باستان شناسان خواستار حفاظت از آثار تاریخی بامیان شدند
۱۳۹۵ آبان ۳, دوشنبه
در این نشست بیشتر از ده باستان‌شناس از کشورهای آلمان، جاپان، عمان، مسئولان سازمان یونسکو در افغانستان، مقام‌های وزارت‌های فرهنگ و شهرسازی و ده‌ها تن از باشندگان بامیان دور هم آمدند و در جستجوی راهکارهای تازه برای حفاظت از آثار تاریخی این ولایت به بحث و تبادل نظر پرداختند.
ناگاوکا ماسونری، مسئول بخش فرهنگی یونسکو در افغانستان در پایان این نشست گفت که این سازمان در آینده نزدیک، پروژه تحکیم تندیس ۵۳ متره بودا در بامیان را با حمایت مالی کشور جاپان آغاز خواهد کرد: «این سازمان همچنان می‌کوشد تا خطرات متوجه هشت آبده تاریخی و چشم‌انداز فرهنگی بامیان را با تطبیق درست ماسترپلان‌های فرهنگی و شهری این ولایت برطرف سازد.»
کمبود مسکن؛ بزرگترین مشکل
بامیان و هرات تنها ولایات باستانی در سطح کشور هستند که دارای ماسترپلان فرهنگی‌اند. بدین لحاظ شهرداری این ولایات مکلف‌اند تا پلان‌های شهری را با درنظرداشت پلان فرهنگی تطبیق کنند. با این وجود تا هنوز جلو ساخت و سازهای مغایر با این پلان فرهنگی در ساحات سرخ و سبز بامیان که از نبود زمین برای اعمال منازل مسکونی ناشی می‌گردد، آن‌گونه که انتظار می‌رفت، گرفته نشده است.
عبدالاحد عباسی، سرپرست معینیت فرهنگی وزارت اطلاع و فرهنگ افغانستان می‌گوید که این وزارت برای تطبیق درست ماسترپلان فرهنگی و شهری بامیان تلاش‌های تازه‌ای را آغاز کرده است:«ما نگرانی‌خود مبنی بر احتمال تخریب منظره فرهنگی بامیان را با وزارت شهرسازی در میان گذاشته‌ایم و به اداره محلی نیز پیشنهاد داده‌ایم تا به افرادی که در ساحات ممنوعه دست به ساخت و ساز غیرقانونی می‌زنند، در ساحات دیگری فرصت مسکن‌سازی داده شود.»
ساخت و ساز غیرقانونی
زورمندان محلی نیز در ساخت و ساز غیرقانونی در بامیان نقش برجسته‌ای داشته‌اند. آنان در چند سال گذشته اقدام به اعمار هوتل‌ها و بلندمنزل‌ها در مناطق ممنوعه کرده‌اند. بر علاوه در برخی موارد حکومت محلی نیز به اجرای پروژه‌هایی حکم می‌دهد که می‌تواند به آثار باستانی بامیان صدمه بزند. تداوم کار ساخت یک جاده در بامیان که از تپه الماس، یکی از قدیمی ترین ساحات تاریخی این ولایت عبور کرده است، گواهی بر این ادعاست.
با این حال وزارت شهرسازی اعلام کرده است که به زودی جلو ساخت و سازهای غیرقانونی در بامیان گرفته می‌شود. محمداکبر محمدی، معین این وزارت می‌گوید: «۸۰۰ هکتار زمین در بامیان شامل ساحات فرهنگی می شود که از این میان پلان‌تفصیلی نزدیک به ۹۰ درصد این ساحات تمام شده است و در ضمن از مقام‌های محلی خواسته شده است تا جلو ساخت و ساز در این ساحات از سوی هر کسی که باشد را بگیرد.»
نگرانی‌ها و انتقادات تند فرهنگیان
بامیان در مرکز کشور مهد تمدن‌های بزرگی بوده است و صدها اثر از آن‌ها را تا کنون در دل دره‌های خود حفظ کرده است. سازمان یونسکو هشت اثر تاریخی این ولایت را به عنوان میراث فرهنگی جهانی ثبت کرده است. فرهنگیان بامیان می‌گویند که بیشتر این آثار بدلیل نبود هماهنگی میان ادارات دولتی افغانستان، در معرض خطرات جدی قرار گرفته‌اند.
اسماعیل ذکی، یکی از این فرهنگیان گفت که این مشکل باعث شده تا وضعیت آثار باستانی بامیان با گذشت هر روز بحرانی‌تر شود: «ساحات تاریخی‌ای که به نحوی ملکیت مردم به حساب می‌آیند باید از سوی دولت استملاک گردد تا هم از تخریب این ساحات جلوگیری گردد و هم مردم به حق و حقوق‌شان برسند.»
توجیهات اداره محلی
ماسترپلان فرهنگی بامیان ده سال قبل از سوی سازمان یونسکو و در نشستی با حضور متخصصان و باستان‌شناسان کشورهای مختلف در آلمان ساخته شد. تطبیق این ماسترپلان از آن زمان تا کنون با چالش‌های بزرگی مواجه بوده است.
محمدآصف مبلغ، معاون والی بامیان نیز با پذیرفتن این موضوع، رشد جمعیت و توسعه ساحات مسکونی نزدیک به محلات باستانی را از عمده‌ترین مشکلاتی می‌داند که مانع تطبیق درست این پلان شده است. او می‌گوید: «برای جلوگیری از گسترش این مشکل می‌طلبد تا تمام جوانب ذیدخل فعالیت‌بیشتری در این زمینه از خود نشان دهند تا با تطبیق ماسترپلان فرهنگی، حفاظت بیشتری از آثار تاریخی بامیان صورت گیرد.»
در همین حال فرهنگیان بامیان و باستان شناسان داخلی و خارجی از دولت افغانستان خواسته اند که به عنوان اقدامات اولیه برای حفاظت از این آثار، انتقال میدان هوایی کنونی این ولایت به دشت‌های شیبرتو، استملاک زمین‌های مربوط به ساحات تاریخی، آگاهی دهی به مردم در زمینه ارزش این ساحات و جلوگیری از کاوشگری‌های غیرقانونی را در دستور کار خویش قرار دهد.
سازمان یونسکو نیز اعلام کرده است که ضمن اجرای برنامه‌هایی در این زمینه، در ماه دسمبر سال جاری میلادی نشست علمی ای را با حضور باستان‌شناسان و متخصصان پیکرتراش از کشورهای مختلف دنیا در شهر مونشن آلمان برگزار می‌کند تا در آن در مورد چگونگی بازسازی یکی از تندیس‌های بودای بامیان نیز تصمیم‌گیری شود.
از آرشیف دویچه وله دری
زمان احمدی، بامیان