افزایش مالیات و نظام پولی سیاه افغانستان

درآمد افغانستان از مالیات و گمرک در سال مالی گذشته تا 1.64 میلیارد دالر افزایش یافت، که نشان می دهد این درآمد در طول ده سال گذشته 14 برابر شده است. به این معنا که حکومت افغانستان می تواند حالا بیش از نیمی از مخارج خود را به شمول معاشات کارمندان از درآمد مالیاتی بپردازد.

به عبارت دیگر، درآمد افغانستان از مالیات 11 درصد "تولید ناخالص داخلی" (GDP)این کشور را تشکیل می دهد که در مقایسه با کشور همسایه اش، پاکستان 2 درصد بیشتر است.

افزایش درآمد مالیاتی حکومت افغانستان از این لحاظ حیاتی است که کمک دهندگان خارجی با نزدیک شدن موعود خروج کامل نیروهای بین المللی از افغانستان، به تدریج کمک های خود را به این کشور کاهش می دهند. قرار است تا پایان سال 2014 تمام نیروهای جنگی ناتو از افغانستان خارج شوند.

در همین حال، تا پایان سال روان میلادی، ایالات متحده امریکا به تنهایی حدود 100 میلیارد دالر در بخش بازسازی افغانستان خرج خواهد کرد.

عبدالرحمن مجاهد، رییس جدید اداره عایدات افغانستان می گوید: "ما به طور گسترده به کمک های بین المللی وابسته هستیم. ما می خواهیم که مستقل شویم". او در ادامه می افزاید: "من یک افغانستان پایدار را برای همه کودکان مان می خواهم".

با وجود افزایش درآمد مالیاتی، حکومت افغانستان سال ها به کمک های خارجی وابسته خواهد بود. مالیات، گمرکات و درآمد معادن افغانستان تنها 2.5 میلیارد دالر از بودجه 7 میلیاردی افغانستان را در سال روان تامین کرده اند.

بیشتر درآمدهای مالیاتی از شرکت های عمده به دست می آید؛ از کسانی که می گویند مالیات آنها هیچ تاثیری در تامین و بهبود امنیت نداشته است. شرکت ها باید 20 درصد درآمد خود را مالیه بپردازند؛ اشخاصی هم که بیش از دو هزار دالر درآمد ماهانه دارند، باید همین میزان مالیه پرداخت نمایند.

اما بر خلاف کشورهای توسعه یافته که بیشتر مالیات توسط شهروندان پرداخت می شود، برای افغان ها پرداخت بخشی از درآمدشان به دولت، مسخره معلوم می شود. این در حالی است که بر اساس آمار بانک جهانی، میانگین درآمد سالانه افراد در این فقیرترین کشور جهان فقط 470 دالر است. کسانی که ماهانه کمتر از 100 دالر درآمد دارند، از پرداخت مالیه معاف می باشند.

عبدالرحمن عارف، یک صراف 28 ساله می گوید: "این یک حکومت خوب نیست. من مالیات نمی پردازم. پولدارها هم نمی پردازند؛ حکومت اول باید سراغ آنها برود بعد پیش ما بیاید".

افغانستان مشکل مشابه با کشور همسایه اش پاکستان دارد که در آن افراد پولدار مالیه نمی پردازند و موسسات حکومتی ضعیف توان مقابله با آنها را ندارند. اما رییس اداره عایدات افغانستان می گوید که پرداخت مالیات "به نهادهای مجری قانون سپرده خواهد شد".

دست آورد پایدار

نظام پولی افغانستان ثبت ناشده و استوار بر اقتصاد سیاه است. فساد در این کشور شایع است و 90 درصد مواد مخدر جهان نیز در آن تولید می شود؛ و میلیاردها دالر هر سال در بکس های مسافرتی از این کشور خارج می شود.

وضعیت امنیتی هم امیدبخش نیست و طالبان و دیگر گروه های شورشی در مناطقی که نیروهای جنگی خارجی کمتر فعالیت دارند، کنترول خود را گسترش داده اند.

با این همه، اما برخی از افغان ها هنوز در حال پول درآوردن هستند. بیشتر کارها توسط دالرهای کمکی کشورهای دیگر در ده سال گذشته رونق گرفته اند.

یک مقام سفارت ایالات متحده در کابل در مورد افزایش مالیات در افغانستان می گوید: "این تقریبا یک دست آورد پایدار است". اما او می گوید که این کشور هنوز با خلاء بزرگ مالی به ویژه به خاطر مخارج نظامی روبرو است. او می گوید: "تا زمانی که درآمد از طریق صنایع استخراجی تامین شود، این مشکل ادامه خواهد یافت. این مساله وقت می گیرد".

وظیفه دشوار

عبدالرحمن مجاهد به تازگی مسوول درآمدهای مالیاتی افغانستان شده است. پیش از او احمد شاه زمان زی، شاهد رشد این اداره بود و از هیچ گونه مقابله یی شانه خالی نکرد. هنگامی که یکی از معاونان رییس جمهور افغانستان از پرداخت مالیات بر درآمد خانه های کرایی اش سر باز زد، زمان زی تهدید کرد که این مساله را به مطبوعات می کشاند. انتخابات نزدیک بود و معاون رییس جمهور مجبور شد تا آن را بپردازد.

در زمان ریاست زمان زی، بیش از 20 متخلف مالیاتی زندانی شدند، چندین حساب بانکی مسدود شد و مسافرت برخی افراد ممنوع گردید. به عنوان مثال، در مورد سالون های عروسی مجلل که مثل سماروق در شهر کابل سر برآورده اند، او می گوید که 60 سالون مالیات خود را نمی پرداختند؛ و او مجبور شد تا پولیس را به شماری از بزرگترین سالون ها ارجاع دهد تا به این ترتیب دیگر سالون ها نیز حساب کار را بفهمند.

نجیب الله لطیفی، مالک شرکت بزرگ تولید پایپ که 850 کارگر دارد از روند مالیات حکومت افغانستان راضی نیست. او می گوید که آزار و اذیت تفتیش های مالیاتی کار او را خراب می کند. لطیفی می گوید که در سال های اخیر بارها مالیات پرداخته است.

لطیفی توضیح می دهد که ماموران مالیات غالبا به او پیشنهاد می کنند که اگر او رشوه بدهد، مالیاتش را کم می کنند؛ اما وقتی لطیفی از این خواست سر باز می زند، ماموران واردات مواد او را مختل می کنند و جوازش را معلق می سازند. او می گوید: "من نمی دانم چه کار کنم. من هر جای گفته ام که آنها تجارت من را خراب می کنند".

او می افزاید: "من مالیات می پردازم. حتا اگر 60 درصد آن صرف نوشیدن و خرید و چکر همسران [سیاستمدارها] شود؛ اما شاید 40 درصد آن خرج مکتب و شفاخانه گردد. اما آنها باید درست مالیات بگیرند".

این در حالی است که بیش از 10 مامور جمع آوری مالیات که درآمد پایه آنان حدود 180 دالر در ماه است، در دو سال گذشته به دلیل فساد برکنار شده اند. مجاهد می گوید: "فساد بخشی از زندگی عمومی در افغانستان است. ما قصد داریم تا این اداره را از فساد پاک کنیم".