نگاهی به مسیر تجهیز نیروهای داعش

گروه تروریستی داعش از وجه نظامی تقریباً کاملاً شکست خورده است. نواحی وسیعی به وسعت حدود ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع در کشورهای سوریه و عراق از تسلط این جنگجویان آزاد شده اند و فقط چند گوشه کوچکی هنوز در هر دو کشور تحت کنترول آنها می باشند.

اما برای چنین یک دست آوردی، یعنی غلبه بر این گروه تقریباً ۶۰ کشور جهان با تشکیل یک ائتلاف سه سال تمام در برابر آنان جنگیدند.

در مناطق آزاد شده از تسلط داعش، به ویژه اهالی غیرنظامی بهای سنگینی را پرداخته اند. ده ها هزار تن در ادامه سه سال تسلط داعش جان خود را از دست دادند. مرکز شهر رقه در سوریه و نیز شهرهای موصل، رمادی و تکریت در عراق به کلی به ویرانه مبدل شده اند.

آغاز عملیات برای تصرف کامل موصل و عقب راندن داعش در سوریه

اما این که گروه تروریستی داعش مؤفق گردید تا اینهمه مدت طولانی در برابر نیروهای ائتلاف بین المللی ایستادگی نماید، فقط ناشی از افراط گرایی هواداران این گروه نمی تواند باشد؛ بلکه مهمتر از آن جریان متداوم رساندن اسلحه و مهمات به جنگجویان مذکور می باشد.

براساس یافته های «سازمان بین المللی تحقیقات تسلیحات منازعه»، بخش قابل ملاحظه این سلاح ها از کشورهای عضو ناتو در اروپا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا بوده و از راه های غیرمستقیم از طریق ایالات متحده و عربستان سعودی به این گروه رسانده شده اند. 

مستندسازی در خطوط جبهه

در میان ماه جولای سال ۲۰۱۴ تا نوامبر ۲۰۱۷ حین تحولات در جبهه های جنگی در عراق و سوریه، کارشناسان سازمان بین المللی تحقیقات تسلیحات منازعه (CAR) نیز در محل های مذکور حضور داشتند. آنان تسلیحات و مهماتی را که در این جنگ به دست نیروهای ائتلاف آمده بودند، مورد بررسی قرار داده اند.

کارشناسان این سازمان در فاصله میان کوبانی در مرز میان ترکیه و سوریه تا بغداد پایتخت عراق حدود ۲۰۰۰ میل سلاح و بیشتر از ۴۰ هزار قطعه مهمات جنگی را به دست آورده و سپس براساس اطلاعات تولیدی این تسلیحات به شمول نمره مسلسل بررسی های خود را برای تثبیت مسیر ارسال آنان آغاز کرده اند. این پژوهش ها توسط اتحادیه اروپا و وزارت امور خارجه آلمان تمویل گردیده اند.

دامیان اشپلیترز، رئیس سازمان تحقیقات تسلیحات منازعه در عراق و سوریه و یکی از نویسنده های اصلی این گزارش در گفتگویی با دویچه وله گفت: "آنچه خیلی تعجب آور بود، این بود که با چه سرعتی شماری از تسلیحات پس از صادرات به ذخیره گاه های نظامی داعش می رسیده اند."

از فلوجه تا موصل، در میان آتش سربازان و جهادگرایان

این کارشناس به طور مثال از نوعی از موشک های ضد تانک ساخت بلغاریا نام می برد که در ماه دسمبر سال ۲۰۱۵ به ایالات متحده امریکا به فروش رسانده شده بود. درست همین سلاح ها حدود دو ماه بعد از صادرات آن و حین بازپس گیری رمادی توسط نیروهای نظامی عراق، توسط سربازان این کشور از ذخیره گاه های نظامی داعش ضبط و توقیف گردید.

اسناد امضاء شده توسط تسلیم شونده ها، یا قراردادهای بی ارزش

این که آیا داعش این تسلحیات را در میدان های جنگ غنیمت گرفته است، یا از سربازان و نیروهای تسلیمی و یا هم از رقبای جنگی خود خریداری کرده است، هنوز روشن نیست. مسیر تسلیحات ضد تانگ را می توان به صورت محدود دنبال کرد. به هر ترتیب بلغاریا در جواب به این سازمان تحقیقاتی صادرات این تسلیحات به ایالات متحده امریکا را تصدیق نموده و گفته است که راکت های ضد تانک بلغاریایی به شرکت امریکایی "کیسلر پولیس سـَپلای" ارسال شده اند.

در تقاضانامه بر سر گواهینامه صادرات به طور قانونی ورقه های امضاء شده توسط نظامیان امریکایی ضمیمه گردیده بود. در فورمه لاینس صادرات این سلاح‌ها مطابق اصول اعلامیه موسوم به (End-user certificate) نیز از سوی نظامیان امریکایی همراه شده است. در این اعلامیه، دریافت کننده سلاح تعهد می‌کند که آن را به جانب سومی در مناطق جنگی انتقال نمی‌دهد. اما ظاهراَ امریکایی ها این قرارداد را رعایت نکرده اند و این تسلیحات بلافاصله به شرق نزدیک رسیده اند.

اشپلیترز رئیس این سازمان این مساله را مدرکی برای این ادعا می بیند که «وارد کنندگان مهم اسلحه مانند عربستان سعودی و ایالات متحده امریکا که مهمترین مشتریان صنعت اسلحه سازی اروپا اند، اساسات اروپایی صادرات اسلحه به شمول اعلامیه (End-user certificate) را رعایت نمی کنند.»

رنج‌نامه دختر جوانی که اسیر داعش شده بود

اما به باور پاتریک ویلکن، متخصص کنترول تسلحیات از سازمان عفو بین الملل، موارد متذکره احتمالاً بخشی از واقعیت را تشکیل می دهد. به گفته او در مسیر انتقال و توزیع این سلاح ها همه طرف های دخیل می فهمیده اند که این سلاح ها هرچند در اوراق قرارداد آن طور دیگری نوشته شده اند، برای مناطق جنگی در عراق و سوریه در نظر گرفته شده اند.

ویلکن در گفتگویی با دویچه وله افزود: "خیلی عجیب و غریب خواهد بود، اگر کشورهای دخیل هدف این تسلیحات را نمی دانسته اند."

ویلکن در گفتگو با دویچه وله تأکید کرد که در بحران سوریه می توانست جریان انتقال اسلحه به موقع قابل تشخیص باشد، "اما زمینه کنترول وجود نداشت که این تسلیحات پس از آنکه به منطقه می رسند، سرانجام سر از کجا در می آورند."

دایمان اشپلیتر کارشناس سازمان بین المللی تحقیقات تسلیحات منازعه نیز به این نتیجه می رسد که  "در صورتی که یک جناح سومی تسلیحات را به یکی از گروه های جنگی در سوریه و یا عراق توزیع کرده باشد، با این اقدام ماشین جنگی داعش را تجهیز کرده است." 

"بزرگترین مشکل متحدین ما می باشند"

جو بایدن معاون رئیس جمهور پیشین ایالات متحده نیز حین ارائه توضیحات به دانشجویان هاوارد در مورد نقش متحدین ایالات متحده به شمول ترکیه، عربستان سعودی و امارات متحد عربی در جنگ سوریه اظهارات مشابهی داشت.

بایدن در پایان سخنرانی خود در دوم اکتوبر ۲۰۱۴ در پاسخ به سوال های حاضرین تأکید کرد که بزرگترین معضل ایالات متحده در منطقه را متحدین این کشور می سازند. او گفت: " ترکیه، عربستان سعودی و امارات چه کرده اند؟ آنان با به جریان انداختن جنگ نیابتی شیعه و سنی خواستند اسد را سقوط بدهند." او افزود که این متحدین صدها میلیون دالر و هزاران تن اسلحه را به هرکسی که حاضر به جنگ با اسد بود، توزیع نمودند. بایدن چنین نتیجه گیری کرده است که از این مساله گروه هایی به شمول جبهه النصره، القاعده و دیگر جنگجویان از سایر مناطق جهان سود برده اند.

در این میان، روشن است که داعش قوی تر از آن بود که تصورش می رفت. جنگ در برابر این گروه نیز بیشتر دوام نمود و رقم قربانیان این جنگ نیز به شدت بلند بود. زیرا قدرت های بیرونی به طور گسترده یی به منطقه سلاح فرستادند، تسلیحاتی که سرانجام به دست داعش رسید. و هم به این خاطر که «اعلامیه استفاده نهایی» یا (End-user certificate) اروپایی‌ها تنها به روی کاغذ باقی مانده و در عمل رعایت نشده است.

نویسنده فان هاین/ ن. ف