تشکیل اولین کمیسیون حقوق بشر مسلمانان

خانم سیتی رهینی جهایاتین، رییس این کمیسیون روز پنج شنبه به خبرنگاران گفت: «در ماه های اخیر ما یک سلسله اولویت ها را برگزیده ایم و اکنون در نظر داریم تا کار مان را در مورد این مسایل در گروه های کاری در اواخر این ماه در جده بیشتر روشن سازیم». به گفته او، به ویژه، انتظار می رود که کمیسیون روی سوء برداشت در مورد عدم تطابق بین اسلام و اصول جهانی حقوق بشر کار کند.

در ارتباط به نکته اخیر، او و سایر اعضای کمیسیون جدید التشکیل حقوق بشر بر مجوز این کمیسیون تاکید می نمایند که با حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در بافت اجرایی بین المللی آن سروکار دارد. بدین معنا که کمیسیون نمی کوشد درک دوگانه از حقوق بشر را ارایه کند، به شکلی که از فلتر اسلام گذشته باشد. آنها خاطر نشان می کنند که سازمان همکاری اسلامی خود یک نهاد سیاسی است نه دینی.

سازمان همکاری اسلامی که در سال 1969 تاسیس شد، از 56 کشور به شمول اداره خودگران فلسطین نمایندگی می نماید. پس از سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اسلامی، دومین سازمان بین الحکومتی بزرگی است که تاهنوز تشکیل شده است. مفکوره تشکیل یک کمیسیون حقوق بشر در سطح سازمان همکاری اسلامی، نخستین بار در سال 2005 هنگامی شکل گرفت که کشورهای عضو در مورد برنامه ده سال جدید به شمول تشیکل کمیسیون حقوق بشر توافق کردند.

برنامه ده ساله همچنان تلاش گسترده ای بود برای تعریف مجدد از ماهیت سازمان همکاری اسلامی که پیرامون اندیشه های اعتدال و عصری سازی (مدرنیزاسیون) شکل گرفته بود. در اواسط سال 2011 سازمان همکاری اسلامی رسماً کمیسیون مستقل دایمی حقوق بشر را تاسیس کرد و 18 کمیسار آن را انتخاب نمود تا در یک نقش مشورتی به شورای وزیران خارجه این سازمان کار کند.

اعضای این کمیسیون متشکل بودند از حقوقدانان، فعالان حقوق بشر، دانشمندان و دیپلومات ها. همچنان در ترکیب آن چهار خانم نیز شامل بودند که یکی از آنها رییس این کمیسیون است و دانشمند جامعه شناسی از اندونیزیا می باشد. برای هر یک از سه ساحه کار عمده سازمان همکاری اسلامی (آسیا، افریقا و جهان عرب) شش کمیسار اختصاص داده شده است.

روز پنج شنبه خانم سیتی رهینی جهایاتین گزارش داد که هیأت کارشناسان، سال گذشته به تدوین اهداف و قواعد دستور کار این کمیسیون مصروف بوده است. یک بخش مهم این روند موافقت روی اولویت ساحاتی بوده است که شامل مسایل مربوط به زنان و اطفال، حقوق سیاسی و اقلیت ها و همچنان منازعه اسراییل و فلسطین می باشد.

در طی چهار دهه که سازمان همکاری اسلامی فعالیت داشته است، این عنوان اخیر، موضوع اصلی دستور کار را تشکیل می دهد. او می گوید اگرچه این موضوع از نقطه نظر سیاسی نه، بلکه بیشتر از چشم انداز حقوق بشر مطرح می باشد. به طور مثال چگونه منازعه بر زندگی مردم و به خصوص زنان و اطفال (از نگاه) حق آنها برای توسعه، صلح، امنیت و تعلیم و تربیت اثر می گذارد.

قابلیت مشوره دهی

فراسوی ساحاتی که مربوط به کمیسیون حقوق بشر می باشد، در مورد این که کمیسارها روی چه مسایلی تمرکز نمایند، تا حال کار مفصل کمتر صورت گرفته است. رضوان شیخ، مدیر اجرایی دبیرخانه موقت این کمیسیون در جده به خبرنگار "آی پی اس" گفت که کمیسیون موضوعاتی را که در دستور کار مباحث اش قرار گیرند از بالا و پایین، یعنی از شورای وزیران خارجه سازمان همکاری های اسلامی و ملاحظات و نگرانی هایی که در سطوح عامه وجود دارند، به دست می آورد.

برای کسانی که در این کمیسیون جدید التشکیل کار می کنند، خودمختاری و استقلال آن آشکارا و دقیقاً مورد توجه بوده است که آنها به حیث مشاور باقی می مانند. کسانی که اکنون به حیث کمیسار تعیین شوند، نخست باید توسط کشورهای خود شان انتخاب گردند و بعداً از طریق رای گیری در دبیرخانه شورای وزیران خارجه انتخاب می گردند.

اما شیخ تاکید می کند که این در حوزه اختیارات دسته جمعی کمیسیون است که چگونه و چه وقت با دستور کار برخورد صورت گیرد. شیخ می گوید: «نظامنامه حاکم به کمیسیون تا آنجا استقلال داده است که در چهار دهه کار سازمان همکاری اسلامی دیده نشده است. سازمان همکاری اسلامی برای نخستین بار در تاریخ اش یک کمیسیون مستقل کارشناسان را ایجاد کرده است».

شیخ می افزاید: «استقلال کمیسیون باز هم با این واقعیت تایید می گردد که این کمسیون دارای قابلیت مشورت دهی می باشد. هرگاه چنین نمی بود و کدام ملاحظات سیاسی وجود می داشت، می توانست کار کمسیون را محدود سازد. اما حقیقت مشورتی بودن کمیسیون موجب استحکام آن است... تا بتواند بسیار با وضاحت و به نحو صریح دیدگاه هایش را ابراز نماید».

شیخ می گوید همین که کمیسیون کارش را در اخیر دسمبر شروع کند، برخی از مواردی که کمیسیون به طور مثال نظرش را در مورد آن ابراز دارد، می تواند شامل خشونت علیه زنان، کار اطفال، اطفال در منازعات مسلحانه، و موضوعات بسیار حساس مانند ازدواج پیش از سن قانونی، حق درس خواندن و غیره خواهند بود.

در دو جلسه اولیه که کمیسیون امسال برگزار کرد، خشونت های اخیر علیه مسلمانان روهینگیا در غرب میانمار، خونریزی در سوریه و سوختاندن قرآن کریم در افغانستان ، هریک به طور خاصی جنبه عاجل یافتند.

همچنان قطعنامه اخیر ملل متحد علیه عدم تحمل دینی از حمایت سازمان همکاری اسلامی برخوردار بود، هرچند اقدام اخیر مورد حمایت سازمان همکاری اسلامی دایر بر منع جهانی «کفرگویی» ، نگرانی هایی را در آغاز در بین گروه های حقوق بشری برانگیخت، اما این موضعی بود که بعداً این سازمان از آن عقب نشینی کرد.

باش و ببین

حالا کمیسارها تصمیم گرفته اند که یکی از اولین اقدام های شان تقاضا از دولت های عضو سازمان همکاری اسلامی باشد تا دستگاه های مقننه شان را متوجه ساحاتی سازند که مورد توجه کمیسیون می باشد. از این طریق تلاش می شود عملکرد جاری آنها را آزمایش و درجه بندی شود.

تاهنوز بودجه این کمیسیون که توسط سازمان همکاری اسلامی تامین می شود، اعلان نشده است و بخش زیاد موثریت کمیسیون بدون تردید وابسته به این بخش است که همچنان می تواند این ارزیابی را نیز به وجود آورد که کشورهای عضو تا کجا می خواهند کار کمیسیون فعالانه ادامه یابد.

جوله فیس، همکار ارشد "اول حقوق بشر" (هیومن رایتس فیرست) که یک گروه مستقر در واشنگتن می باشد، می گوید: «امید زیادی است که این کمیسیون بتواند هم مستقل باشد و قادر به داشتن ابزاری گردد که با دولت های عضو سازمان همکاری اسلامی صحبت کند و حقوق جهان شمول بشر را مجدداً مورد تاکید قرار دهد».

مانند فیس، بسیاری ناظران از قضاوت در مورد چشم انداز آینده این کمیسیون امتناع می کنند. ابراهیم هوپر، سخنگوی شورای روابط اسلامی امریکا که بزرگترین گروه مدنی مسلمان ها در ایالات متحده امریکا است، به "آی پی اس" گفت: «هر زمانی که یک نهاد بین المللی معتبر مانند سازمان همکاری اسلامی بخواهد به این موضوعات بپردازد، این کار با اهمیت است».

او افزود: «ما خواهیم دید که این کمیسیون به کدام سمت حرکت می کند، اما اکنون ایجاب می کند که این ( اقدام) توسط مقام های حکومتی ایالات متحده امریکا و سایرین تشویق گردد. سرانجام البته ما نیاز داریم تا کار کمیسیون را ارزیابی کنیم و ببینیم که موضوعات مورد توجه خاص جهان اسلام را مورد توجه قرار می دهد».