اجرای توافقنامه اتومی ایران؛ "حوزه کاملاً ناشناخته"

"همه چیز تاکنون به طور گسترده ناشناخته مانده است"؛ این سخن را یک مسئول وزارت خارجه ایالات متحده در گفتگو با دویچه وله، درباره رفع تحریم ها علیه ایران گفته است. هفته پیش تحریم های اتحادیه اروپا و امریکا مرتبط با برنامه اتومی ایران برداشته شد.

نیاز به هماهنگی زیاد

استفن دی. مول، یک دیپلومات امریکایی که از نزدیک در مذاکرات اتومی با ایران و اجرای توافقنامه دخیل بوده است، در جمع خبرنگاران خارجی از یک "رویکرد منسجم" در مورد اجرای توافقنامه سخن می گوید.

او می گوید که این معلومات و آنچه برای هماهنگی نیاز است، بیشمار هستند. کارمندان وزارت خزانه داری امریکا به شدت گرفتار دیدار با سفیران خارجی و سفر به کشورهای اروپایی هستند. این وزارت تقریبا 50 صفحه از جزئیات اجرای موافقتنامه را منتشر کرده است. این به خاطر آن است که معاملات بانکی، انتقال ارز، تجارت، صادرات نفت و انرژی، تجارت اسلحه و دیگر زمینه های حساس از اکنون به بعد، بدون تغییر باقی می مانند.

بسیاری نکات هنوز روشن نیستند

انتونی کوردسمن، یک کارشناس علم سیاست در مرکز تحقیقاتی "مطالعات استراتژیک بین المللی" (CSIS) با اشاره به سخن بارک اوباما که گفته است "میکانیزم کنترول بیسابقه" با دستیابی به توافق هسته ای ایجاد شده، می گوید: «این مسئله بینظیر و تاکنون بیسابقه نبوده است». کوردسمن در مصاحبه با دویچه وله گفت: «این توافقنامه در بسیاری از زمینه ها هنوز ناروشن است». او این توافقنامه را بسیار مغلق می داند.

اکنون، اصولا بسیاری از شرکت های خارجی می توانند در زمینه های زیادی از قبیل انرژی، مواد خام، کشتی سازی و حتا صنعت اتومبیل با ایران تجارت کنند. هرچند انتقال پول به بانک های ایرانی نیز اکنون ممکن است، اما اول از همه نیاز است تا بخش های فنی و اداری آن ایجاد شوند.

کوردسمن می گوید که به این سادگی نیست که یک شبه همه چیز حل شود؛ بلکه باید توافق های پیچیده زیادی باید بهبود داده شوند. علاوه بر آن، برای هر کدام یک جدول زمانی وجود دارد؛ به عنوان مثال درباره تجارت اسلحه. به گفته این کارشناس، مشکل اینجاست که بین ایالات متحده و اتحادیه اروپا "هماهنگی زیادی وجود ندارد؛ در حالی که هر دو در تجارت با ایران با یکدیگر رقابت می کنند".

با این همه، اروپایی ها و دیگر کشورها باید "اول از همه میزان تحریماتی را که از سوی امریکا باقی مانده اند، در نظر بگیرند". و اینجا اروپایی ها نباید اشتباه کنند که اقدامات متقابل امریکا به عنوان مثال جلوگیری از تجارت با شرکت هایش، می تواند کارخانه های خارجی را نابود کند.

اما با این هم، مول سفیر امریکایی کمی ملایمتر موضوع را مطرح می کند و می گوید: «امریکا علاقه ندارد تا از تجارت دیگر کشورها با ایران جلوگیری کند».

منع شرکت های امریکایی از تجارت

مول یاد آوری می کند که شرکت های امریکایی هنوز نمی توانند با ایران تجارت داشته باشند. او می گوید، در ارتباط با اجرای توافقنامه اصطلاحا "تحریمات ثانوی" که مرتبط با برنامه اتومی ایران بودند، لغو شده اند. "تحریمات اولیه" که امریکا با آن از ایران می خواهد تا از حمایت از تروریسم و فعالیت های بی ثبات کننده در منطقه دست بردارد، همچنان باقی است.

تجارت قطعات هواپیما و قالین

ایالات متحده رقم گسترده ای از کالا را برای تجارت با ایران منع کرده است. شرکت های امریکایی فقط اجازه دارند تا در سه بخش مواد خوراکه، قالین و قطعات هواپیما با ایران تجارت کنند. مول می گوید که در مورد قطعات هواپیما، امریکا می خواهد تا امنیت هوایی این کشور بهتر شود.

ظرفیت مالی کوچک انتظار می رود

با برداشتن تحریمات، اولین نشانه ها در بازار جهانی دیده شد. به گفته کوردسمن، ایران "به سرعت" نفتش را به فروش گذاشت و "به شدت توانست آن را بفروشد». همزمان می توانیم ببینیم که ایران دارایی توانست دارایی مصادره شده خود را فعال سازد. به گفته مول، ایران حالا به چیزی بیشتر از 50 میلیارد دالر خود دسترسی دارد. اما به گفته این دیپلومات امریکایی، آنچه مردم باید بدانند این که بیشتری پول در ارتباط با "تعهدات اولیه" همچنان مصادره هستند؛ به این معنا که ایران باید برای آزاد شدن این دارایی ها باید ابتدا به آن تعهداتش عمل کند.

این ظرفیت مالی اندک و سقوط شدید نرخ نفت به نظر می رسد تاثیراتی را در ارزیابی از نتیجه رفع تحریم ها داشته باشند.

نقش سازمان های استخباراتی

علاوه بر ایجاد میکانیزم هایی از زمان لغو تحریم ها، نظارت گسترده ای از انجام توافقنامه نیز آغاز شده است. این نظارت به طور رسمی از سوی "آژانس بین المللی انرژی اتومی" سازمان ملل متحد انجام می شود. کوردسمن و بسیاری از کارشناسان معتقدند که گزارش اولیه "آژانس بین المللی انرژی اتومی" مبتنی بر دریافت های استخباراتی شش قدرت جهان استوار است. کوردسمن می گوید: «کار آنها برای کار بازرسان آژانس بین المللی اتومی حیاتی است». او توضیح می دهد که آژانس انرژی اتومی تمام یافته هایش را از سرویس های استخباراتی دارد.