راهنمای انتخابات آلمان: گزینه‌های ممکن برای حکومت ائتلافی

نوت: برای تعریف ائتلاف‌های احزاب در آلمان از ترکیب رنگ‌ها استفاده می‌شود. این رنگ‌ها از  لوگوی این احزاب گرفته شده است. به تریب ذیل: دموکرات مسیحی (سیاه)، سوسیال دموکرات (سرخ)، دموکرات آزاد (زرد)، سبزها (سبز) چپ‌ها (سرخ). 

هنگامی که در آلمان انتخابات در سطح ایالتی یا ملی به پایان می رسد، رقبای سیاسی که در ماه های گذشته طی مبارزات انتخاباتی از برنامه های سیاسی یکدیگر به شدت انتقاد می کردند و اعتبار نامزدهای رقیب را زیر سوال می بردند، باید راهی برای دوستی باهم بیابند و برای تشکیل ائتلاف به مذاکره با یکدیگر آغاز کنند.

این مذاکرات پرزحمت ممکن است چندین هفته به طول بیانجامد و به تصویب یک «قرارداد ائتلاف» منجر شود که براساس آن اهداف سیاسی به شمول اهداف مربوط به قانونگذاری تعیین می شود. احزابی که تشکیل ائتلاف داده اند، طی سال های آینده برنامه های سیاسی شان را براساس خط مشی تعیین شده در این قرارداد پیش خواهند برد.

احزاب سیاسی قراردادهای ائتلاف را بسیار جدی می گیرند. اما گاهی اوقات همین توافق ها بهانه خوبی برای آن ها می شود تا به وعده هایی که طی کارزار انتخاباتی داده اند، عمل نکنند: «متاسفیم، شرکای (ائتلافی) ما اجازه نمی دهند که ما این وعده را شامل قرارداد (ائتلاف) بسازیم».

در ادامه این مقاله محتمل ترین گزینه های ممکن برای تشکیل ائتلاف در نظر گرفته شده است. البته نباید فراموش کنیم که در حال حاضر هیچ کدام از احزاب در سطح ایالتی و ملی به هیچ وجه حاضر نیستند با حزب دست راستی و ملی گرای «بدیل برای آلمان» (آ اف دی) تشکیل ائتلاف بدهد. احزاب دیگر در برخی ایالات فقط این جرئت را یافته اند که حزب سوسیالیست «چپ ها» را در حکومت ائتلافی شان بپذیرند.

گزینه های مختلف

ائتلاف «بزرگ» سیاه و سرخ: اتحادیه دموکرات مسیحی آلمان (سی دی یو) و حزب سوسیال دموکرات آلمان (اس پی دی(

ائتلاف بزرگ معمولا به معنای اتحاد دو حزب بزرگ میانه رو آلمان است. بیشتر آلمانی ها این دو حزب را گزینه هایی مطمئن برای تشکیل یک حکومت باکفایت می دانند. این ائتلافی است که انگلا مرکل، صدراعظم آلمان در حال حاضر ریاست آن را در سطح فدرال برعهده دارد و در دو دوره از سه دوره کاری او، مرکل در صدر چنین ائتلافی قرار داشته است. بیشتر ایالات آلمان چنین ترکیب ائتلاف را در طول تاریخ تجربه کرده اند. اما در حال حاضر فقط ایالت زارلند توسط دو حزب دموکرات مسیحی (سی دی یو) و سوسیال دموکرات (اس پی دی) رهبری می شود. 

حزب سوسیال دموکرات آلمان (اس پی دی) معمولا با تشکیل یک ائتلاف بزرگ مجبور می شود که به برتری حزب دموکرات مسیحی (سی دی یو) تن داده و دو مقام کلیدی صدارت اعظم و وزارت مالیه را به این حزب واگذار کند. اما با نزدیک شدن زمان کارزار انتخاباتی، حزب سوسیال دموکرات تلاش می کند که خود را به عنوان یک گزینه بدیل و کارآمد معرفی کند. منتقدین این حزب همیشه می گویند: « شما چه کاری از دست تان برمی آید؟ این همه مدت بر سر قدرت بوده اید و کاری انجام نداده اید». 

گزینه دوم: ائتلاف سیاه – زرد؛ دو حزب دموکرات مسیحی و حزب دموکرات آزاد

رهبری آلمان فدرال در بخش بزرگی از تاریخ پساجنگ این کشور را ائتلاف راست – میانه رو برعهده داشته که متشکل از احزاب دموکرات مسیحی (سی دی یو) و دموکرات آزاد (اف دی پی) است. آخرین بار این ترکیب ائتلاف در دوره زمانی ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳ و با رهبری انگلا مرکل حکمرانی می کرد. اما پیش از آن، هِلموت کُهل (سی دی یو) در سال های ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۸ رهبری این کابینه سیاه – زرد بود.

درک این که چرا این ترکیب ائتلافی مورد پسند بسیاری از آلمانی ها است، ساده است: حزب دموکرات مسیحی نماینده قشر متوسط و محافظه کار سفید پوست مسیحی در آلمان است، در حالی که حزب دموکرات آزاد (اف دی پی) از صاحبان شرکت های تجاری و افراد شاغل در بازار آزاد نمایندگی می کند که بیشتر در شهرها سکونت دارند.

اما با توجه به این که حزب دموکرات آزاد در انتخابات ایالتی چندین بار شکست خورده است، گزینه ائتلاف حزب این دو حزب مشهور به سیاه – زرد دیگر مطرح نیست. بنا بر نظرخواهی ها شش تا هفت درصد از رای دهندگان حاضرند به حزب دموکرات آزاد (اف دی پی) رای بدهند. به هر حال این ترکیب ائتلاف در حال حاضر در هیچکدام از ایالات آلمان بر سر قدرت نیست.

ائتلاف سرخ – سبز: دو حزب سوسیال دموکرات و سبزها

معمولا ائتلاف چپ – میانه در آلمان از این دو حزب تشکیل می شود. دو حزب سوسیال دموکرات و سبزها موفق ترین دوره همکاری را در دوران گرهارد شرودَر، صدراعظم سابق آلمان از ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ تجربه کرده اند.

اما از زمانی که این دو سیاستمدار پرجاذبه، شرودَر سوسیال دموکرات و یوشکا فیشَر از سبزها بر سر قدرت بودند، خیلی چیزها تغییر کرده است و ترکیب ائتلاف سرخ و سبز دیگر طرفداری ندارد.

در حال حاضر احتمال این که دو حزب سوسیال دموکرات و سبزها در انتخابات پارلمانی به تاریخ ۲۴ سپتمبر قدرت را به دست بگیرند، بسیار ضعیف است: سوسیال دموکرات سعی می کند که در نظرخواهی ها سد ۳۰ درصد را بشکند، در حالی که حزب سبز تا به حال نتوانسته از مرز ۸ درصد بگذرد.

به هر حال، این دو حزب در گذشته نیازهای همدیگر را برطرف می کرده اند و با هم به خوبی کنار می آمده اند: سوسیال دموکرات معمولا سعی می کند نظر مثبت طبقه کارگر و اتحادیه های کارگری را کسب کند که از حامیان «قدیمی چپ گرا» هستند، در حالی که حزب سبزها سعی بر جذب رای دهندگان چپ ترقی خواه دارد که بیشتر شهرنشین هستند.

اما این همکاری در چند سال گذشته موفق نبوده است. یک دلیل اش این است که ائتلاف سرخ و سبز در سال ۲۰۰۳ با اصول چپ گرایانه اش وداع نموده و اجرای اصلاحات کاری و لیبرال را تصویب نمود که به عنوان «اجندای ۲۰۱۰» در تاریخ ثبت شد. این ائتلاف بر سر قدرت می خواست با این کار رای دهندگان میانه رو در میان صاحبان کار و تاجران را به خود جلب کند، اما همزمان شماری از اعضایش را به حزب چپ باخت. 

 ائتلاف سرخ – سرخ – سبز: احزاب سوسیال دموکرات، چپ و سبز

از آن جایی که تشکیل ائتلاف چپ – میانه در حال حاضر غیرمحتمل است، شاید احزاب سوسیال دموکرات و سبزها دل به دریا بزنند و با حزب سوسیالیست چپ وارد ائتلاف شوند.

تا به حال چنین گزینه ای در سطح فدرال در نظر گرفته نشده بود. یک دلیل آن ارتباطات حزب سوسیالیست چپ با دیکتاتوری آلمان شرق است. هرچند گذشت زمان این مساله را به تدریج از ذهن ها محو کرده است. تا اندازه ای هم اظهارات عوام گرایانه سیاستمداران این حزب درباره خروج از پیمان ناتو باعث نگرانی احزاب دیگر شده است. آن ها از این هراس دارند که در صورت ائتلاف با حزب چپ، رای دهندگان طبقه متوسط آلمان را به خاطر این سخنان از دست بدهند.

با وجود این، موفقیت انتخاباتی در سپتمبر سال گذشته به تشکیل ائتلاف سرخ – سرخ – سبز در ایالت برلین انجامید و در سال ۲۰۱۴ در ایالت تورینگِن نیز چنین ائتلافی تحت رهبری حزب چپ تشکیل شد. به این ترتیب چنین ترکیب ائتلاف دست کم در سطح فدرال به یک گزینه تبدیل شده است.

اما برلین که لیبرال است و برخی از نواحی آن در گذشته جزو آلمان شرق بوده است، با ائتلاف سرخ – سرخ – سبز احتمالا بیشتر کنار می آید تا کل آلمان. به هر حال، اگر مارتین شولتس، رئیس حزب سوسیال دموکرات بخواهد صدراعظم شود، تشکیل ائتلاف سرخ – سرخ – سبز برای او احتمالا تنها گزینه خواهد بود. چون حزب سبزها در همه پرسی ها نتایج ضعیفی کسب می کند و شولتس دراین صورت احتمالا باید حزب چپ را نیز وارد ائتلاف بکند.

ائتلاف جامایکا یا سیاه – زرد – سبز: احزاب دموکرات مسیحی، دموکرات آزاد و سبزها

تشکیل چنین ائتلافی در سطح فدرال غیرممکن نیست. سبزها که بزرگترین حزب چپ آلمان را تشکیل می دهند، بیشترین شانس جذب رای دهندگان از میان طبقه متوسط و محافظه کار آلمان را دارند. به هر حال این حزب بر سر راه اجرای برنامه های ائتلاف راست میانه دموکرات مسیحی (سی دی یو) و دموکرات آزاد (اف دی پی) در جهت تقویت تجارت قرار نخواهد گرفت. افزون بر این دو حزب مذکور در صورت تشکیل ائتلاف با حزب سبزها شانس جذب آرای طبقه کارگر را نیز پیدا می کنند.

ائتلاف میان احزاب دموکرات مسیحی (سی دی یو)، دموکرات آزاد (اف دی پی) و سبزها موسوم به ائتلاف جامایکا تا به حال هیچگاه در سطح فدرال به حقیقت نپیوسته است. اما چنین ترکیبی در  سال های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ در ایالت زارلند آلمان و در یک سلسله از شوراهای نواحی محلی حاکم بوده است.

افزون بر این از زمانی که حزب دموکرات مسیحی در انتخابات ایالت شلِسویگ – هولشتاین پیروز شده است، به نظر می آید که احتمال تشکیل چنین ائتلافی در ایالت مذکور دور از واقعیت نباشد. با وجود این، اگر رهبران حزب سبزها بخواهند به چنین ائتلافی تن بدهند، باید اعضای شان را قانع سازند که معمولا چپ گرا هستند و ائتلاف موسوم به «چراغ ترافیک» را ترجیح می دهند.

ائتلاف چراغ ترافیک (سرخ – زرد – سبز): احزاب سوسیال دموکرات، دموکرات آزاد و سبزها

در صورت تشکیل چنین ائتلافی، حزب دموکرات آزاد احتمالا احساس ناخوشایندی خواهد داشت: این حزب که از بازار آزاد حمایت می کند، شاید از این نگران شود که میان دو حزب چپ سوسیال دموکرات و سبزها گیر بماند و نتواند هیچکدام از سیاست هایش را پیاده کند.

دو حزب سوسیال دموکرات و سبزها معمولا می خواهند شریک حزبی کوچکتری داشته باشند که بر سر برنامه های شان قرار نگیرد و به آن ها کمک کند که به قدرت برسند. اما حزب دموکرات آزاد در کل تمایل به بازی چنین نقشی ندارد.

در واقع، گیدو وستَروِله، رهبر پیشین حزب دموکرات آزاد (اف دی پی) نمی گذاشت که در سطح فدرال حتی چنین تصوری هم ایجاد شود. او همیشه می گفت که اصول سیاسی که حزب اش براساس آن پایه گذاری شده با اصول دو حزب سوسیال دموکرات و سبزها بسیار متفاوت است.

در حالی که وُلفگنگ کوبیکی، رهبر حزب دموکرات آزاد (اف دی پی) در ایالت شلِسویگ هولشتاین، در انتخابات هفتم ماه می برای ورود به چنین ائتلافی اعلام آمادگی کرده است، مذاکرات برای تشکیل ائتلاف چراغ ترافیکی در ایالات دیگر آلمان در گذشته به شکست انجامیده است. از این میان می توان از مذاکرات برلین در سال ۲۰۰۱ و ایالت نورد راین وستفالن در سال ۲۰۱۰ نام برد.  

اما در سال گذشته ائتلاف چراغ ترافیک در ایالت غربی راینلند فالتس آلمان به طور موفقانه تشکیل شد.

ائتلاف سرخ – سیاه – سبز: احزاب سوسیال دموکرات، دموکرات مسیحی و سبزها

یک گزینه ممکن دیگر تشکیل ائتلاف سه حزب متذکره موسوم به «کنیا» است. این ائتلاف به این دلیل به نام کنیا یاد می‌شود که رنگ‌های متذکره را پرچم کنیا نیز دارد  (البته برخی اوقات از آن به عنوان ائتلاف افغانستان نیز یاد می شود، چون پرچم افغانستان نیز به همین رنگ هاست). به نظر می رود که تشکیل چنین ائتلافی با امتیازهای زیادی همراه باشد: 

دو حزب سوسیال دموکرات و دموکرات مسیحی نماینده طبقه متوسط هستند و حزب سبزها به عنوان عضو سوم برای چنین ائتلافی خطری به شمار نمی آیند و به پست وزارت محیط زیست قناعت می کنند.

اما اگر دو حزب سوسیال دموکرات (اس پی دی) و دموکرات مسیحی (سی دی یو)  بیش از ۵۰ درصد آرا را کسب کنند، احتمال تشکیل ائتلاف کنیا بسیار اندک است.

تا به حال چنین اتفاقی در سال گذشته فقط در ایالت زاکسِن – انهالت رخ داده است. در آن هنگام آرای سوسیال دموکرات ریزش کرد و حزب بدیل برای آلمان (آ اف دی) یک چهارم رای دهندگان به این حزب را به سوی خود جلب کرد. برخی اوقات رای دهندگان احزاب را مجبور به انعطاف پذیری می کنند.

بن کنایت/ م. ا.