جنگجویان افغان و پاکستانی در سوریه و نگرانی از بازگشت آنان

جنگجویان شیعه که از سوی ایران برای جنگ در سوریه استخدام می شوند، از سوی رهبر ایران آیت الله خامنه ای مورد ستایش قرار گرفته اند و حتا قطعه نظامی ویژه خود را دارند. اما مقامات ضدتروریسم ایالات متحده نگرانند که در صورت پایان جنگ، بازگشت این افراد به کشورهایشان می تواند باعث چالش شود؛ به ویژه این که دو کشور پاکستان و افغانستان هر دو با مشکل ملیشه ها دست و پنجه نرم می کنند.

امیر توماج، تحلیلگر و پژوهشگر در "بنیاد دفاع از دموکراسی ها" در ایالات متحده می گوید که شمار جنگجویان متغیر است اما حدود شش هزار افغان درحال حاضر برای رژیم اسد می جنگند؛ این در حالی است که شمار جنگجویان پاکستانی که زیر نام "قطعه زینبیون" می جنگند به چند صد تن می رسد.

این تحلیلگر می گوید که حمله بر اقلیت شیعه توسط گروه های وابسته به گروه تروریستی دولت اسلامی یا داعش در "ولایت خراسان" این سازمان، می تواند انتقام گیری از شیعیان افغانی باشد که در سوریه زیر نام "قطعه فاطمیون" می جنگند. خراسان نام کهن این منطقه است که بخش هایی از ایران، افغانستان، پاکستان و آسیای مرکزی را شامل می شد و در حال حاضر گروه داعش، از آن برای نامیدن این منطقه استفاده می کند.

توماج می گوید: «انتقامگیری انتظار می رفت». او توضیح می دهد که داعش "به هرحال، خودش استراتژی ایجاد تنش و درگیری فرقه ای را دارد».

در پی حملات مرگبار بر شیعیان در افغانستان، حالا شیعیان این کشور هراس دارند؛ به طوری که شمار نمازگزاران در مساجد کابل، از جمله مسجد ابراهیم خیل به یک سوم کاهش یافته است. پیش از این در نماز جمعه، شمار نمازگزاران آن قدر بود که مردم بیرون مسجد در جاده ها می نشستند.

محمد نعیم، یک رستورانچی شیعه در کابل خطاب به ایران می گوید: «لطفا مهاجران شیعه بیچاره را به جنگ سوریه نفرستید چون آن وقت داعش مستقیما به شیعیان حمله می کند».

پاکستان نیز همواره هدف حمله شاخه های داعش در "ولایت خراسان" این گروه قرار گرفته است. داعش تاکنون مسئولیت چندین حمله مرگبار را بر شیعیان پاکستان به دوش گرفته است. این گروه با فرستادن چندین بمبگذار انتحاری به زیارتگاه شیعیان ده ها تن را به قتل رسانده است.

در پاکستان، رقابت بین فرقه های مذهبی غالبا به خشونت می انجامد. غالبا اهداف این کش و گیرها، اقلیت شیعه این کشور است. توماج می گوید که این مسئله سبب شده که آنها برای جنگ در سوریه از خود تمایل نشان دهند. او می گوید که ایران بیش از همه، از منطقه پاره چنار، مرکز منطقه قبیلوی خرم، هم مرز با افغانستان سربازگیری می کند.

شیعیان پاکستان غالبا از سوی جنگجویان تندرو سنی به اتهام "کفر" هدف حمله قرار می گیرند. در ماه جون، دو بمبگذار انتحاری حداقل ۷۰ تن را به قتل رساندند. این مسئله سبب تظاهرات گسترده در پاکستان شد. معترضان می گفتند: «قتل عام شیعیان را متوقف کنید».

یک مقام استخباراتی پاکستان به شرط فاش نشدن نامش به خبرگزاری اسوشیتد پرس گفته است که سربازگیری در مناطق شمالی "گیلگیت" و "بالتیستان" نیز جریان دارد. یک مقام دیگر پاکستانی نیز به شرط فاش نشدن نامش گفت که استخدام کنندگان، ملاهای شیعه هستند که با ایران روابط خوب دارند.

هنوز هم جنگجویان به دلایل زیادی استخدام می شوند

شیعیان افغان و پاکستانی به دلایل مختلف به جنگ سوریه می روند. انگیزه برخی از شیعیان از جنگ در سوریه، حفاظت از مکان های مقدس شیعیان، به ویژه زیارتگاه "سیده زینب"، نواسه پیامبر اسلام است. این آرامگاه در دمشق قرار دارد و در سال ۲۰۱۳ توسط شورشیان هدف حمله قرار گرفت. برخی دیگر به خاطر درآمد ماهانه و وعده یک خانه به جنگ می روند.

برای آنانی که از میان یک میلیون آواره افغان در ایران استخدام می شوند، انگیزه اصلی وعده "اقامت دائم" در ایران است. توماج می گوید اما انگیزه شیعیان پاکستان در پاره چنار خشم آنها از حملات ملیشه های سنی به آنها است.

میرحسین ناصری، یکی از اعضای "شورای علمای شیعه" افغانستان می گوید که شیعیان وظیفه دارند که از زیارتگاه های مذهبی خود در عراق و سوریه حفاظت کنند. او می گوید: «افغان ها به سوریه می روند تا از اماکن مقدس در برابر حملات داعش حفاظت کنند».

احسان غنی، رئیس "اداره ضدتروریسم" پاکستان به خبرگزاری اسوشیتد پرس گفته است که این اداره در حال ارزیابی صدها سند، به شمول اسناد مهاجرت است تا بتواند آمار دقیقی از جنگجویان پاکستانی در کشورهای مختلف خاورمیانه به دست آورد؛ اما به گفته او، این پروسه سنگین و زمانبر است.

این مقام پاکستانی می گوید: «ما می دانیم که افرادی از اینجا برای جنگ می روند اما ما باید بدانیم که چه کسی برای زیارت (به سوریه و عراق) می رود و چه کسی برای جنگ».

به گفته غنی، نهادهای مختلف استخباراتی پاکستان و همچنان حکومت های ایالتی این کشور در حال بررسی این موضوع هستند تا با دانستن شمار دقیق این افراد، سیاستی را در صورت بازگشت آنان روی دست بگیرند. تاکنون پاکستان حضور گروه تروریستی دولت اسلامی یا داعش را در این کشور کتمان کرده بود.

نادر علی، یک تحلیلگر ارشد سیاست در موسسه امریکایی "راند کورپ" می گوید استخدام افغان ها و پاکستانی ها، به ایران این امکان را می دهد تا در آینده اردویی را در اختیار داشته باشد که از طریق آن بتواند نفوذ خود را در منطقه گسترش بدهد.

علیرغم اتهاماتی مبنی بر این که ایران از شورشیان طالبان در افغانستان حمایت می کند، علی می گوید که ایران می تواند از جنگجویان ورزیده شیعه مانند سلاح در رابطه اش با حکومت افغانستان استفاده کند.

او توضیح می دهد: «وقتی جنگ داخلی سوریه تمام شود، ایران هزاران، اگر نگوییم ده هاهزار، ملیشه زیر کنترول خود خواهد داشت که از آنان در بحران های دیگر استفاده خواهد کرد». به گفته او، "این احتمال و پتانسیل وجود  دارد که ایران از این ملیشه ها برای حضور بیشتر در افغانستان استفاده کند چون ایران واقعا نگران مرزهای شرقی خود است و منطقی به نظر می رسد که از نیروهای نیابتی استفاده کند».

پاکستان نیز رابطه نه چندان خوب با ایران دارد. پیش از این، ملیشه های جند الله حملاتی را علیه نیروهای مرزی ایران در ایالت پاکستان انجام داده اند. در ماه جون، پاکستان یک هواپیمای بی سرنشین ایران را در خاک خود سرنگون کرد.

یک مقام استخباراتی پاکستان می گوید که در پاکستان نگرانی این است که جنگجویان بازگشته از سوریه و عراق، به شمول کسانی که در کنار تروریست های داعش می جنگند، ممکن است دور تازه ای از جنگ های خونین فرقه ای را در این کشور دامن بزنند.

اسوشیتد پرس / ع. ح.