افغانستان، پایتخت تریاکستان

آلبوم عکس را اینجا ببینید.

براساس گزارش سال 2011 سازمان ملل متحد، مافیای جهانی مواد مخدر از فروش تریاک افغانستان نزدیک به 70 میلیارد دالر پول به دست می آورد. بسیاری کارشناسان و از جمله خانم جنیت کورساوه، نویسنده مقاله علمی "قدرت جنگ و اقتصاد مواد مخدر"، به این نظر اند که درآمد ناشی تریاک افغانستان سالانه بیش از 200 میلیارد دالر است. این مبلغ بنا به ارقام بانک جهانی، بیشتر از درآمد سالانه کشورهای همسایه افغانستان، به استثنای چین و ایران، می باشد.

بزرگترین قدرت اقتصادی منطقه

از 200 میلیارد دالر پول فروش سالانه تریاک افغانستان، 2.2 میلیارد دالر آن به قاچاقبران مواد مخدر داخلی تعلق می گیرد. بر این اساس قاچاقبران محلی مواد مخدر دارای بیشترین سرمایه پولی در منطقه می باشند. هیچ بخش خصوصی دیگر، چه در افغانستان و یا در کشورهای ماحول آن، درآمد بزرگی مانند صنایع مواد مخدر در افغانستان ندارد. البته یک بخش این صنعت متعلق به طالبان است. بیش از 200 میلیون دالر به خزانه جنگی طالبان سرازیر می شود.

از میلیاردها دالری که از تریاک افغانستان کمایی می گردد، مبلغ 450 میلیون دالر برای دهقانان این کشور باقی می ماند (سالانه برای هر خانوار حدود 6000 دالر می رسد). برای دهقانان فقیر که هیچ منبع درآمد دیگری ندارند، این مبلغ پول زیادی است.

دهقانی در ولایت هلمند دلایل این را که چرا کوکنار کشت می کند، چنین توضیح می دهد: «ما مصارف زیادی داریم: پول کرایه خانه باید پرداخته شود، پول مواد سوخت و پول مواد خوراکه همچنان. این همه مصارف را وقتی می توانیم بپردازیم که تریاک کشت کنیم».

بسیاری کشاورزان در سایر نقاط افغانستان نیز چنین استدلال می کنند. این دهقانان یا اجاره کار اند و یا این که مالک زمین های نسبتاً کوچکی می باشند. آنها باکشت و فروش دیگر محصولات زراعتی مانند گندم و یا برنج، پول کافی به دست نمی آورند تا معاش خانواده های شان را تامین کنند.

سیف الدین سیحون، کارشناس اقتصادی و استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه کابل به این نظر است که کشت تریاک برای دهقانان بر علاوه درآمد بیشتر، فواید دیگری نیز دارد: «کسی که تریاک می کارد، از فروش محصولات اش نگران نیست. قاچاقبر تریاک به هر دهقان تضمین می دهد که محصولات اش به قیمت خوبی خریداری می شود. حتا بسیاری اوقات پول آن پیش از پیش پرداخته می شود».

سیحون می افزاید که دهقانان شرایط بهتر از این را نمی توانند انتظار داشته باشند. به باور او، ضعف دولت و جامعه بین المللی باعث شده است که دهقانان خود را داوطلبانه در خدمت مافیای مواد مخدر قرار دهند. سیحون دولت افغانستان و جامعه بین المللی را در ارایه یک طرح جامع برای مبارزه با تولید مواد مخدر کاملا ناکام می خواند.

بیچارگی پولیس

البته ضعف ساختارهای دولتی باعث شده است تا زارعان تریاک از پیگرد و تعقیب جزایی تا جای زیادی در امان باشند. به طور مثال ولایت هلمند در موقعیتی نیست که یک شبکه کارآ و موثر پولیس را در بیرون از مرکز ولایت راه اندازی کند. از هزاران کشاورزی که در سال گذشته مشغول کشت کوکنار بوده اند تنها با هشت تن آنها برخورد قانونی صورت گرفته است. قوماندان پولیس هلمند به رادیو دویچه وله گفت: «همه می دانند که پولیس هلمند امکان زندانی ساختن هزاران نفر را ندارد».

در بسیاری مناطق که دورتر از مرکز ولایت هلمند قرار دارند و تریاک اکثر در آنجاها کشت می گردد، حکومت وظایف امنیتی را به نیروهایی که به نام "پولیس محلی" یاد می شوند، سپرده است. اما "پولیس محلی" در موقعیتی قرار ندارد تا در برابر مافیای پرقدرت مواد مخدر اقدام کند. یک پولیس محلی از ناد علی در رابطه با شرایط کاری این نیروی امنیتی چنین می گوید: "ما سلاح کافی برای تامین امنیت نداریم. علاوه بر آن حقوق و معاشات مان سر وقت پرداخته نمی شود. پسته های کنترول مان اکثرا به صورت موقتی و در زیر خیمه های فرسوده برپا شده اند».

یک منبع آگاه در هلمند به دویچه وله گفت که برخی از اعضای پولیس محلی در لیست معاش بگیران قاچاقبران مواد مخدر قرار دارند. اوعلاوه کرد که شمار زیادی از پولیس ها، چه رسمی و چه محلی، برای آن که درآمد شان را بلند ببرند، با مافیای مواد مخدر همکاری می کنند.

کارگران هشت تا دوازده ساله

تولیدات تریاک ولسوالی نادعلی و سایر روستاهایی که در آنجاها تریاک تولید می گردد، به بهرامچه واقع در منطقه دیشو ولایت هلمند آورده می شوند. بهرامچه که در مرز با پاکستان قرار دارد، مرکز جمع آوری کوکنار می باشد. از این جا تن ها کوکنار به کارخانه های هرویین فرستاده می شوند که در امتداد مرز افغانستان با پاکستان قرار دارند، تا قسماً به تریاک و قسماً به هرویین تبدیل شوند. این مواد به شکل خریطه های یک کیلویی تهیه شده و به نقاط مختلف در سرتاسر جهان فرستاده می شوند. هرویین افغانستان از راه پاکستان، ایران و آسیای میانه تا به ایالات متحده امریکا و کانادا رسانده می شود.

معمولاً در این کارخانه های هیرویین پسران بین 8 تا 12 ساله به کار گماشته می شوند. قاچاقبران مواد مخدر به دو دلیل کارگران خردسال را نسبت به کارگران بزرگ سال ترجیح می دهند: اول این که استخدام آنها به مراتب ارزانتر تمام می شود و دوم این که، کودکان 8 تا 12 ساله از هر محکمه ای برائت می گیرند. در شمال و غرب افغانستان که بیشتر چرس کاشته می شود، در مزارع علاوه بر کودکان زنان نیز استخدام می شوند.

کسی مسوولیت نمیگیرد

حکومت افغانستان تا به حال بارها اعلام کرده است که مبارزه علیه مافیای مواد مخدر تا اکنون موفقیتی در پی نداشته است، اما هیچ یک از نهادهای دولتی حاضر نیست تا مسوولیت ناکامی سیاست مبارزه با مواد مخدر را بردوش بگیرد. حتی وزارت مبارزه علیه مواد مخدر با ارایه دلایلی خود را غیرمقصر می شمارد. قیوم سامر، سخنگوی این وزارت چنین توضیح می دهد: «وزارت ما صرفاً مسوول مسایل مربوط به تدوین استراتژی است. ما برنامه ریزی می کنیم و طرح ها را پیشنهاد می نماییم. اجرای آنها به عهده ما نه، بلکه به عهده وزارت داخله است».

اما وزارت داخله افغانستان نمی پذیرد که تنها اداره مسوول مبارزه علیه مواد مخدر است. وزارت داخله از دیگر نهادهای دولتی می خواهد که مسوولیت های شان را جدی بگیرند. حکومت های محلی نیز هر کدام خواسته های خود را از حکومت مرکزی دارند. مثلاً گلاب منگل، والی ولایت هلمند می گوید: "آنچه از ما تقاضا می شود، بیشتر از آن است که ما بتوانیم به تنهایی برآورده سازیم. ما نمی توانیم به طور مثال مرزها را کنترول کنیم. اما این مرزها باید کنترول گردند تا هیچ قاچاقبر مواد مخدر از آن عبور کرده نتواند».

در همین حال، منگل مشکل اصلی را در کشت کوکنار در افغانستان نمی داند. به باور او تا زمانی که تریاک و هیرویین بازار داشته باشد، دهقانان افغان نیز کوکنار خواهند کاشت. منگل خواهان کمک بیشتر جامعه بین المللی است. اما آیساف که با 130 هزار سرباز مسلح اش در حال حاضر در افغانستان حضور دارد، وظیفه مبارزه با تولید مواد مخدر را مسوولیت حکومت افغانستان می خواند. به این شکل همه از مبارزه علیه تولید مواد مخدر صحبت می کنند اما هیچ نهادی، چه داخلی یا خارجی، حاضر نیست با جدیت مسوولیت این وظیفه مهم را به عهده بگیرد.

بنابراین، از این ابهام که کی مسوول اصلی مبارزه با مواد مخدر است، صنعت سازمانیافته مواد مخدر، به بهترین نحو سود می برد. بدین شکل مافیای مواد مخدر در افغانستان و منطقه روز به روز قویتر می شود و می تواند به سادگی مجموع اقتصاد و شاید هم سیاست افغانستان را تحت نفوذ خود قرار دهد. افغانستان در مسیری قرار گرفته است که راه برگشتی در آن دیده نمی شود، مسیری که افغانستان را به پایتخت بین المللی تریاکستان مبدل می کند، به کشوری که یک بخش جامعه اش را تولید کنندگان مواد مخدر تشکیل می دهند، و بخش دیگرش را انسان های وابسته به مواد مخدر.

رتبیل شامل آهنگ/ رسول رحیم

ویراستار: عارف فرهمند