زنان عرب، نیروی محرکه قیامها در کشورهای عربی

از تونس تا قاهره و از منامه تا صنعا، صدای زنان شنیده میشود. این زنان چه آنهایی که تیشیرت و پتلون کاوبای میپوشند و چه آنهایی که چادرنماز و چادری بر سر دارند، نقش سرنوشت سازی در جنبشهای اعتراضی بازی کردند و همه خواهان ایجاد اصلاحات و سرنگونی رژیمهای خودکامهای هستند که سالهای درازی حکومت کرده اند.

ندیم حوری، پژوهشگر در سازمان دیده بان حقوق بشر میگوید: «زنان در قیامها و انقلابهای این منطقه نقش اساسی بازی کردند و بازی میکنند، و آنچه جنبه کلیدی دارد، این است که آنها در جادهها حضور فیزیکی دارند و تعداد شان را به نمایش میگذارند».

زنان مصری با الهامگیری از قیامی که موجب سرنگونی زین العابدین بن علی در تونس شد، در میدان تحریر قاهره به تودهیی تبدیل گردیدند که در جریان هفتهها خواهان کنار رفتن حسنی مبارک بودند. سرانجام بر اثر اعتراضهای مردمی، مبارک مجبور شد به تاریخ یازدهم فبروری پس از 30 سال نشستن بر اریکه قدرت از صحنه بیرون رود.

در بحرین هزاران زن که عمدتاً متشکل از اعتراض کنندگان شیعی بودند با چادرنمازهای سیاهی که بدن را میپوشاند، و دستمالهایی بر سر، خواهان سرنگونی سلاله الخلیفه در این کشور بودند و بر تبعیض علیه زنان اعتراض میکردند.

در کشورهای محافظه کار یمن و لیبیا، زنان بر هنجارهای اجتماعی غلبه کرده و به رستاخیر علیه علی عبدالله صالح و معمرالقذافی پیوستند. آنها آشکارا در خیابانها به راهپیمایی پرداختند و در برابر دوربینها سخن گفتند.

توکل کرمان، یکی از فعالان زن که در جنبش اعتراضی زنان در صنعا شرکت کرده است، میگوید: «زنان نقش تعیین کنندهای در منطقه، از تونس تا مصر و لیبیا بازی میکنند، وعامل کلیدی در انتشار پیام انقلاب در هر شهر میباشند. هدف انقلاب در قدم اول سرنگونی رژیمهای خودکامه میباشد، اما درعین زمان انقلاب توانسته است بر سنتهای کهن و متحجری غلبه کند که از مدتها بدین سو میگفت زنان باید در خانه باشند و سهمی در فعالیتهای اجتماعی نداشته باشند».

او می افزاید: «این درعین زمان یک انقلاب اجتماعی بود، زیرا نقش زنان را در کمک به ایجاد جامعه جدید نشان داد. انقلاب یمن به زنان کمک کرد تا به جایگاه بهتری ارتقا یابند».

اما این تنها در جادهها نبود که صدای زنان طنین افگند. همین که زنان وابسته به مشاغل مختلف اجتماعی به اعتراض پیوستند، یک بخش جوان و تحصیل کردگان جامعه نیز به سوی رسانههای جدید روی آوردند، تا تحولی را در کشورهای شان ایجاد کنند.

اسما محفوظ، زن جوان مصری که با استفاده از ویدیوبلاگاش مردم را به قیام علیه حکومت دعوت میکرد، چنان بر جامعه تاثیرگذار بود که الهام بخش بسیاری مصریها شد تا بدون توجه به حاکمیت طولانی یک رژیم خودکامه به جادهها برآمدند.

این فعال حجاب پوش میگوید: «من این ویدیوها را برای آن تهیه کردم تا یک پیام بفرستم و آن این که: اگر میخواهیم هنوز هم عزتی داشته باشیم، اگر میخواهیم در کشور مان با حیثیت زندگی کنیم، لازم است تا در بیست و پنج فبروری به سرکها برآییم. آنانی که همواره میگویند زنان نباید اعتراض بکنند... اگر قدرت کافی مردانگی دارند، روز بیست و پنجم فبروری با من به سرکها بیایند».

گفته میشود که صدای اعتراض زنان از عربستان سعودی نیز شنیده میشود، کشوری که زنان در آن با انواع محدودیتها روبهرو اند و تا حال شاهد اعتراضهای بزرگی نیز نبوده است. این اعتراضها با نامهای زنانه از طریق شبکههای مجازی فیس بوک و تویتر از آن جا به بیرون میزنند.

جنبش زنان سعودی در شبکه تویتر چنین پیام میدهد:« من از زنان سعودی تقاضا میکنم اکنون دست به عمل بزنند. برادران ما مدعی اند که ما ترسوییم. اکنون پیش از آن که ناوقت شود، دست به عمل بزنید».».

در حالی که آینده سیاسی منطقه هنوز روشن نیست، کارشناسان به این نظرند که این قیامها نشان میدهند که مردم هم با نظام سیاسی موجود و هم با ساختار اجتماعی موجود موافق نیستند.

منیره فخره، یک دانشگاهی و نامزد پیشین انتخابات پارلمانی در بحرین میگوید: «از این به بعد نمیتوان از جنبش جداگانهء زنان سخن گفت. اهمیت قیامها در مصر و لیبیا به طور مثال صرفاً در آن نیست که باید جلو رهبر حکومت را گرفت و یا دیکتاتوری را برکنار کرد. این برای آن است که همه انواع «ایسم»ها از «سکیسم» یا جنیستگرایی گرفته تا کانفسیونلیزم یعنی اختلاط دین و سیاست و سایر «ایسم»ها را از این منطقه عقب افتاده دور سازد».

فرانس پرس/ رسول رحیم

ویراستار: عارف فرهمند