ثروت اندوزی خانواده های حاکم در کشورهای عربی

بیش از پنج درصد درآمدهای سکتور خصوصی در تونس به حساب خانواده رئیس جمهور پیشین این کشور زین العابدین بن علی واریز می شد. این موضوع نتیجه یک بررسی جدید بانک جهانی است که به تازگی ها با عنوان "همه چیز در دست خانواده" نشر شده است.

بانک جهانی در این بررسی به این سوال پاسخ می دهد که چگونه یک دیکتاتور می تواند این اندازه پول هنگفت را تصاحب شود. انتونیو نوسیفورا، دانشمند اقتصاد در بانک جهانی و در ضمن یکی از نویسندگان این گزارش، می گوید که نمونه تونس نشان می دهد که چنین ساختارهایی در سطح جهانی وجود دارند. بانک جهانی در نظر دارد تا بررسی مشابه را به زودی درباره کشورهای دیگر عربی نشر کند.

نویسندگان این گزارش 220 شرکت را که بعد از سقوط بن علی در جنوری سال 2011 تحت کنترول دولت قرار گرفتند، بررسی کرده اند. اعضای خانواده بن علی با تمرکز بر سکتورهای پرمنفعت خصوصی، توانستند با فقط یک درصد سرمایه گذاری، تمام 21 درصد درآمدهای سکتور خصوصی را به خود اختصاص دهند. مخابرات، ترانسپورت و معاملات اموال غیرمنقول تقریباً در اختیار این خانواده قرار داشت و آنها نیز طبق میل شان قیمت ها را تعیین می کردند.

صدور فرمان به نفع خانواده

انتونیو نوسیفورا توضیح می دهد:«انتخاب بخش های اقتصادی که خانواده بزرگ بن علی در آنها فعال بود، تصادفی نبود. این سکتورها شامل بخش بزرگ بازار بودند، شامل بخش انحصاری نفت و دیگر حوزه های انحصاری که به این خانواده اجازه می داد تا قیمت ها را بالا ببرد. به این وسیله این سکتورها بی اندازه پرمنفعت بودند. و این به ضرر مصرف کنندگان و باقی بخش های اقتصادی بود».

حکومت کنونی تونس تخمین می زند که سرمایه خانواده بن علی در زمان پایان حاکمیت اش 13 میلیارد دالر امریکایی بوده که تقریباً حدود یک چهارم بودجه دولتی می شود.

قانون سرمایه گذاری تونس که در سال 1993 تصویب شد، در واقع مطابق به منافع خانواده بزرگ بن علی تدوین شده بود. 25 دستور العمل جدید اقتصادی نیز طبق میل این دیکتاتور صادر شده بود که راه یابی شرکت ها جدید به بازار را مشکل می ساخت.

عامل اساسی برای تحولات سیاسی

از دید انتونیو نوسیفورا، دانشمند اقتصاد در بانک جهانی، همین حیف و میل سرمایه کشور که شکاف میان مردم و قدرتمندان را وسیع کرد، عامل تعیین کننده اعتراض های مردمی بود. نوسیفورا می گوید آن اقدام هایی که به بن علی فرصت ثروت اندوزی داد، حالا نیز در تونس وجود دارد. به این معنی که غلطیدن به ساختارهای کهن ناممکن نیست.

اما ودید بوخامویی، رئیس اتحادیه تاجران تونس هشدار می دهد که نباید همه تاجران موفق را تحت ظن همگانی قرار داد: «بن علی بخشی از تاریخ ما است که باید آن را بپذیریم.» به گفته او، حالا مهم این است که از گذشته درس عبرت گرفته شود.

"مشکل عام در حوزه عربی"

انتونیو نوسیفورا تاکید می کند که این مساله تنها منحصر به تونس نیست. این دانشمند توضیح می دهد: «این یک مشکل عمومی در حوزه عربی است. تونس به هیچ وجه یک مورد استثنایی نیست. بسیاری کشورها از این بابت رنج می برند. خویشاوند سالاری و نخبه هایی که از آن سود می برند، در بسیاری از کشورها و در سطح جهانی وجود دارد».

این دانشمند اقتصاد می افزاید که در روسیه و اوکرایین وضع مشابهی وجود دارد. حتی صاحبان نفت در ایالات متحده امریکا یک قرن پیش در دهه 1920 تدابیر مشابه با بن علی را برای ثروت اندوزی اتخاذ کرده بودند.

بانک جهانی اعلام کرده است که احتمالاً در ماه جون یک بررسی در باره ساختارهای مشابه اقتصادی در کشورهای دیگر حوزه عربی را نشر خواهد.