انتقال مسوولیتها و زنده شدن خاطرات دوران طالبان

ابراهیم که جاکت سیاه و دستار سفید بر تن دارد، از کشتار دسته جمعی طالبان در صبح روز یازدهم جنوری سال 2001 هنوز کابوس میبیند؛ حادثهای که او به صورت معجزه آسا توانست از آن فرار کند و خود را نجات دهد.

جنگجویان طالبان بعد از این که منطقه ابراهیم، ولسوالی یکاولنگ ولایت بامیان را گرفتند، با سردادن شعار پیروزی بر مردم به شدت ستمدیده این منطقه مرکزی افغانستان حمله کردند.

ابراهیم، مرد 30 سالهای که ده سال از سناش بزرگتر به نظر میرسد، میگوید: «آنها ما را در دو صف ایستاد کردند و سپس به شلیک تک تک ما آغاز کردند».

ابراهیم یکی از افراد خوشبختی بود که توانستند از این حادثه نجات یابند. سازمان ملل متحد و گروههای حقوق بشری میگویند در این حادثه جنگجویان طالبان حدود 350 تن از مردم مناطق مسکونی را کشتند.

ابراهیم و دیگر زخمیان نجات یافته خود را به کوهی رسانیدند، جایی که آنها تا زمان شکست طالبان، نه ماه مخفیانه زندگی کردند.

ده سال بعد از آن زمان، ولایت مرکزی بامیان یکی از آرامترین ولایتهای افغانستان جنگزده است. درست به همین دلیل، تصور میشود ولایت بامیان در جمع نخستین مناطقی قرار گیرد که مسوولیتهای آن به نیروهای افغانستان واگذار میشود.

اما بسیاری باشندگان این منطقه، مانند ابراهیم، هراس دارند که با خروج نیروهای ناتو از مناطق شان، راه برای بازگشت شورشیانی که ابراهیم «جانور» میخواند، باز خواهد شد.

چنین حسی، از یک طرف ناشی از بیاعتمادی مردم به توانایی نیروهای دولتی به کنترول اوضاع، بدون حمایت نیروهای خارجی است. از سوی دیگر، هزارهها که اکثراً شیعه مذهب اند و بخش وسیع جمعیت مناطق مرکزی افغانستان را تشکیل میدهند، نخستین هدف گروه طالبان بودند.

طالبان تندیسهای بودا را در ولایت بامیان انفجار دادند و همچنان اندکی احساس امنیت مردم این منطقه را که ردههای پایینی جامعه افغانی را تشکیل میدهند، نیز نابود کردند.

با وجود امنیتی که در بامیان وجود دارد، تهدید بازگشت جنگجویان طالبان در خاطره بامیانیها همچنان زنده است. سید ضیا از روستای کوهستانی کشکک میگوید: «ده سال میشود که ما از آنها چیزی نشنیده ایم، اما هنوز میترسیم».

حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان قرار است روز دو شنبه اعلام کند که مسوولیت امنیتی کدام ولایتها به نیروهای افغانستان واگذار میشود. این روند قرار است به صورت تدریجی ادامه یابد و تا پایان سال 2014 همه مسوولیتها را نیروهای افغانستان به عهده بگیرند.

نصر الله واعظی، ملای جوان در مرکز بامیان میگوید: «طالبان در این ولایت فعالیتی ندارند، چون هیچ کسی نیست که از آنها حمایت کند». مقامهای امنیتی افغانستان اطمینان میدهند که طالبان با استفاده از انتقال مسوولیتها، نمیتوانند به گسترش ساحه فعالیت شان اقدام کنند.

اما هراس مردم از خروج نیروهای ناتو است. آصف 36 ساله که در سال 2001 علیه طالبان در یکاولنگ جنگیده است، میگوید: «یک بار اگر ناتو کشور را ترک کند، طالبان در مدت یک هفته اینجا خواهند بود».

حاجی قاسم کاظمی، معاون والی بامیان نیز هراساش را بازتاب میدهد. او میگوید ناتو اگر میخواهد ثمرههای یک دهه صلح، به شمول ساختمانهای دولتی و نخستین سرک مناسب این ولایت محفوظ بماند، باید در اینجا بماند.

معاون والی بامیان به خبرگزاری فرانس پرس گفت: «ما از ناتو میخواهیم که اینجا بماند... مردم منطقه ما صلحجو هستند، اما اگر متجاوزینی مانند القاعده یا طالبان بیایند، آنها مبارزه میکنند».

علی ظفر، فرمانده نیروهای ضد طالبانی، هنوز در مرکز بامیان با عنوان «قوماندان» یاد میشود. او اکنون در این منطقه یک هوتل دارد و میگوید زندگی مناسبی را سپری میکند، اما در صورت ضرورت، در سلاح گرفتن دوباره شکی به دل راه نمیدهد.

دوست علی ظفر، مرد قد بلندی که کلاه محلی بر سر دارد، در حالی که به مهمانان هوتل چای میآورد، با تبسم میگوید: «ما مقداری سلاح نگه داشته ایم، برای روزی که اگر اتفاقی بیافتد».

اما چنین روحیهای را در ابراهیم نمیتوان دید، کسی که در زمان نجات یافتن از کشتار دسته جمعی، فقط یک پسر داشت، اما اکنون دو پسر دیگر و دو دختر دارد. او میگوید: «من دیگر آن مرد شجاعی که بودم، نیستم».

فرانس پرس/ عارف فرهمند

ویراستار: نادیه فضل