.

ساره نبیل گفت: «چالش‌های فوق العاده در این زمینه وجود دارد.» او افزود که حدود چهار میلیون دختر از آموزش محروم شده اند و مکتب اینترنتی ای که او به همکاری شماری از دوستانش ایجاد کرده است تنها تعداد محدودی را آموزش خواهد داد. قرار است تا دو هفته آینده درس‌های این مکتب آغاز شود. این مکتب تنها مواد درسی از صنف ششم تا دوازدهم را در اختیار دانش آموزان قرار می‌دهد.

براساس اظهارات خانم نبیل، قرار است از نصاب درسی حکومت قبلی در این مکتب استفاده شود.

کارشناسان بخش آموزش اما درس های آنلاین را بدیلی برای مکتب‌های رسمی نمی‌دانند. صدیق پتمن که سال ها به عنوان معاون وزارت معارف در حکومت دوره حامد کرزی کار کرده بود، به دویچه وله گفت که وضعیت اینترنت در شهرهای کوچک و ولسوالی‌های افغانستان «فوق العاده» خراب است. به نظر او دختران «به هیچ صورت» توانایی خرید تلیفون هوشمند و یا کمپیوتر را ندارند.

پتمن می گوید که آموزش معیاری تنها از طریق مکتب‌های حضوری ممکن است و آموزش آنلاین در افغانستان تنها به یک رویا می‌ماند.

برخی از معلمین در داخل افغانستان نیز به دویچه وله گفتند که تقاضا برای تدریس آنلاین وجود دارد و دخترانی که از مکتب رفتن باز مانده اند بارها خواستار تشکیل صنف های آنلاین شده اند. یک تن از معلمین گفت حتا در صورتی که شاگران توانایی تهیه اینترنت را داشته باشند، استادان به دلیل بحران اقتصادی موجود، پول تهیه انیترنت را ندارند.

یک تن از معلمین که تجربه تدریس آنلاین در جریان قرنطین کرونایی را دارد، گفت: «درس های آنلاین ممکن نیست به خاطری سرعت اینترنت بسیار پایین است.»

آموزش بدون سند

چالش دیگر درس های آنلاین، سرنوشت سندهایی است که دانش آموزان از این مکاتب به دست می آورند. در صورتی که این اسناد توسط حکومت تایید نشود، دختران فارغ شده از این مکاتب نمی‌توانند در آینده به دانشگاه بروند.

عزیز احمد ریان، سخنگوی وزارت معارف طالبان به دویچه وله گفت که تاکنون وزارت معارف تصمیم مشخصی در مورد اعتبار دادن به اسناد تعلیمی مکاتب آنلاین اتخاذ نکرده است.

خانم نبیل نیز می پذیرد که اعتباردهی به سند فراغت از مکتب اینترنتی «چالش بسیار بزرگ» است. به گفته خانم نبیل تلاش ها جریان دارد تا این مکتب آنلاین به صورت رسمی در آلمان ثبت و راجستر شود. او می‌پذیرد که مکتب‌های مجازی هیچگاهی نمی تواند بدیلی برای مکتب های حضوری باشد.

آقای پتمن نیز به این باور است که آموزش آنلاین در مکاتب مجازی که اسنادش رسمیت نداشته باشد، فایده‌ای برای دختران نخواهد داشت.

در همین حال کارشناسان عرصه معارف تاکید می‌کنند که باید تمام فشارها روی بازگشایی مکتب های دخترانه متمرکز شود، زیرا مکتب های آنلاین نمی تواند خلای مکتب های مسدود شده را پر کنند.