آیا پاکستان با طالبان افغان در جنگ قرار می‌گیرد؟
۱۴۰۳ فروردین ۲, پنجشنبه
اسلام آباد در دو سال گذشته از طالبان افغانستان پیوسته خواسته است که تحریک طالبان پاکستانی "تی تی پی" را مهار کنند و از نفوذ خود برای منصرف کردن این گروه از حمله به سربازن و غیرنظامیان پاکستانی استفاده کنند. پاسخ طالبان افغان به این خواست حکومت پاکستان سرد بوده است که به نوبه خود سبب جسورتر شدن بیشتر "تی تی پی" شده است.
تحریک طالبان پاکستانی که فعالیت‌اش در پاکستان غیرقانونی است، به حملات خود در خاک این کشور به ویژه در مناطق نزدیک به مرز افغانستان ادامه می‌دهد.
در آخرین مورد، یک مهاجم انتحاری روز شنبه با موتر مملو از مواد منفجره به یک پایگاه نظامی در منطقه وزیرستان شمالی حمله کرد و هفت سرباز را کشت. هرچند مسئولیت این حمله را گروه جیش‌الفرسان محمد به عهده گرفت، اما مقام‌های پاکستانی معتقد اند که این گروه از اعضای تحریک طالبان پاکستانی تشکیل شده است.
پاکستان در تلافی به آن، حملات هوایی را در خاک افغانستان انجام داد که این موضوع سبب خشم سران طالبان در کابل شد.
اسلام آباد گفت که در این حملات هوایی یک گروه انشعابی از تحریک طالبان پاکستان را هدف قرار داده و این حملات را "عملیات ضد تروریستی مبتنی بر اطلاعات در مناطق مرزی در داخل افغانستان" عنوان کرد.
اداره طالبان مدعی شد که اسلام آباد منازل غیرنظامیان را هدف قرار داده است. به گفته طالبان، در این حملات دست کم هشت نفر به شمول سه کودک جان باخته اند.
آگاهان امور هشدار می‌دهند، با آنکه روابط بین طالبان افغانستان و حکومت پاکستان در چند سال گذشته به تیرگی گراییده است، تشدید تنش اخیر بر سر تحریک طالبان پاکستان، منتج به خارج شدن وضعیت از کنترول خواهد شد.
"صبر پاکستان لبریز می‌شود"
ممتاز زهرا بلوچ، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان به دویچه وله گفته است: «نگرانی اصلی پاکستان تهدید امنیتی است که ما از ناحیه گروه‌های تروریستی به ویژه تحریک طالبان پاکستانی و گروه‌های وابسته به آن که مخفیگاه‌ها و پناه‌گاه‌های امن در افغانستان دارند، متوجه ما می‌شود.»
او افزود: «ما از آزادی گشت و گذار این گروه در افغانستان و اقدام به فعالیت‌های تروریستی در خاک پاکستان، ناراحت هستیم.»
خانم بلوچ تصریح کرد که پاکستان بارها از حکومت طالبان خواسته است که "اقدامات موثر را بر ضد این گروه‌های تروریستی [...] انجام دهد و از استفاده از خاک افغانستان برای انجام فعالیت‌های تروریستی در پاکستان جلوگیری کنند."
مطالب ویدیویی را در صفحه یوتیوب ما ببینید!
رهبری طالبان در افغانستان خواسته‌های پاکستان برای اقدام قهرآمیز علیه تحریک طالبان پاکستان را رد کرده است. آنها استدلال می‌کنند که اسلام آباد پیچیدگی‌های وضعیت را درک نمی‌کند و استفاده از زور توسط آنها می‌تواند نه تنها افغانستان و پاکستان، بلکه کل منطقه را بی‌ثبات کند.
به نظر می‌رسد که مقام‌های پاکستانی به ویژه رهبران نظامی، از وضعیت امنیتی در امتداد مرز با افغانستان به گونه فزاینده تشویش دارند.
ملیحه لودهی، دیپلمات سابق پاکستان و تحلیلگر روابط خارجی به دویچه وله گفت: «حملات هوایی پاکستان منعکس‌کننده ناامیدی عمیق و فزاینده پاکستان از طالبان برای اقدام علیه تحریک طالبان پاکستانی است که به انجام حملات از خاک افغانستان ادامه داده است. بسیاری از مذاکرات در دو سال گذشته با مقام‌های طالبان در افغانستان هیچ پاسخی در این مورد نداشته است. رهبران طالبان [در افغانستان] همواره از پاکستان مهلت می‌خواهند تا بر ضد تحریک طالبان پاکستانی اقدام کنند، اما اسلام آباد آن را بهانه تراشی می‌داند و صبر پاکستان تمام شده است.»
تحریک طالبان پاکستانی چه می‌خواهد؟
یکی از خواست‌های اساسی تحریک طالبان پاکستانی از حکومت و ارتش پاکستان این است که حضور خود را در مناطق شمال غربی این کشور کاهش دهند. "تی تی پی" حملات خود را اغلب در مناطقی انجام می‌دهد که کنترول دولت پاکستان کمرنگ است.
تحریک طالبان پاکستانی متشکل از چندین گروه شورشی سنی مذهب تندرو و گروه‌های فرقه‌ای است که از سال ۲۰۰۷ به اینسو کارزار حملات مرگبار را بر ضد دولت پاکستان به راه انداخته است. هرچند طالبان پاکستانی با طالبان افغانستان به گونه مستقیم مرتبط نیستند، اما به این گروه بیعت کرده اند.
"تی تی پی" مسئول بسیاری از حملات در سراسر پاکستان بوده و اسلام آباد این گروه را در سال ۲۰۰۸ غیرقانونی اعلام کرد. مرگبارترین حمله طالبان پاکستانی در سال ۲۰۱۴ بر یک مکتب در پشاور بود که در آن دست کم ۱۵۰ نفر کشته شدند که بیشترشان دانش‌آموزان بودند. تحریک طالبان پاکستانی از تطبیق قوانین شریعت در پاکستان و گسترش قدرت طالبان در سراسر منطقه و تبدیل شدن پاکستان به یک "امارت" اسلامگرا مانند افغانستان که حالا تحت حاکمیت طالبان است، حمایت می‌کند.
سازمان ملل متحد و ایالات متحده امریکا هم تحریک طالبان پاکستانی را یک سازمان تروریستی اعلام کرده اند. حملات "تی تی پی" سبب کشته شدن هزاران غیرنظامی و نیروهای امنیتی پاکستان شده است.
جنگ همه جانبه با تحریک طالبان پاکستانی؟
هرچند پاکستان در سال‌های گذشته چندین عملیات نظامی را علیه تحریک طالبان پاکستانی انجام داده است اما این بار به نظر می‌رسد که اسلام آباد، همه گزینه‌ها را برای هدف قرار دادن این گروه شبه نظامی به کار خواهد گرفت. البته این امر، مستلزم انجام حملات بر مخفیگاه‌های تحریک طالبان پاکستانی در خاک افغانستان خواهد بود. تحرکات نظامی پاکستان در خاک افغانستان سبب خشم بیشتر طالبان در افغانستان خواهد شد که احتمالاً آن را یک اقدام جنگی می‌دانند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی اداره طالبان به دویچه وله گفت: «ما تجربه طولانی مبارزه برای استقلال در مقابل ابرقدرت‌ها را داریم. افغانستان به کسی اجازه حمله به خاکش را نمی‌دهد. پاکستان نباید افغانستان را به دلیل ناتوانی در کنترول مشکلات در قلمرو خود مقصر بداند. چنین رویدادها [حملات هوایی پاکستان] می‌تواند عواقب بسیار بدی داشته باشد.»
عمر صمد، عضو ارشد شورای آتلانتیک، و سفیر پیشین افغانستان در فرانسه و کانادا، معتقد است که پاکستان دیگر نمی‌تواند تهدید تحریک طالبان پاکستانی را نادیده بگیرد. صمد افزود: «ریشه‌های مشکلات، تاریخچه و تکامل آن در طول سال‌ها، ابعاد جدیدی به خود گرفته اند و آجنداها و برنامه‌های بیشتری را شامل می‌شود. در نتیجه، نیاز به تفکر جدید و رویکرد مؤثرتری برای محدود کردن تأثیرات آن به کمتر از منازعه همه‌جانبه است. چنین منازعه‌ای می‌تواند برای همه جوانب غیرسازنده باشد.»
مسایل داخلی
شماری از آگاهان به این باور اند که مسایل سیاسی داخلی در افغانستان و پاکستان حتی اگر منجر به منازعه تمام عیار نشود، می‌تواند باعث ایجاد وضعیتی شبیه وضعیت جنگی شود.
ارتش قدرتمند پاکستان به دلیل ادعاها مبنی بر مداخله اش در انتخابات گذشته و برخورد با عمران خان، نخست وزیر پیشین این کشور، با انتقادهای زیادی مواجه است. در حالی که چالش تحریک طالبان پاکستانی واضح است، تقابل نظامی در امتداد مرز با افغانستان می‌تواند برای جنرالان پاکستانی حمایت عمومی کسب کند.
به نظر می‌رسد که طالبان در افغانستان هم در خصوص تحریک طالبان پاکستانی دچار اختلاف اند.
محمد اسرار مدنی، رئیس اندیشکده شورای تحقیقات بین‌المللی در امور دینی مستقر در اسلام آباد، به دویچه وله گفت، در حالی که رهبری طالبان افغانستان "حساسیت موضوع تحریک طالبان پاکستان را درک می‌کند، اما کادرهای میانی و پایین‌تر به دلیل ایدئولوژی جهادی مشترک شان، حساسیت این موضوع را درک نمی‌کنند."
افزون بر این، یکی از دلایل دیگر طالبان در افغانستان برای نداشتن تمایل به استفاده از زور بر ضد تحریک طالبان پاکستانی این خواهد بود که چنین اقدام می‌تواند صفوف شان را بشکند و ستیزه‌جویان پاکستانی را به سوی گروه‌هایی مانند "دولت اسلامی" سوق دهد.
صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید!
تمیم باحث، تحلیلگر امنیتی مستقر در کابل می‌گوید: "افغان‌های عادی پاکستان را به عنوان محرک اصلی و حامی خشونت در افغانستان می‌دانند."
او به دویچه وله گفت: «پس از تحمل چهار دهه منازعه، با دستیابی افغانستان به صلح ظاهری، آنها حملات هوایی پاکستان را تلاشی برای نشان دادن افغانستان به مثابه پناهگاه شبه‌نظامیان و کشاندن این کشور به چرخه دیگری از خونریزی می‌دانند.»
در فرجام رهبری طالبان از این حساسیت‌ها برای کسب مشروعیت خود استفاده خواهد کرد.
هارون جنجوا از اسلام آباد و ضیا الرحمان از کراچی در این گزارش همکاری کرده اند.