آیا افغانستان به زمینه تنش امریکا و ایران بدل خواهد شد؟

دویچه وله در این زمینه با میشایل کوگلمن، کارشناس امریکایی مسائل افغانستان مصاحبه کرده است.

دویچه وله: تنش ها میان واشنگتن و تهران بعد از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا برای بیرون شدن کشورش از توافقنامه اتومی با ایران احتمالاَ افزایش می یابد. چندین گزارش ادعا می کنند که ایران افغان ها را به جنگ سوریه می فرستد تا در حمایت از متحدش بشار الاسد بجنگند. آیا فکر می کنید که حکومت ایران تلاش خواهد کرد که امریکا را با افزایش پشتیبانی از اسلامگرایان در افغانستان تحت فشار قرار دهد؟

کوگلمن: تهران از قبل حمایت های نظامی متوسط و مقطعی را برای طالبان در افغانستان فراهم کرده است. مثلا محموله های سلاح های کوچک را به طالبان فرستاده و به نقل از مقامات افغان به واحدهایی از افغان ها (طالبان) در ایران آموزش می دهد. ایران با انگیزه‌های متعدد این کار را انجام می‌دهد. این انگیزه‌ها شامل تضعیف ایالات متحده، قرار دادن طالبان در موقعیت بهتر برای مبارزه علیه داعش است، گروهی که مایه نگرانی ایران است و با طالبان نیز دوست نیست.

احتمال دارد ایران بخواهد با افزایش حمایت از طالبان در افغانستان، از خروج امریکا از توافقنامه اتومی انتقام بگیرد. خروج امریکا از این توافق به ایران دست‌آویز فوق العاده‌ای می‌دهد که به پشتیبانی اش از دشمنان اصلی امریکا در افغانستان شدت بخشد. این یک مسیر نسبتاً بدون هزینه برای ایران است که امریکا را عقب بزند.  

دویچه وله: اگر ایالات متحده امریکا تصمیم بگیرد که دست به اقدام نظامی علیه ایران بزند، آیا واشنگتن از خاک افغانستان علیه ایران استفاده خواهد کرد؟ 

کوگلمن: تهران از دیرزمانی به این سو از این سناریو می ترسد، اما چنین چیزی محتمل به نظر نمی رسد. من نمی توانم تصور کنم که افغان ها اجازه بدهند که امریکا از خاکشان برای حمله به ایران استفاده کند. کابل باید بداند که در این صورت ایران تمامی رفتارهای بی ثبات سازی افغانستان را به شمول حمایت از طالبان افزایش خواهد داد. به وضاحت کابل نمی خواهد چنین پیامدهایی به بار آید.

مطمئناً که امریکایی ها ظرفیت حمله به ایران از افغانستان را با استفاده از پایگاه های هوایی و نیروهای زمینی شان در آنجا دارند. اما تصور کنید که اگر امریکا بخواهد به ایران حمله نظامی کند، هواپیماهایش می توانند از جاهای دیگر نیز هجوم برده و برای یک حمله محدود و هدف قرار دادن تاسیسات هسته ای ایران مورد استفاده قرار گیرند. 

دویچه وله: از آنجایی که واشنگتن بزرگترین متحد بین المللی کابل است، خصومت فعلی میان امریکا و ایران چه تاثیری را بر روابط تهران و کابل می گذارد؟

کوگلمن: با توجه به وضع وابستگی کابل به واشنتگن، افغانستان نمی تواند با نادیده گرفتن تحریم های امریکا علیه رژیم ایران، واشنگتن را عصبانی کند. همزمان افغانستان به شدت به حمایت اقتصادی ایران و همکاری دوامدارش ضرورت دارد. کابل با وجود تحریم ها علیه رژیم ایران، باید در زمینه تداوم مناسبات اش با ایران، خلاقانه برخورد کند.

دویچه وله: اما وضع کردن دوباره تحریم های امریکا بر ایران می تواند پروژه های اقتصادی مشترک ایران و افغانستان را متاثر سازد. 

کوگلمن: من مطئمنم که برخی اثرات جانبی وجود خواهد داشت. پیش از همه پروژه دهلیز تجارتی از بندر چابهار که قرار است توسط افغانستان و هند توسعه داده شود، با چالش های جدیدی روبرو خواهد شد. اما سوال اصلی نه تنها برای کابل، بلکه برای دهلی نو این است که با وجود تحریم های جدید علیه ایران، چقدر می خواهند در زمینه همکاری با ایران انعطاف پذیری داشته باشند. برای اطمینان خاطر باید یاد آور شد که در دوره پیش از توافقنامه هسته ای نیز بسیاری از کشورها با وجود تحریم ها راه هایی را برای تجارت با ایران یافته بودند. حالا هم بسیاری از کشورها به تجارت با ایران ادامه خواهند داد؛ از آنجایی که می دانند ایران غنی از انرژی می تواند یک همکار اقتصادی جذاب باشد و راه هایی را برای این کار پیدا می کنند.

دویچه وله: آیا نقش منطقه ای ایران پس از وضع مجدد فشارهای امریکا تغییر خواهد کرد؟

کوگلمن: من فکر می کنم این سوال که نقش ایران چه تغییری خواهد کرد زیاد مطرح نیست، بلکه بیشتر این نکته مطرح است که برخورد منطقه با ایران چه تغییری می کند. اگر افغان ها و هندی ها از همکاری اقتصادی با ایران دست بکشند، این امر می تواند منجر به تغییرات بزرگ جئوپولیتیکی در منطقه شود که شامل نزدیک شدن بیشتر ایران به پاکستان می شود. ایران می تواند به مشارکت در دهلیز اقتصادی چین و پاکستان کمک کند. این باعث می شود که هند ناراحت شود و این وضعیت، مطمیناَ رقابت میان ایران و عربستان سعودی را نیز شدیدتر خواهد کرد.

یک سوال بزرگ دیگر در مورد تغییر نقش ایران در منطقه، مسئله افغانستان است. آیا نقش ایران در افغانستان از اخلالگر به بی‌ثبا‌ت‌‌کننده تمام عیار بدل خواهد شد؟ اگر ایران واقعا تصميم بگيرد تا حمايت نظامی اش به طالبان را در سطح کلان بسازد، در نتیجه اش تلاش های امریکا در افغانستان بیشتر از انچه امروز با مشکل روبروست با چالش مواجه خواهد شد.

میشایل کوگلمن یک محقق ارشد حوزه های جنوب و جنوب شرقی آسیا در مرکز مطالعات وودرو ویلسن در واشنگتن می باشد.

مسعود جهش/ ر. ش.