پاکستان؛ صحنه تنش نیابتی میان ایران و عربستان؟

ماه گذشته نیروهای امنیتی ایران برای مبارزه با این ملیشه ها وارد خاک پاکستان شدند که به درگیری با مرزبانان پاکستانی منجر شد. این اتفاق ها زمانی رخ می دهد که پاکستان گرفتار درگیری مسلحانه در مرز شرقی اش با هندوستان می باشد و روابط اش با افغانستان نیز چندان دوستانه نیست.

زیگفرید وولف، محقق و استاد سیاست بین المللی در انستیتوت آسیای جنوبی دانشگاه هایدلبرگ آلمان در مصاحبه ای با دویچه وله می گوید که احتمالا گروه های افراطی پاکستانی بدون حمایت حکومت و اردوی پاکستان فعالیت می کنند. اما او می گوید که پاکستان اگر می خواهد به طور جدی روابط اش را همسایه هایش بهبود بخشد، باید افراطی های اسلام گرا را مورد پیگرد قرار دهد.

دویچه وله: در هفته نخست ماه اکتوبر، درگیری های مرزی میان ایران و پاکستان افزایش یافت و تهران اسلام آباد را متهم ساخت که به ملیشه های سنی اجازه ورود به ولایت های سیستان و بلوچستان را داده است. این ادعاهای ایران تا چه اندازه موثق است؟

وولف: با توجه به سابقه تنش های مرزی ایران و پاکستان، ادعاهای ایران ممکن است که حقیقت داشته باشد. با این وجود تنها نیرویی که می تواند اجازه رخ دادن چنین منازعه های مرزی را بدهد، اردوی پرقدرت پاکستان است. اما این که اردوی این کشور یا سازمان استخباراتش (آی اس آی) به رویارویی با ایران علاقه داشته باشد، غیرمحتمل است.

پاکستان گرفتار مبارزه با گروه های مسلح می باشد و همچنین سعی بر حفظ کنترول بر مناطق روستایی در منطقه ناآرام شمال غرب کشورش در مرز با افغانستان دارد. افزون بر این، اردوی این کشور درگیر مبارزه مسلحانه با هندوستان در مرز کشمیر می باشد. بنابراین گشودن یک جبهه سوم در جنوب غرب کار عاقلانه ای نخواهد بود. به این ترتیب به نظر من ادعاهای ایران باورکردنی هستند، اما گمان نمی رود که این گروه ها را اسلام آباد هدایت کند.

دویچه وله: آیا ممکن است که این گروه های مسلح خودسرانه و بدون حمایت اسلام آباد به ایران شیعه مذهب رخنه کنند؟

وولف: شکی در این نیست که اسلام آباد در گذشته تلاش زیادی انجام نداده است تا مانع استفاده از خاک اش توسط گروه های تروریستی بین المللی شود. اتهام هایی وجود دارد که پاکستان از عربستان سعودی برای کمک مالی به سازمان های ضد ایرانی، حمایت مالی و لوجیستیکی دریافت می کند. اما من شک دارم که نیروهای امنیتی پاکستان قادر به کنترول گروه های تروریستی مانند حزب جیش العدل باشند که تازه ترین حمله ها علیه مرزبانان ایرانی را انجام داده است.

به نظر می آید که گروه های افراطی ضد شیعی مستقر در بلوچستان بدون هیچگ ونه حمایت از سوی مقام های پاکستانی فعالیت گسترده دارند. این را هم نباید فراموش کنیم که پاکستان طی سال ها با جنبش های متفاوت شورشگری و جدایی طلبان مواجه بوده است. بنابراین برای اجتناب از ناآرامی در این ولایت جنگ زده، احتمالا نیروهای امنیتی محلی، فعالیت های ضدایرانی این گروه ها را نادیده می گیرند.

دویچه وله: آیا از پاکستان به عنوان صحنه رقابت نیابتی میان عربستان سعودی و ایران استفاده می شود؟

وولف: ثابت کردن این که پاکستان به عنوان نایب عربستان سعودی فعالیت می کند، دشوار خواهد بود. اما این حقیقت که نواز شریف، نخست وزیر پاکستان سال های بسیاری را در عربستان سعودی گذرانده و با سردمداران این کشور روابط نزدیکی ایجاد کرده است، نشان می دهد که مقام های پاکستانی از هر کاری که باعث نگرانی ریاض شود، اجتناب خواهند کرد.

با این وجود امنیت در تامین انرژی یکی از نگرانی های اصلی نواز شریف است. بنابراین من فکر نمی کنم که حکومت پاکستان علاقه ای به تحریک تهران و به خطر انداختن پروژه های لوله گاز داشته باشد.

من فکر می کنم که روابط بین المللی پاکستان و موقعیت منطقه یی این کشور هر روز پیچیده تر می شود. احتمال نزدیک شدن ایران و ایالات متحده امریکا، ادامه روند نزدیکی و توافق میان چین و روسیه، افزایش همکاری میان تهران و دهلی جدید و وضعیت افغانستان نشانه های تحول در منطقه است. دولتمردان پاکستانی از این تحول ها راضی نیستند. این وضعیت جدید امنیتی احتمالا اسلام آباد را مجبور می کند که به عربستان سعودی از این هم بیشتر نزدیک شود.

دویچه وله: با در نظر گرفتن گزارش ها درباره افزایش همکاری میان طالبان پاکستانی و افغان و جهادی های «دولت اسلامی» یا داعش سابق، آیا به عقیده شما این گروه ها طی ماه ها و یا سال های آینده برای ایران مشکل ایجاد می کنند؟

وولف: برای بنیادگرایان پاکستانی، این کشور همین حالا هم «یک دیوار سنی مذهب» در برابر ایران شیعی است. سیاست ممانعت از نفوذ شیعه در منطقه پس از براندازی رژیم طالبان در افغانستان و سرنگونی حکومت صدام حسین در عراق به طور جدی متاثر شد. این وقایع خلاء قدرتی را ایجاد کرد که تهران اکنون به طور فزاینده پر می کند. عربستان سعودی نمی خواهد شاهد افزایش قدرت ایران باشد و برای حفظ برتری سنی ها به انجام هر کاری ادامه خواهد داد.

در همین ارتباط نباید فراموش کنیم که بیشتر گروه های مسلح سنی که در منطقه مرزی افغانستان با پاکستان فعالیت دارند، براساس گفته های وهابیسم عربستان سعودی و ایدیولوژی تکفیری ها عمل می کنند که از طرفداران شان می خواهند با دشمن، به طور مثال با شیعه مذهبان در داخل خاک شان بجنگند.

در این مساله، یک وجه مشترک ایدیولوژیکی میان «دولت اسلامی» و طالبان دیده می شود. اما به نظر می آید که نه حکومت ملکی پاکستان و نه اردوی این کشور خواهان شناسایی «دولت اسلامی» به عنوان تهدید هستند. این باعث مشکلات جدی برای اقلیت های مذهبی در پاکستان و ارتباط این کشور با ایران خواهد شد.

دویچه وله: پاکستان باید چه کار کند تا خود را از جنگ شیعه– سنی در خاورمیانه دور نگه دارد؟

پاکستان باید از تفاوت قایل شدن میان طالبان «خوب» و «بد» دست بردارد. به عبارت دیگر این کشور باید بپذیرد که نمی شود با اسلام گرایان افراطی مذاکره و همکاری نمود. پاکستان باید یک کمپاین نظامی علیه طالبان در کل و دیگر سازمان های مسلح افراطی را آغاز کند. همچنین این کشور باید از حمایت مالی و لوجستیکی گروه های مسلحی که همسایگانش آن ها را به حیث یک تهدید امنیتی می بینند، دست بردارد و روابط اش را با عربستان سعودی به طور جدی ارزیابی مجدد کند.