تجاوز، خشونت و معیوبیت؛ وضعیت دردناک کودکان کارگر افغان

کار شاقه کودکان در افغانستان معمول است. کودکان در کارخانه‌های نجاری، مستری‌خانه‌ها، کوره‌های خشت‌پزی، نانوایی و فروشندگی در بازار کار می‌کنند. بسیاری این کودکان از حقوق اساسی شان محرومند و مجبورند روز تا شام برای پیدا کردن پول زحمت بکشند.

پرویز کودک ۱۵ ساله ای است که همه روزه برای کار به مستری‌خانه می‌رود. او مجبور است تمام کارهایی را انجام دهد که صاحب کارش از او توقع دارد. هرچند توانایی جسمی پرویز بسیار کمتر از آن است که کار سنگین انتقال پرزه‌های بزرگ موتر را انجام دهد اما او می‌گوید چاره‌ای جز این کار ندارد.

پرویز می‌گوید: «من از هفت صبح تا هشت شام اینجا کار می‌کنم. بعضی وقت‌ها مجبور می‌شوم تا ماشین موتر را پایین کنیم که بسیار سنگین است و برایم سخت است.»

یافته‌های تحقیق کار شاقه کودکان که توسط کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان تهیه شده، نشان می‌دهند که کودکان در محل کار مورد تجاوز جنسی قرار می‌گیرند، مجبور می‌شوند تا ساعات طولانی کار کنند و گاهی در نتیجه خشونت در محل کار معیوب می‌شوند. این کودکان از تفریح و بازی‌های کودکانه محرومند و بسیاری آن‌ها به مکتب رفته نمی‌توانند.

در این تحقیق ۶۵۷ کودک که مصروف کارهای شاقه بوده، به سوالنامه‌های بخش تحقیق پاسخ داده‌اند. همچنین برای جمع آوری معلومات این تحقیق ۱۳ جلسه استماع عامه در ۱۳ ولایت و ۴۰ جلسه فوکس گروپ در ۲۱ ولایت برگزار شده است.

داکتر سیما سمر، رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان روز سه شنبه در یک کنفرانس از وضعیت بشری کودکان در محیط کار ابراز نگرانی کرد و گفت که دلیل اصلی کار شاقه اطفال فقر اقتصادی است: «دلیل اصلی کار اطفال مجبوریت اقتصادی است و عامل فقر اقتصادی جنگ و ادامه خشونت‌ها است. متاسفانه اطفال اکثراَ مجبور می‌شوند کار کنند.»

خانم سمر تاکید کرد که براساس قوانین بین‌المللی مانند قانون بین المللی کار، کنوانسیون حقوق طفل و قوانین افغانستان، کار اطفال جواز ندارد ولی با آن‌هم دولت افغانستان نتوانسته است با تطبیق این قوانین، جلو کار شاقه اطفال را بگیرد.

کار بالاتر از توان

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که کودکان مجبور می‌شوند تا در یک هفته بیش از ۳۵ ساعت کار کنند. داکتر سیما سمر تاکید کرد که براساس قوانین بین المللی، کودکان نباید به انجام کارهای شاقه مجبور شوند و یا هم بیشتر از ۳۵ ساعت در هفته کار کنند.

سیما سمر گفت: «۲۸ درصد کودکان در این تحقیق گفته‌اند که مجبور به کارهایی می‌شوند که بالاتر از توان شان است. یعنی این کودکان کارهایی را انجام می‌دهند که از نظر جسمی توانایی انجام آن را ندارند.»

براساس این تحقیق، ۵۶ درصد کودکان کارگر گفته‌اند که از کار شان راضی هستند. کمیسیون می‌گوید کودکان به این دلیل راضی هستند که از حقوق خود آگاهی ندارند و نمی‌دانند که کار مسئولیت آن‌ها نیست. یکی از دلایل رضایت از کار در بین کودکان کارگر، کارهای آسان‌تر است و این کودکان کمتر مورد قهر و غضب کارفرماها قرار می‌گیرند.

همچنین ۴۳ درصد کودکان کارگر از شرایط کار ناراض اند. رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان گفت کودکانی از کار شان ناراض اند که همواره مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.

از سوی دیگر این کودکان از رفتن به مکتب و فرصت‌های آموزشی محروم هستند. داکتر سمر گفت: «یک تعداد زیاد این کودکان برای مکتب رفتن وقت ندارند. از سوی دیگر مکتب شبانه نیز وجود ندارد تا این کودکان برای آموزش به آن‌جا بروند. در برخی موارد صاحب کار و خانواده کودکان اجازه مکتب رفتن را به آن‌ها نمی‌دهد.»

 رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان گفت که حق بازی‌های طفلانه از این کودکان کارگر گرفته شده است. ۵۶ درصد کودکان کارگر گفته‌اند که به دلیل نداشتن وقت، به آموزش دسترسی ندارند و نمی‌توانند به مکتب و مراکز آموزشی بروند. از این میان ۸۱ درصد کودکان گفته‌اند مکتب و مراکز آموزشی از محل کار شان دور است و نمی‌توانند به این مراکز بروند. ۱۳ درصد کودکان کارگر اجازه مکتب رفتن ندارند، چنانچه هم خانواده و هم کارفرما مانع رفتن این کودکان به مکتب می‌شوند.

محیط نامناسب کار

این تحقیق نشان می‌دهد که ۶۱ درصد کودکان در محیط غیرصحی کار می‌کنند. کودکانی که در کوره‌های خشت‌پزی و معادن زغال سنگ کار می‌کنند اکثرا در مورد پیامد کار شان نمی‌دانند. آن‌ها به این فکرند که چون در حال حاضر صحتمند هستند بنابراین محیط کار شان مصون و صحی است؛ اما از پیامدهای کار در محیط آلوده که پیامدهای زیانبار صحی را در پی دارد، آگاه نیستند.

از مجموع کودکان کارگر در این تحقیق، ۳۲ درصد گفته‌اند که در جریان کار آسیب دیده‌اند. از این میان ۲.۴ درصد کودکان یک یا چند عضو بدن مانند انگشت، پای و یا دست شان قطع شده است. کودکان کارگر از شکستی عضو بدن شان نیز در جریان کار شکایت کرده و گفته‌اند که کارفرماها حاضر نیستند در صورت بروز چنین حوادثی به آن‌ها کمک کنند و پول تداوی آن‌ها را بپردازند.

براساس این تحقیق ۵۷ درصد کودکان در جریان کار مریض شده‌اند و ۷۸ درصد کودکان گفته اند که کارفرماها حاضر به پرداخت هزینه تداوی آن‌ها نیستند.

خشونت در محل کار

خشونت در محل کار مشکل دیگر کودکان کارگر است. ۴۰ درصد این کودکان گفته‌اند که در محل کار با خشونت مواجه می‌شوند. ۳۳ درصد این کودکان در محل کار لت و کوب می‌شوند. در حالی که ۳۹ درصد دیگر این کودکان با توهین و تحقیر کارفرماها و اشخاص دیگر در محل کار روبرو هستند. ۲۸ درصد این کودکان گفته‌اند مجبور به کارهایی می‌شوند که از توان فزیکی انجام آن را ندارند.

کودکان کارگر از آزار و اذیت جنسی نیز رنج می‌برند، چنانچه براساس این تحقیق، ۱۶ درصد کودکان گفته‌اند که ۴۳ درصد این آزار و اذیت‌ها تماس جسمی است.

ح. همراز