راه ابریشم جدید؛ ابزار چین برای گسترش نفوذ بین المللی

"راه ابریشم جدید"، هسته مرکزی سیاست خارجی چین است که پروژه بزرگی در زمینه های اقتصادی و جئوپولتیک به شمار می رود. با این وسیله، چین می خواهد تا شبکه تجاری بین سه قاره آسیا، افریقا و اروپا ایجاد کند و در بسیاری از کشورها سرمایه گذاری نماید. اما اول از همه، برای دستیابی به این آرمان، چین باید مشکلاتی را از سر راه بردارد.

جاده ابریشم بخشی از تاریخ این منطقه بوده و حالا بخشی از آینده آن خواهد بود. اینجا در بازار شبانه شهر دنهاونگ در غرب چین، تاجران امیدوارند تا رونق قدیم جاده ابریشم باز گردد. دو هزار سال پیش، کاروان شترها از چین به سوی اروپا حرکت می کردند.

 در گذشته، شهر دنهوانگ یکی از ثروتمندترین شهرهای آسیا بود؛ اما از وقتی که راه دریایی برای انتقال کالاها ایجاد شد، این شهر نیز مانند راه ابریشم از رونق افتاد و به شهر فراموش شده ای تبدیل شد. حالا حداقل شماری از جهانگردان از آن دیدن می کنند. دینگ شینهوا، یک بازرگان در بازار دونهاوگ که میوه خشک می فروشد، می گوید که "راه ابریشم جدید" بار دیگر این شهر را در معرض توجه قرار می دهد. او می گوید: «ما از جاده ابریشم جدید انتظارات زیادی داریم. سالانه توریست های بیشتری به این شهر خواهند آمد و این فقط آغاز ماجرا است. ما پیشاپیش از رونق بازار خوش هستیم. من ۱۰ سال است اینجا مشغولم، اما هیچ گاه به این اندازه خوشبین نبوده ام».

شهرها و مکان های زیادی هستند که مانند شهر دنهاونگ در مسیر جاده ابریشم جدید قرار گرفته اند؛ اما این پروژه غول آسا به فرای مرزهای چین چشم دوخته است. حدود ۷۰ کشور جهان تاکنون از طریق "جاده ابریشم جدید" با یکدیگر وصل شده اند. از این جمله می توان کشورهای پاکستان، سریلانکا، غرقیزستان، لائوس، قزاقستان و مجارستان را نام برد. در این کشورها بندرها، جاده ها و خطوط ریل ساخته شده اند یا می شوند. علاوه بر این، نیروگاه های تولید برق و پایپ لاین های انرژی و میدان های هوایی نیز ایجاد می گردند.

شو نینگ، اقتصاددان در دانشگاه "سینگهوا"در پیکینگ می گوید که "جاده ابریشم جدید"، هسته سیاست خارجی چین را تشکیل می دهد. او می گوید: «این پروژه سه جنبه مختلف دارد. اول در زمینه اقتصاد و تجارت است؛ بنابراین در کشورهایی که در مسیر جاده ابریشم قرار دارند، سرمایه گذاری بیشتری صورت می گیرد. مسئله دوم زیرساخت ها است. کشورهای زیادی هستند که تقاضای زیادی برای ایجاد زیرساخت ها دارند، اما آنها منابع و افراد متخصص ندارند. چین در زمینه زیرساخت ها افراد متخصص دارد. نکته سوم البته این است که منافع جئوپولتیک و استراتژیک برای چین وجود دارد. چین می خواهد با جاده ابریشم جدید، تجارت جهانی را تغییر بدهد. جاده ابریشم جدید، ابزاری برای ایجاد نفوذ بین المللی چین است».

گفت می شود که میزان سرمایه گذاری در این پروژه، بیش از ۹۰۰ میلیارد دالر است اما کارشناسان می گویند که این میزان به مراتب بیشتر خواهد بود. مرکز مطالعات چین در برلین موسوم به "مریکس" می گوید که تاکنون چین از اجرای بیش از ۱۰۰۰ پروژه در راه ابریشم جدید سخن گفته است.

با این حال، ژانگ لیفان، تاریخدان و منتقد سیاسی نسبت به جهانی شدن چین از طریق سرمایه گذاری زیاد بیم دارد. او می گوید: «هدف پروژه راه ابریشم جدید چین این است که نظم جهانی را متناسب با جمهوری خلق بسازد. چین می خواهد با راه حل و خردورزی چینی خود، جهان را به سعادت برساند. شی جینگ پینگ، رئیس جمهور چین حتی از تقدیر و سرنوشت انسانی در این زمینه سخن گفت است؛ اما این ها فقط اهداف چین هستند».

این در حالی است که یک پژوهش از سوی امریکایی ها نشان می دهد که ۹۰ درصد قرارداد پروژه های "راه ابریشم جدید" را شرکت های چینی می گیرند. از این طریق، بیش از همه شرکت های ساخت و ساز، فولاد و ترانسپورت سود می برند. حضور شرکت های بین المللی در این پروژه جای بحث و جنجال دارد.

سرمایه گذاری انبوه در کشورهای دیگر برای چین سود دارد، چرا که پیکینگ به این کشورها وام می دهد و از این طریق آنها را به خود وابسته می سازد و نفوذ خود را گسترش می دهد. شو نینگ در این باره می گوید: «چین یکی از موفقترین اقتصادهای نوخاسته در ده های اخیر بوده است. جمهوری خلق چین به این باور است که می تواند شرایط دیگر کشورها را نیز درک کند و شعار سر بدهد: آنچه را ما موفقانه در چین اجرا کرده ایم، می توانیم به دیگر کشورها نیز انتقال بدهیم. علاوه بر این بسیاری از کشورهای نوخاسته اقتصادی به دلیل تجربه استعماری، به چین بیشتر تمایل دارند تا به غرب. از این رو، چین موقف خوبی دارد و کوشش می کند تا از همکاری تجاری برای نفوذ خود در سیاست بومی و وضعیت امنیتی استفاده کند».

اکسل دورلوف / ع. ح.