"استراتژی ترس" و سرنوشت افغانستان پس از 2014

کشوری که دارای منابع سرشار طبیعی به شمول گاز، نفت و برخی عناصر کمیاب می باشد برای بسیاری بحران آفرینان جذاب است. موقعیت استراتژیک این کشور نیز سبب ایجاد دشمنی بین همسایه هایش گشته است.

دیوید دیواداس، خبرنگار هندی اخیرا در کنفرانس در برلین گفت: "من بر این عقیده هستم که جنگ واقعی در افغانستان آنی نیست که با راکت، هاوان و هلیکوپتر در آن کوه های خشن انجام می شود؛ بلکه [جنگ] برخورد تصورات ترسناک در قلب و ذهن مردم است".

او در ادامه گفت: "این روزها هر کس استراتژی خود را بر اساس ترس پایه می گذارد. هند می ترسد که پاکستان میدان را ببرد. حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان می ترسد که قدرت را از دست بدهد. هر گروه شورشی، به شمول شاخه های متعدد طالبان می ترسند که دیگری قدرت را به دست گیرد. ارتش پاکستان می هراسد که مبادا نتواند به اندازه کافی از این فرصت برای نفوذ دوباره مانند پیش از 11 سپتمبر سود جوید. رییس جمهور و نخست وزیر پاکستان می ترسند که آنها قدرت را به دلیل فعالیت بیشتر ارتش این کشور از دست بدهند. و من می ترسم که تمام این ترس ها باعث خشونت بیشتر، خشونت بیشتر و تروریسم نگردد".

به حاشیه راندن کرزی

آنچه که روشن است این که به نظر می رسد کشمکش های فراوانی پشت پرده جریان دارد؛ و این ارتباطات شفاف نمی باشند.

این در حالی است که به طور فزاینده یی به نظر می رسد که دولت افغانستان در بین دیگر بازیگران بزرگ شکل علیل و مریضی دارد.

روز پنجشنبه، 13 دلو یک مقام ارشد افغانستان به خبرگزاری رویترز گفت که اعلان ایالات متحده مبنی بر توقف عملیات های جنگی اش پیش از سال 2013 باعث شگفتی است. او گفت: "انتقال مسوولیت امنیتی بر خلاف جدول زمانی است و این مسئله ما را در آمادگی گرفتن با شتاب مواجه می سازد. اگر امریکایی ها از ماموریت جنگی دست بکشند، مطمئنا که این موضوع بر آمادگی و آموزش ما تاثیر می گذارد".

لئون پنیتا، وزیر دفاع امریکا درباره این سخنانش گفت که استراتژی هیچ تغییری نکرده است و در راستای گفتگوهای لیزبون پرتگال قرار دارد.

به هر حال، این مسائل نشان دهنده نکته دیگری است که امریکا احساس می کند کمتر نیاز دارد تا با صاحبان قدرت در کابل مشورت نماید. به درستی آنچنانی که دیواداس گفته است، ایالات متحده تلاش می کند تا راهی برای تعادل قدرت پس از کرزی بیابد.

این در حالی است که برخی گزارش ها می گویند که چندین مقام بلندرتبه طالبان قرار است از زندان گوانتانامو رها شوند. همزمان طالبان با مقامات امریکایی گفتگوهای مقدماتی را در قطر آغاز کرده اند و گفته اند که قصد دارند دفتری را در آنجا بگشایند.

سررشته در پاکستان

برخی از ناظران می گویند که پس از سال 2014 طالبان "شورای کویته" قدرت را به دست خواهند گرفت. این مسئله ممکن است در راستای این تئوری باشد که پاکستان سر رشته را در دست دارد؛ چنان که در گزارش سری ناتو که هفته گذشته نشر شد نیز آمده است که سازمان استخبارات پاکستان "به طور کامل از فعالیت طالبان آگاه است و از مکان تمام اعضای ارشد طالبان خبر دارد".

خبرنگار هندی همچنان گفت: "برای ارتش پاکستان بازی نهایی ناتو در افغانستان بسیار یک فرصت حیاتی برای گسترش نفوذ آن در رژیم افغانستان، یا رژیم بعدی است". دیواداس همچنان تاکید کرد که "پاکستان چنان نفوذی را که در زمان حاکمیت طالبان در افغانستان داشت، هرگز در گذشته نداشته است".

در سوی دیگر، حنا ربانی کهر وزیر خارجه پاکستان به سرعت هفته گذشته گزارش سری ناتو را رد کرد و گفت که ابتکارهای صلح باید "متعلق به افغان ها بوده و توسط آنها راه اندازی و حمایت گردد".

دیواداس درباره وضعیت افغانستان تشریح داد: "توانایی در انتصاب یک رژیم در [در افغانستان] که بتواند عمق استراتژیک [پاکستان] را تامین کند، برای ارتش پاکستان بسیار حیاتی است. برای ارتش پاکستان ضروری است تا کنترول خود را بر سیاست خارجی این کشور افزایش دهد".

به گفته این خبرنگار هندی، "ارتش پاکستان به نظر می رسد که در این نقطه [سیاست خارجی] در تقابل با نخست وزیر این کشور قرار دارد؛ در حالی که به نظر می رسد رییس جمهور پاکستان به زور به کنار رانده می شود. نشانه هایی وجود دارد که داور این بازی، دادگاه عالی پاکستان، از ارتش حمایت می کند".

شعله ور شدن خشونت در کشمیر

بدون شک پاکستان تنها کشوری نیست که برای نفوذ در افغانستان رقابت می کند. هند، رقیب دیرینه پاکستان نیز دست به کار شده و از سال 2003 تاکنون 2 میلیارد دالر به افغانستان کمک کرده است.

دیواداس می گوید: "شرکت های هندی 700 کیلومتر جاده در بخشی از مناطق خشونت زده جنوب افغانستان ساختند و همچنان شرکت دولتی "استیل اتوریتی" احتمالا حق استخراج معدن بزرگ آهن حاجیگک را به دست آورد". اما روشن نیست که آیا هند، چنانچه طالبان به قدرت بازگردند به کمک های خود ادامه خواهد داد یا خیر؟

آنچه که این خبرنگار هندی از آن می ترسد، افزایش خشونت در کشمیر است. هند و پاکستان تاکنون سه بار در این نقطه با یکدیگر جنگیده اند. او ظهور زمینه هایی را که در دهه 1980 منجر به پیدایش شورشیان در کشمیر شد، بار دیگر می بیند.

چهار عامل اصلی وجود داشت که دوباره در حال ظهورند. او می گوید: "ناامیدی اقتصادی – اجتماعی، بیگانه ساختن مردم توسط دولت مرکزی و محلی در منطقه تحت کنترول هند، تهییج و زنده کردن روحیه مسلمانان با این احساس که مورد تهدید غرب هستند؛ و آمادگی ارتش پاکستان برای چرخاندن روحیه جهادی از پاکستان به سوی کشمیر".

هارالد هندل که در گذشته سخنگوی "ماموریت پولیس اتحادیه اروپا" در افغانستان بود، می گوید که کشمیر متاسفانه کم کم به "یک بحران فراموش شده" (آتش زیر خاکستر) تبدیل می شود.

او در کنفرانس برلین گفت که ممکن است تمرکز جهان همچنان بر افغانستان باقی بماند، و یا این که به جای دیگری مثلا شمال افریقا انتقال پیدا کند.

هندل هرچند که می گوید موفقیت هایی مانند کاهش بیسوادی و رشد اقتصادی قابل توجه در افغانستان پدید آمده، با آن هم نگاه او به افغانستان پس از 2014 غم انگیز می باشد. او می گوید: "افغانستان، این کشور فقیر همچنان به طور بدی مدیریت خواهد شد. این کشور همچنان یکی از بزرگترین تولید کنندگان مواد مخدر خواهد بود. من شک دارم که به ثبات برسد".

دیواداس همچنان بسیار کم خوشبین است و پیشبینی می کند که بیدرنگ جنگ داخلی در خواهد گرفت.

آنا توماس / عاصف حسینی
ویراستار: رسول رحیم