روسیه و طالبان؛ مسکو در افغانستان در پی چیست؟
۱۴۰۰ مهر ۲۷, سه‌شنبه
وقتی نمایندگان طالبان در این روزها به مسکو سفر می کنند، این مسیر برایشان آشنا است. وزارت امور خارجه روسیه تنها در سال جاری سه بار میزبان نمایندگان طالبان بوده است؛ در ماه‌های جنوری، مارچ و برای بار سوم در جولای. اجلاس موسوم به «فارمت مسکو» در مورد افغانستان به تاریخ بیستم اکتوبر اولین نشست بین المللی است که طالبان از زمان قدرت گرفتن مجدد در کابل در آن شرکت می‌کنند.
روسیه سیاست ایالات متحده را منعکس می‌کند
روابط مسکو با طالبان که در سال‌های اخیر برقرار شده است، ظاهراً برای مسکو خالی از مفاد نیست. نقطه عطف این مناسبات سال ۲۰۱۶ می‌باشد. آندری کازانسیف، تحلیلگر مسایل افغانستان و استاد در دانشگاه دولتی روابط بین‌الملل در مسکو می‌گوید پس از آنکه دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین ایالات متحده امریکا، در تلاش ارتباط با طالبان گردید، روسیه نیز خواهان هم طرازی با ایالات متحده در این مورد گردید.
این تحلیلگر افزود: «علاوه بر این، همان زمان معضل حضور داعش در افغانستان نیز روشن گردید.» به گفته او، «تروریست‌ها» در شمال افغانستان در نزدیکی مرز کشورهای آسیای میانه تمرکز کردند.
این واقعیت که طالبان به عنوان یک سازمان تروریستی در روسیه ممنوع اند، ظاهراً برای مقامات روسیه اشکالی ندارد. کازانسیف در گفتگویی با دویچه وله توضیح داد: «قبلاً نیز چنین موردی سابقه داشته است.» طور مثال در سال ۲۰۱۳ محمد مرسی، رئیس جمهور سابق مصر از حزب اخوان‌المسلمین این کشور در روسیه مورد پذیرایی قرار گرفت، با وجود آنکه اخوان المسلمین نیز در این کشور ممنوع بود.
ولفگانگ ریشتر از بنیاد علم و سیاست برلین می‌گوید که روسیه طالبان را «تقریباً حمایت» کرده است. نمایندگان سیاسی این گروه بارها به مسکو دعوت شده اند. در این گفتگوها ضمیر کابلوف، نماینده رئیس جمهور پوتین در مسایل افغانستان، نقش محوری را ایفا می‌کند. بنا بر ارزیابی شعبه مسکو مرکز کارنگی، این دیپلومات ۶۷ ساله و سفیر سابق روسیه در افغانستان تقریباً به مثابه "وکیل طالبان در صحنه بین المللی" شهرت یافته است.
کابلوف با این سیاست اش نزد دولت سابق افغانستان از وجهه خوبی برخوردار نبود. کابلوف گفت: "ما باید با حاکمان جدید در افغانستان روابط ایجاد کنیم. صادقانه بگویم، ما این کار را درهشت سال گذشته نیز انجام داده ایم؛ به همین دلیل نیز در مواجهه با تغییرات در افغانستان نسبتاً با آرامش خاطر مقابل شدیم.»
اتهام ارسال تسلیحات
درباره ارتباطات احتمالی مخفی میان طالبان و روسیه تنها می توان گمانه زنی کرد. واشنگتن بارها مسکو را متهم کرده است که به طالبان اسلحه می دهد. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه پیشین امریکا در تابستان ۲۰۲۰ گفت: «روس ها از ده سال سلاح های کوچکی را فروخته اند، سلاح هایی که امریکایی ها را در معرض خطر قرار می دهند.» مسکو این سخنان پومپئو را تکذیب کرد. اما امروز آندری کازانسیف می گوید: «طالبان واقعاً سلاح روسی داشتند.» به گفته این کارشناس، آنها می توانستند این سلاح ها را در منطقه، به عنوان مثال در تاجیکستان، به دست آورند.
همچنین در سال ۲۰۲۰، رسانه های امریکایی از احتمال پاداش دادن روسیه به طالبان برای کشتن سربازان امریکایی گزارش دادند. نیویورک تایمز گزارش داد که گویا مایک پمپئو به همتای روسی خود سرگئی لاوروف در این ارتباط هشدار داده است. اما واشنگتن در مجامع عامه در این زمینه واکنش محتاطانه داشت. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین این اظهارات را «دروغ» خواند. حکومت جدید ایالات متحده تحت ریاست جو بایدن در بهار امسال اعلام کرد که استخبارات ایالات متحده صحت این اطلاعات را از «کم تا متوسط بالا» تخمین می زند.
کمربند امنیتی در مرزهای آسیای میانه؟
روسیه در مورد قدرت گرفتن طالبان آمادگی بهتر و بیشتری به تناسب غرب داشت. سفارت روسیه در کابل از جمله سفارتخانه های معدودی است که مسدود نشده است. اما با آنهم مسکو برای به رسمیت شناختن طالبان عجله ای ندارد. مقامات مسکو گفته اند باید منتظر ماند و دید که حاکمان جدید در کابل تا چه حدی "متمدن" شده اند. یک سیاستمدار ارشد روسی، حفظ حقوق زنان را به عنوان یکی از شرط های احتمالی به رسمیت شناختن طالبان خوانده است.
در حال حاضر مسکو سعی می کند تا سیاست خود را در قبال افغانستان با دیگر کشورهای منطقه به ویژه چین و پاکستان هماهنگ کند. اما تمرکز اصلی بر جمهوری‌های سابق اتحاد جماهیر شوروی پیشین در آسیای مرکزی است. در ماه های اخیر نفوذ مسکو در مناطق مذکور افزایش یافته است. روسیه در سازمان پیمان امنیت جمعی با چندین جمهوری سابق شوروی در این مناطق همکاری دارد و بزرگ ترین پایگاه نظامی خارجی روسیه در تاجیکستان است. از زمان تغییر قدرت در کابل، مسکو حضور بیشتری در این نواحی از خود نشان داده است و برای تمرینات مشترک نظامی صدها سرباز، تانک زرهی و هواپیمای جنگی خود را به مرز افغانستان فرستاده است. این درحالیست که در همین روزها و حین اجلاس مسکو تمرینات نظامی مشترک روسیه با پیمان امنیت جمعی در مرز افغانستان جریان دارند. علاوه بر این، مسکو تسلیحات جدید به شمول زرهپوش های اکتشافی خود را به تاجیکستان فرستاده است.
کازانسیف، کارشناس مسایل افغانستان، در همین ارتباط می گوید که این تدابیر، همه بخشی از استراتژی درازمدت مسکو برای ایجاد کمربند امنیتی نظامی می باشد.
به گفته او بزرگترین نگرانی مسکو این است که جنگجویان داعش از طریق افغانستان به آسیای میانه و از آنجا به روسیه رخنه کنند.
مسکو یک مورد را بار بار به وضوح گفته است و آن اینکه هرگز به افغانستان نیروی نظامی نمی فرستد، کاری که اتحاد جماهیر شوروی پیشین کرده بود. کازانسیف یادآور شد که ولادیمیر پوتینن رئیس جمهور روسیه این مسأله را یکسال قبل زمانی به وضاحت گفت که ناتو خواهان استفاده از مسیر و ساختارهای این کشور برای ارسال تدارکات نیروهای نظامی خود در افغانستان گردید. این کارشناس تأکید کرد: «مسکو با قویترین جناح در افغانستان تفاهم خواهد کرد. در گذشته امریکایی ها بودند و اکنون طالبان اند.» او افزود: «اما هیچ کسی کاملاً به طالبان اعتماد ندارد.» به گفته کازانسیف، تا زمانی که وضعیت در افغانستان ناامن باقی بماند، مسکو همچنان از ترکیبی از دیپلوماسی و سیاست تحذیر استفاده خواهد کرد.
رومان گانچارنکو/ نادیه فضل