ایران در پروسه صلح افغانستان به دنبال چیست؟
۱۳۹۷ دی ۲۶, چهارشنبه
بحث‌ها روی موضوع صلح افغانستان هیچ زمانی اینقدر داغ نبوده اند. ایالات متحده امریکا از چند ماه بدینسو به طور آشکار با طالبان گفتگوهای مستقیم انجام می‌دهد و در عین حال کشورهای منطقه نیز بیشتر از هر زمان دیگر در این راستا فعال شده و تماس‌ها و گفتگوهایی با طالبان دارند.
ایران هم در جمع این کشورهاست که برای بار نخست در اواخر ماه دسمبر پذیرفت که با یک هیئت طالبان در تهران دیدار و گفتگو کرده است. هرچند پیش از این در سال ۲۰۱۶ زمانی که ملا منصور رهبر پیشین طالبان در یک حمله هوایی نیروهای امریکایی در پاکستان کشته شد، مقامات پاکستان ادعای به دست آوردن اسنادی را کرده بودند که بر اساس آن ملا منصور در مسیر برگشت از ایران به پاکستان کشته شده بود، اما این اولین باری است که ایران آشکارا به گفتگو با طالبان و میزبانی از هیئت این گروه در تهران اعتراف می‌کند.
فرزانه روستایی، کارشناس ایرانی مسایل منطقه به این باور است که موقف اخیر ایران در قبال صلح افغانستان، نمایانگر تغییر سیاست تهران در برابر افغانستان می‌باشد. او با اشاره به منازعه‌های جاری در کشورهای خاور میانه و نقش ایران در آنها تأکید می‌کند که ایران در تلاش است تا موضوع افغانستان را با خاورمیانه ربط دهد و به این ترتیب از وضعیت به نفع خودش استفاده کند.
فرزانه روستایی به دویچه وله گفت: «دولت ایران در واقع قصد دارد بازی افغانستان را وصل بکند با بازی‌های دیگری که در منطقه خاور میانه درگیر است.»
ایران در سوریه از رئیس جمهور بشارالاسد و در یمن از شورشیان حوثی حمایت می‌کند. این درحالی است که ایالات متحده امریکا در هر دو کشور از دیگر طرف‌های جنگ حمایت می‌کند. در نتیجه این تقابل، تهران با انتقادهای شدید واشنگتن مواجه شده است. در عین حال لغو یکجانبه توافق اتومی ایران از جانب رئیس جمهور دونالد ترامپ، روابط ایران و امریکا را بیشتر از پیش تیره ساخته است.
اداره رئیس جمهور ترامپ با از وضع مجدد تحریم‌های اقتصادی بر ایران، می‌خواهد تهران را تحت فشارهای مالی قرار بدهد. در چنین وضعیتی، روستایی به این باور است که مقامات ایرانی با برجسته ساختن نقش کشور خود در افغانستان می‌خواهند به رئیس جمهور ترامپ بفهمانند که با وجود تحریم‌ها قادر به نگهداشتن نفوذ خود در افغانستان و کشورهای دیگر می‌باشند.
نگرانی از آینده
رسانه‌های امریکایی در هفته روان گزارش دادند که جان بولتون مشاور شورای امنیت ملی ایالات متحده امریکا از وزارت دفاع این کشور یا پنتاگون خواسته بود تا گزینه‌های حمله احتمالی بر ایران را به کاخ سفید ارائه دهد.
هر چند روشن نیست که موضوع گزینه‌های حمله احتمالی بر ایران تا چه حد جدی بوده است، اما به گفته روستایی تهران از دیر زمانی نگران چنین اقدامی از جانب امریکا می‌باشد: «ایران نگران است که از پایگاه‌‌های امریکا در افغانستان مورد حمله قرار بگیرد. این نگرانی همیشه وجود داشته است.»
به گفته این کارشناس، از همین جهت است که ایران در تلاش توسعه نفوذش در افغانستان می‌باشد تا بتواند در صورت ضرورت از آن به نفع خود استفاده کند: «ایران با علنی ساختن تماس و گفتگوهایش با رقیب اصلی دولت افغانستان، می‌خواهد در صورت بروز چنین یک اتفاق، از این وسیله فشار وارد کند و یا حد اقل فشارهای موجود را خنثی کند.»
ایران همزمان از نقش عربستان سعودی، رقیب منطقوی خود، نیز نگران است. حالا که عربستان سعودی بیشتر از پیش در روند صلح افغانستان دخیل شده است، تهران نمی‌خواهد از قافله عقب بماند.