سیاستمدار ناسیونالیست یا مدیر پیشرو؛ ناریندرا مودی کیست؟

بیست و هفتم فبروری سال 2002 در ایالت گجرات در غرب هندوستان: در یک قطار مسافر بری مملو از زایران هندو مذهب، به دلایلی که تا هنوز واضح نشده، آتش سوزی صورت گرفت. 58 زایر در این رویداد جان باختند. این حادثه یکجا با گزارشی که گویا مسلمانان شورشگر مسئول آن آتشسوزی بوده اند، سبب شدیدترین خشونت در تأریخ معاصر هندوستان گردیدند. در نتیجۀ درگیری هایی که در پی آن حریق قطار صورت گرفت، بر اساس آمار رسمی، 254 هندو مذهب و 790 مسلمان کشته و هزاران تن دیگر زخمی شدند. این آزار و کشتار خشونتبار از سوی مخالفان مسلمانان اعتبار ناریندرا مودی را، که سال 2001 میلادی نخست وزیر ایالت گجرات بود، به صورت ماندگار لکه دار ساخت. او پیوسته متهم می گردید که برای پایان دادن به این خشونت ها اقدام نمی کند.

"ملی گرای هندو"

مودی در یک خانوادۀ متوسط الحال به دنیا آمده است و در دانشگاه گجرات در رشتۀ علوم سیاسی تحصیل کرده است. او پیش از اینکه در اواخر دهۀ هشتاد قرن گذشتۀ میلادی عضویت "حزب مردم هند" به نام "بهاراتیا جاناتا" را کسب کند، سالیان درازی برای سازمان تندرو هندو مذهبان به نام "راشریه سوایمسیوک سانگه" یا "سازمان ملی داوطلبان" تبلیغ می کرد. این سازمان برای ایدئولوژی "هندوتوا"، که مفکوره ای برای تبدیل هندوستان به یک کشور هندوها و تطبیق مقررات هندوها است، مبارزه می کرد. پس از آنکه مودی در داخل این حزب پیشرفت کرد، در سال 2011، فقط چند ماه پیش از اینکه خشونت ها میان هندوها و مسلمانان شعله ور شود، به مقام نخست وزیری ایالت گجرات انتخاب شد.

گروه های حامی حقوق بشر از آن زمان به بعد حکومت وی را متهم می سازند که نه تنها در حفاظت از اقلیت ها ناکام مانده، بلکه با عدم مداخله حتی درگیری های خونین را قوت بخشده است. مخالفان سیاسی و سازمان های غیر دولتی از این اتهامات استفاده کرده اند تا مودی را یک شخصیت "ضد مسلمانان" و یا "ملی گرای هندو" بخوانند و به این ترتیب او را به یک سیاستمدار شدیداً مورد اختلاف هندوستان مبدل ساختند.

میلان وایشناف، کارشناس آسیای جنوبی در انجمن امریکایی "Carnegie Endowment for International Peace" یا "بنیاد کارنیگی برای صلح بین المللی" یاد آور می شود که یک کمیسیون تحقیق محکمۀ عالی قانون اساسی هندوستان مودی را از هرگونه سوء رفتار مبرا دانست؛ اما این تبرئه کافی نبود تا منتقدان وی خاموش گردند. آنها تا امروز هم مودی را در گسترش ناآرامی های مذهبی در سال 2002 مقصر می دانند.

موفقیت های اقتصادی

شیوۀ حکومتداری مودی نیز بحث برانگیز است و در ده سال گذشته اکثراً سبب واکنش های شدیدی شده است. مخالفانش از او به عنوان یک "مستبد" انتقاد می کنند؛ اما طرفدارانش او را "همواره مصمم" می خوانند و از موفقیت های او در عرصۀ اقتصاد ستایش می کنند. این نخست وزیر مورد اختلاف گجرات واقعاً هم آن ایالت را بسیار زود به یک رشد بلند اقتصادی رساند. جگدیش بگواتی استاد اقتصاد در دانشگاه کلمبیا نیویارک می گوید: «مودی شمار زیادی از سرمایه گذاران داخلی و خارجی را به گجرات برد. او یک فضای فاقد فساد اداری را به آنها فراهم ساخته است و در تصمیمگری های فوری خود در رابطه با سرمایه گذاری ها و مجوزها برای تولیدات، شهرت دارد. در تقریباً همه ایالت های دیگر هندوستان، به خاطر تأخیرات ناشی از فساد اداری، وضعیت نسبت به گجرات بسیار رقت بار است».

در گجرات بین سال های 2000 تا 2013 میلادی با ارزش تقریباً 8.8 میلیارد دالر امریکایی سرمایه گذاری صورت گرفته است. بر اساس آمار رسمی، این رقم تقریباً 4 درصد سرمایه گذاری های خارجی در این مدت در هندوستان است. با آنهم به قول منتقدان مودی، این رشد بلند اقتصادی به سود رشد اجتماعی گجرات تمام نشده است. آنها می گویند که مودی تنها در توسعۀ زیربناهای ظاهری تمرکز کرده و در عرصه های آموزش و صحت توجه نکرده است. بهاگواتی کارشناس امور اقتصادی نظر دیگری دارد. او می گوید: «مودی در مجموع قابل توجهی را مسایل اجتماعی، مثل مبارزه با فقر و یا سوادآموزی، ایفا کرده است. افزون بر آن، او بسیاری از روستاها را به شبکۀ برق وصل کرده است».

تولید ناخالص ایالت گجرات بین سال های 2011 و 2012 میلادی به 8.5 درصد می رسید، در حالی که در سراسر هندوستان اقتصاد در مجموع تنها 5 تا 6 درصد رشد کرده بود. این موفقیت پایدار اقتصادی گجرات سبب شد که مودی در سراسر هندوستان شهرت بهتر پیدا کند.

سیاست خارجی زیر بار سنگین

اندکی پیش از اعلام نتایج نهایی انتخابات پارلمانی، نظرپرسی ها نشان می دادند که حزب بهاراتیا جاناتا با تفاوت بزرگی برنده خواهد شد. پیام این حزب، که گویا تحرک دوبارۀ اقتصاد هندوستان یک امر ممکن است، ظاهراً بسیاری از رأی دهندگان را متیقن ساخته است که دیگر از حزب حاکم کانگرس، که علیه آن اتهامات زیادی مبنی بر فساد اداری وجود دارد، حمایت نکنند.

با پیروزی بهاراتیا جاناتا و یا پیروزی این حزب با یک ایتلاف تحت رهبری این حزب، کشورهای غربی، در قدم نخست ایالات متحدۀ امریکا، در برابر یک وضعیت پیچیده قرار می گیرند. پس از ناآرامی های سال 2002 بسیار از کشورهای غربی، از جمله آلمان، بریتانیا، و ایالات متحدۀ امریکا ارتباط شان را با مودی قطع کردند و سفر وی به کشورهای خود را منع قرار دادند. کانگرس ایالات متحدۀ امریکا در سال 2005 حتی قطعنامه ای را صادر کرد که در آن این نخست وزیر ایالت گجرات به خاطر آن ناآرامی ها محکوم شده بود و به تبلیغ "ایدیالوژی نازی ها" و "نفرت نژادی" متهم گردیده بود.

در سال های اخیر مختلفی تحریم های شان علیه حزب بهاراتیا جاناتا را لغو کردند. ایالات متحدۀ امریکا که در سال 2005 منع صدور ویزا به مودی را فیصله کرده بود، تا اکنون هم محدودیت های خود علیه وی را نگه داشته است. با آنهم به گفتۀ میلان وایشناف، کارشناس آسیای جنوبی "بنیاد کارنیگی برای صلح بین المللی"، واشنگتن نیز چارۀ دیگری ندارد جز اینکه مودی را به عنوان نخست وزیر جدید هندوستان بپذیرد. وایشناف می گوید: «حکومت بارک اوباما در این صورت، با درنظرداشت روابط اقتصادی، دیپلوماتیک و سیاست های امنیتی، واقعبینانه عمل خواهد کرد».