سیاست خاورمیانه ترامپ: "میان میانجی خودخوانده و جدایی‌افگن"

ترامپ از آغاز مشخص کرده است که برایش چه مساله ای مهم است. او اولین سفر خارجی اش را به اسرائیل و مناطق فلسطینی انجام داد. پیام اصلی رئیس جمهور ایالات متحده دستیابی به یک راه حل در منازعه خاورمیانه بود، آنچه که در هفت دهه گذشته ممکن نگردیده بود.

ترامپ گفته بود: «من متعهد به تلاش برای رسیدن به توافق صلح میان اسرائیلی ها و فلسطینی ها هستم و هر کاری که آنها را برای رسیدن به این هدف کمک کند، انجام خواهم داد.»

از همان ابتدا، طرف اسرائیل امید زیادی به حکومت ترامپ بسته بود و فلسطینی ها از ابتدا تغییر رهبری در کاخ سفید را با نگاه انتقادی می دیدند. جیرد کوشنر، داماد ترامپ، عنوان معمار یک طرح صلح را به دست آورد که ترامپ با خوشحالی از آن زیر عنوان "توافق قرن" یاد کرده است. اما پس از آن، به تاریخ ۶ دسمبر سال گذشته، رئیس جمهور ایالات متحده، در مسئله کلیدی خاورمیانه نقش میانجی را کنار گذاشت و موضع گرفت: «زمان به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل فراه رسیده است. رؤسای جمهور پیشین در کمپاین های انتخاباتی وعده می دادند، اما وفا نمی کردند. من اکنون این کار را عملی می کنم.» 

اسرائیل تمام شهر اورشلیم یا بیت المقدس به شمول بخش شرقی و مناطق عربی را به عنوان پایتخت خود می بینند. برای فلسطینی ها که بخش شرقی بیت المقدس را به عنوان پایتخت دولت احتمالی آینده شان می بییند، به رسمیت شناختن ادعای اسرائیل از جانب ترامپ، لحظه ای بود که ایالات متحده به عنوان یک میانجی بی طرف دیگر نقش اش را از دست داد. اگرچه حکومت ایالات متحده امریکا بارها تأکید کرده است که با به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل و انتقال سفارت اش به این شهر، هیچگونه موضعی در مورد مرزهای آینده بیت المقدس نگرفته است، اما ترامپ بارها اعلام کرده که برای او بیت المقدس به عنوان اختلاف در مناقشات خاورمیانه دیگر مطرح نیست. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل، رئیس جمهور ایالات متحده امریکا را به عنوان یک دوست واقعی اسرائیل ستوده گفت: «این یک روز تاریخی است. ما از رئیس جمهور به خاطر تصمیم درست و عادلانه اش مبنی بر به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل و انتقال سفارت کشورش به این شهر بسیار سپاسگزاریم. این کار نشان دهنده تعهد رئیس جمهور به انجام وعده هایش و پیشبرد صلح است.»

اما تا کنون این تصمیم ترامپ، در حل بحران خاورمیانه هیچ کمکی نکرده است. هر دو طرف با شدت عمل می کنند. طرح کوشنر که ترامپ آن را "توافق قرن" خوانده بود، هنوز ارائه نشده است. با این حال، محمود عباس، رئیس اداره خودگردان فلسطینی ها، این طرح را از قبل رد کرده است: «ما به ترامپ و دیگران گفتیم که ما این پروژه را رد می کنیم و به او گفتیم که "توافق قرن" یک سیلی قرن بر چهره است و ما علیه آن مبارزه خواهیم کرد.»

سیاست های ترامپ در این منطقه پیامدهای بیشتری را نیز در قبال دارد. برخورد عقبگرایانه او در جنگ سوریه و اعلام خروج نیروهای امریکایی از این کشور، منجر به نگرانی های حکومت اسرائیل شده است. اسرائیل نگران است که اگر واشنگتن در مذاکرات دخالت نکند، منافع امنیتی اش در یک نظم احتمالی بعد از جنگ سوریه اهمیت نخواهد داشت. اسرائیل حضور نظامی دایمی ایران در سوریه را شدیدا رد می کند. در ماه های اخیر به تکرار حملات هوایی بالای سوریه صورت گرفته است که به اسرائیل ربط داده می شوند. در نتیجه این حملات ایرانی ها هم کشته شدند. رهبری در تهران تهدید به حملات انتقامجویانه کرده اند. نگرانی ها در قبال تشدید اوضاع شدت گرفته اند. در عین حال، حکومت اسرائیل امیدوار است که دونالد ترامپ بعد از تصمیم اش مبنی بر به رسمیت شناختن بیت المقدس یک آرزوی دیگرش را نیز برآورده کند و آن عبارت از لغو توافقنامه هسته ای با ایران است. هنگامی که بنیامین نتانیاهو اطلاعاتی را که اداره استخبارات اش در مورد برنامه تسلیحات هسته ای ایران ارائه کرده بود، معرفی کرد، یک پیام غیرمستقیم برای ترامپ نیز داشت. نتانیاهو گفت: «ترامپ برای ایالات متحده امریکا، برای اسرائیل و برای صلح جهانی برورد مناسب انجام خواهد داد.»

تیم آسمن/ ن. ک. ا.