سنی ها، شهروندان "درجه دوم" در ایران

ایران برخورد عربستان سعودی در برابر اقلیت شیعه مذهبان اش را با بدگمانی دنبال می کند. وقتی مقامات سعودی روز شنبه گذشته حکم اعدام نمر باقر النمر روحانی شیعه را عملی کردند، در ایران، به عنوان یک قدرت حامی شیعیان، اعتراضات شدیدی آغاز شد. اما مدافعان حقوق بشر تأکید می کنند که ایران خود در برابر اقلیت سنی مذهبان اش برخورد بهتری ندارد. طور مثال "کمپاین بین المللی برای زندانیان سنی مذهب در ایران" هشدار می دهد که تنها در زندان رجایی شهر در ایران ۲۷ زندانی سنی مذهب در انتظار اعدام اند.

در جمهوری اسلامی ایران دین رسمی همانا اسلام شیعه است. از هر ده ایرانی تنها یکی آن سنی مذهب است. افزون بر آن پیروان مذاهب دیگر مثل مسیحیان، یهودی ها و دیگران نیز در این کشور وجود دارند. سنی مذهبان اساساً اجازه دارند مناسک مذهبی خود را آزادانه انجام بدهند. ماده ۱۲ قانون اساسی ایران حقوق مساوی را به صورت گسترده به آنها تضمین کرده است.

بهمن نیرومند خبرنگار و نویسندۀ ایرانی در صحبتی با دویچه وله گفت: "در قانون اساسی تساوی حقوق تسجیل شده است، و ایران در سیاست خارجی خود نیز همواره تأکید می کند که هیچ فرقی بین سنی و شیعه قایل نیست. ایران همیشه اصرار می ورزد که خواهان یک وحدت مسلمانان است، اما در عمل در برابر سنی مذهبان ایران واقعاً تبعیض صورت می گیرد."

به قول "کمپاین بین المللی برای زندانیان سنی مذهب در ایران"، ۲۷ زندانی سنی مذهب در زندان رجایی شهر به اعمال ضد امنیت ملی متهم شده اند. افزون بر آن یک اتهام عام "خصومت با خدا" علیه آنها وجود دارد. به اساس معلومات این کمپاین، زندانیان تأکید کرده اند که تنها یک اسلام شاخۀ سنی را تبلیغ کرده و کتاب های سنی مذهبان را ترویج نموده اند.

بهمن نیرومند می افزاید: "واقعیت این است که در ایران واقعاً هم برخورد یکسان در برابر سنی مذهبان صورت نمی گیرد. حدود ده درصد جمعیت ایران را سنی مذهبان تشکیل می دهند. آنها از جمله در میان کُرد ها، شهروندان عربی زبان و همچنان بلوچ ها اند. اینها در هرصورت بخش هایی از جامعه اند که برای خودمختاری مبارزه می کنند. اهل سنت به این ترتیب در میان این اقلیت های ملی و مبارزان خودمختاری درآمیخته است. این مسأله سبب شده است که آنها در عمل با تبعیض روبرو می شوند."

رو آوردن به دین دیگری تحمل نمی شود

مقامات ایران در برابر تبلیغات در مورد دین و مذهب دیگری حساس اند. آنهایی که به عیسویت و یا به آیین بهایی، که شدیداً تحت پیگرد قرار دارد، رو می آورند، یگانه افرادی نیستند که مورد مجازات قرار می گیرند، بلکه شاخه های دیگر اسلام نیز، به اساس خواست رهبری مذهبی و سیاسی ایران، نباید گسترش یابند.

در سال های گذشته مقامات امنیتی همواره عارفان مسلمان فرقۀ گنابادی را زیر نظر داشتند. عبادتگاه های آنها پیوسته تخریب می شد و افراد سطح رهبری شان به زندان افکنده می شدند. یک اعتراض ۸۰۰ نفری این فرقۀ مذهبی در سال ۲۰۱۴ با گاز اشک آور پایان داده شد. پیروان این فرقه می گویند که مقامات ایران می خواهند مانع آن شوند که ایرانیان بیشتری به این فرقۀ مذهبی، که از شاخۀ های شیعه و سنی اسلام تفاوت دارد، رو بیاورند.

هزاران مسجد سنی مذهبان

به اساس آمار در ایران حدود ۱۰ هزار مسجد سنی مذهبان وجود دارد. شمار مساجد شیعیان بین ۵۰ تا ۶۰ هزار تخمین زده می شود. به این ترتیب سنی مذهبان، به تناسب جمعیت شان، مساجد بیشتری دارند. اما این رقم فریبنده خوانده می شود. طور مثال سازمان دیده بان حقوق بشر در گزارش سالانۀ سال ۲۰۱۵ خود انتقاد می کند که مقامات ایران هیچ گونه اعمار مسجد سنی مذهبان در تهران را اجازه نمی دهند. دو سنی مذهب ایرانی به رسانۀ تلویزیونی فرانسوی "فرانس ۲۴" گفته اند که سنی ها در آنجا، وقتی نخواهند در مساجد شیعیان نماز بخوانند، مجبور اند عبادت خانه های مخفی برای خود بسازند. به قول آنها مقامات حد اقل یکی از همچو عبادت خانه ها در تهران را تخریب کرده اند. این دو سنی مذهب گفته اند: "برخی از شیعیان تندرو به این باور اند که سنی ها در کشور شیعه مذهب حق ندارند برای خود مسجد داشته باشند".

اما بهمن نیرومند می گوید: "در مورد اینکه سنی مذهبان برای ادای مناسک دینی شان با موانعی روبرو باشند، هیچ اطلاعی ندارم."

شهروندان غیر شیعه در ایران در عرصه های دیگری نیز با تبعیض روبرو هستند. به گفتۀ دیده بان حقوق بشر برای آنها کار کردن در اداره های عامه و یا در عرصۀ سیاست کشور به مراتب دشوار تر از شیعیان است. در سال ۲۰۰۳ هژده عضو سنی مذهب پارلمان ایران طی یک نامه سرکشاده عنوانی بالاترین مقام مذهبی کشور از برخورد با سنی مذهبان به عنوان شهروندان "درجه دوم" شکایت کرده بودند. این نمایندگان پرسیده بودند که چرا تا آن زمان یک وزیر، والی و یا هم سفیر سنی مذهب در ایران وجود ندارد. به اساس گزارش رسانه های فارسی زبان، نخستین بار در سال ۲۰۱۵ یک شهروند سنی به عنوان سفیر ایران تعیین گردید.

فرقۀ مذهبی اغلب به قوم ربط داده می شود

به قول بهمن نیرومند، کارشناس امور ایران، در مسألۀ تبیعض، تعلقات مذهبی نسبت به تعلقات قومی کمتر نقش دارد. سنی مذهبان در کشور چندین ملیتی ایران کُرد ها، ترکمن ها، عرب ها و یا بلوچ ها اند، که اغلب در حاشیۀ کشور زندگی می کنند. در مناطق آنها جنبش های قوی خودمختاری فعال اند که حکومت مرکزی تهران در برابر آنها به اقدامات دست می زند. سازمان عفو بین الملل نیز تعلقات قومی را دلیل اصلی تبعیض در برابر این شهروندان ایران می خواند. به قول این سازمان افراد متعلق به اقلیت های قومی در ایران دسترسی کمتری به آب پاک آشامیدنی، مناطق رهایشی، کار و یا آموزش دارند.

از سوی دیگر تهران نگران تأثیر عربستان سعودی بر سنی مذهبان ایران است. رهبری در ریاض نیز از جانب خود شیعه مذهبان عربستان سعودی را "ستون پنجم احتمالی ایران" می داند.