سودان جنوبی؛ استقلالی که به منازعه انجامید

در این گزارش، پنج دلیل عمده منازعه در سودان جنوبی بررسی می شود.

1. توافقنامه صلح فراگیر نبود

سه سال پیش در چنین روزی، یعنی نهم جولای 2011، سودان جنوبی استقلال اش را جشن گرفت. البته اساسات حکومت جدید در سال 2005 گذاشته شد، زمانی که حکومت سودان و "جنبش آزادی بخش مردم" سودان جنوبی قرارداد صلح را به امضا رساندند. اما مسایل زیادی بود که در این قرارداد شامل نشده بود. جسون موسلی از مرکز تحقیقاتی "چتم هاوس" لندن می گوید: «هرچند نام این قرارداد "توافقنامه جامع صلح" بود، اما همه مناقشات و درگیری ها بین گروه های منطقه ای و حکومت مرکزی را از بین برده نتوانست».

سایر گروه های شورشی سودان جنوبی در مذاکرات شرکت نکرده بودند. به طوری که اختلافات داخلی آنها هرگز حل و فصل نشد. سلوا کییر و ریک مشار قبل از این که به عنوان رئيس جمهور و معاون رئيس جمهور سودان جنوبی مستقل وارد عمل شوند، در گروه های شورشی مختلف در جریان چندین دهه در برابر یک دیگر مبارزه می کردند. حکومت مشترک آنها فقط دو سال دوام یافت. پس از آن کییر معاون اش را برکنار کرد و مشار با طرفدراران اش بر علیه حکومت یک جنگ داخلی جدید را دامن زد.

2. تنها ایجاد مرز حلال همه مشکلات نیست

در قرارداد سال 2005 این مسأله مطرح بود که سودان باید تجزیه نشود، اما اصلاحات انجام گردد. به همین دلیل بود که بعضی مسأیل مناقشه برانگیز از جمله تعیین مرزها به طور کامل روشن نشده بود. اما بعد از این که جان گرنگ، رهبر "جنبش آزادی بخش مردم" سودان جنوبی فوت کرد، سلوا کییر جانشین او گردید و پروژه سودان متحد به دورانداخته شد.

در یک همه پرسی برای جدایی سودان جنوبی از سودان در جنوری سال 2011، اکثریت مطلق مردم به استقلال رای دادند. پیتر شومان که تا سال 2007 فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در سودان بود، از عملکرد بازیگران بین المللی ناراضی است. او اضافه می کند: «آنها طرفین منازعه را با ایجاد یک خط مرزی از هم جدا ساختند و فکر کردند که می توانند از ریشه های اصلی بحران به سادگی چشم پوشی کنند.»

3. مشکل نفت

سوال دیگری که حل نشده باقی ماند، این بود که چه کسی از منابع عظیم نفتی که فعلاً بخش بزرگ آن در سودان جنوبی قرار دارد، استفاده می کند. پس از مدت کوتاهی سودان جنوبی از منابع نفتی به حیث وسیله فشار بر علیه همسایه شمالی اش استفاده کرد. سودان جنوبی برای این که سودان را تحت فشار قرار بدهد و تضعیف گرداند، ارسال نفت را متوقف ساخت. با این کار سودان خود را دچار مشکل ساخت. زیرا تنها مسیر صادرات مواد خام از این طریق مسدود گردید. موسلی، کارشناس سودان جنوبی، می گوید: «از زمان استقلال سودان جنوبی به بعد، بسیاری وقت ها جریان استخراج و تصفیه نفت مختل شده است.»

سودان جنوبی منبع درآمد دیگری نداشت. شومان از سازمان ملل متحد این مسأله را یکی از عوامل بحران کنونی می داند، زیرا همه چیز بر مساله نفت می چرخد. به نظر موسلی، یکی از استراتژی های اساسی شورشیان مشار اشغال منابع نفتی وتوقف تولیدات آن است. از این طریق شورشیان می خواهند حکومت را از منابع درآمد اش محروم گردانند.

4. فقر هنوز هم پابرجا مانده است

با وجود منابع غنی نفت، مردم سودان جنوبی از لحاظ اقتصادی فقیر اند. دیگر منابع اقتصادی نیز در این کشور وجود ندارد. حکومت این کشور جوان هنوز قادر به پاسخگویی به نیازهای اساسی مردم مانند مکتب یا مراقبت های صحی نیست. ابراهیم افولیش از موسسه تحقیقاتی صلح سودان جنوبی می گوید: «اگر مردم فقیر باقی بمانند، همیشه رهبران سیاسی وجود خواهند داشت که از گروه های مختلف مردم بر علیه یک دیگر شان سوء استفاده کنند تا از این طریق خودشان بتوانند بر قدرت بمانند.» برای او بزرگ ترین چالش ایجاد یک هویت ملی است.

5. مسلح ساختن جامعه ای آسیب دیده

بررسی جنگ داخلی که یک دهه دوام پیدا کرد، کلیساها و جامعه مدنی در سودان جنوبی را در برابر یک چالش عمده قرار می دهد. نمایندگان کلیساها انتقاد می کنند که روند آشتی به عنوان بخشی از پیمان صلح هرگز راه اندازی نشده است. هم زمان، کمک کنندگان بین المللی روی ساخت یک اردوی قوی تمرکز کردند. شومان می گوید: «آنها یک اردوی قوی را در جنوب به عنوان یک وزنه تعادل نظامی در برابر شمال می خواستند.» شومان از جمله کسانی بود که در آن زمان از تجهیز اردوی قوی هشدار داده بود. وضع موجود را شومان یک معضل بزرگ عنوان کرده می گوید: «در سودان جنوبی مردم که شدیداً آسیب های روانی دیده و از طرف دیگر شدیداً مسلح می باشند، بر علیه یک دیگر قرار گرفته اند.»