سفر اوباما به عربستان سعودی در زمان حساس

هنگامی که بارک اوباما برای نخستین بار به عربستان سعودی سفر کرد، از دوره اول ریاست جمهوری اش شش ماه بیشتر نگذشته بود. هرچند عربستان سعودی به صورت سنتی متحد نزدیک ایالات متحده است، اما این دیدار اوباما با ملک عبدالله بن عبدالعزیز، چندان رضایت بخش نبود.

مشکل در این جا بود که این دو در مورد پروسه صلح خاورمیانه با هم گفتگوی مستقیم نداشتند. دلایلی مختلفی در این زمینه ارائه شده است. به طور مثال این که ریاض با تاخیر به لیست سفر خاورمیانه اوباما اضافه شده است و آمادگی لازم برای دیدار این دو گرفته نشده است. به هر حال این مساله به روابط دو کشور آسیب رسانده است.

استیون سیمون که در دوره اوباما مدیر ارشد بخش خاورمیانه در کاخ سفید بوده است، به دویچه وله گفت: «این سفر چندان خوب نبود و اندکی باعث سردی روابط ایالات متحده و عربستان سعودی گردید». به عقیده او در نخستین سفر اوباما پایه و اساس محکمی برای حل مشکلات دو کشور که میان آن ها شکاف انداخته است، ایجاد نشد.

اتفاقات ناگوار برای عربستان سعودی

از دیدگاه سعودی ها، همه جریان ها از سال 2009 بدین سو به ضرر آن ها پیش رفته است. بهار عرب موقف شکننده عربستان را در خاورمیانه از ریشه برکند و این کشور با سرنگونی حسنی مبارک، رهبر مصر یکی از نزدیک ترین شرکایش را در منطقه از دست داد.

در حالی که مبارک در پی خیزش مردمی خلع قدرت شد، بشارالاسد، رئیس جمهور سوریه پس از سه سال جنگ خونین داخلی هنوز سعی بر حفظ قدرتش دارد. او از متحدین ایران، دشمن قدیمی و شیعه مذهب عربستان سعودی می باشد. سعودی ها بر روی سرنگونی اسد حساب کرده اند، اما آن ها احساس می کنند که حکومت اوباما برای خلاص شدن از دست رئیس جمهور سوریه تلاش جدی نمی کند.

افزون بر این از زمان انتخاب حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، روابط میان واشنگتن و تهران نه تنها بهبود یافته، بلکه هر دو طرف قرار است براساس یک توافق موقت به اختلاف بر سر برنامه اتومی ایران پایان دهند و روابط را عادی سازند. این مساله وضعیت را از دید سعودی ها بدتر می کند.

حکومت سلطنتی سعودی حتما این اتفاق ها را به حیث یک سلسله بدشانسی پشت سر هم می بیند. سیمون می گوید: «این مسایل تا اندازه ای به هم ارتباط دارند، زیرا ترس سعودی ها از محاصره توسط مخالفان سنی شان مانند اخوان المسلمین یا ایران را تقویت می کنند». استیون سیمون اکنون مدیر اجرایی بخش امریکا و خاورمیانه در نهاد بین المللی تحقیقات استراتژیک در لندن است.

نیاز به یک شریک

این اتفاقات سعودی ها را عمیقا نگران می کند و به گفته کریستیان کُخ، مدیر بنیاد مرکز تحقیقات خلیج در ژنیف «حکومت پادشاهی ظرفیت لازم و یا نفوذ مورد نیاز را برای تغییر جهت فرآیندها به آن سمتی که می خواهد ندارد». به عقیده کخ، عربستان سعودی به ایالات متحده به حیث یک شریک نیاز دارد.

به همین دلیل این دیدار پیش رو برای سعودی ها از اهمیت تعیین کننده ای برخوردار است. عربستان سعودی چندی پیش کمی سر وصدا به راه انداخت و گفت که اگر ایالات متحده به نظر و دیدگاه آن ها در سیاست خاورمیانه اهمیت ندهد، ممکن است که آن ها راه شان را از امریکا جدا کنند. اما به نظر می آید که این تهدیدها تا اندازه زیادی نمایشی بوده است.

آن چه که بیشتر برای حکومت اوباما اهمیت دارد، تغییرات سیاسی در درون عربستان سعودی است. به این ترتیب شاهزاده بندر از منتقدین اصلی حکومت اوباما از کار برکنار شد. بندر مدت زمان طولانی سفیر عربستان در واشنگتن بود و با خانواده بوش روابط نزدیک داشت.

استیون سیمون گفت: «من چندی پیش در عربستان سعودی بودم و یکی از هم صحبت هایمان گفت، بندر؟ او که سعودی نیست، او جمهوری خواه است». به گفته سیمون این نشان می دهد که سعودی ها می خواهند خط مشی شان را تغییر دهند و روابط خوب گذشته را دوباره برقرار کنند.

اما این تنها عربستان نیست که می خواهد با امریکا گفتگو کند. واشنگتن به طور فزاینده ای به منابع عربستان سعودی وابسته می شود، این کشور هنوز به ریاض احتیاج دارد، زیرا متحدین ایالات متحده هنوز بر صادرات عربستان تکیه می کنند. همچنین عربستان سعودی هنوز در منطقه یک قدرت کلیدی می باشد.

انتظارهای دوطرف از برگزاری این نشست روشن هستند. احتمال نمی رود که روابط عربستان و امریکا مانند زمان بوش بسیار نزدیک و دوستانه شود، اما سعودی ها می خواهند از اوباما بشنوند که ایالات متحده آن ها را تنها نمی گذارد.

برنامه ریزی دقیق

کُخ می گوید: «عربستان سعودی و منطقه به میزان زیادی اطمینان دهی نیاز دارند». او افزود که ریاض می خواهد درباره سیاست هایی که در چارچوب مذاکرات با ایران تعقیب می شده اند بداند. همچنین عربستان می خواهد بداند که ایالات متحده درباره تحولات منطقه چه دیدگاهی دارد و این که هردو کشور چگونه می توانند بر سر یک سیاست اساسی در مورد منطقه به توافق برسند: «به این دلیل این دیدار بسیار مهم است».

به گفته سیمون، عدم آمادگی لازم نباید این بار مشکلی ایجاد کند: «این دیدار به خوبی آماده شده است. هر دو طرف واقعا خواهان آن هستند. برای هر دوطرف مهم است که واقعا به جهان و به ویژه به منطقه نشان دهند که عربستان و امریکا به یکدیگر نزدیک می مانند».