طالبان آهسته اما پیوسته بر مردم محدودیت وضع می‌کنند

پس از صدور فرمان جدید ملا هبت الله آخندزاده رهبر طالبان در مورد امر به معروف، سخت‌گیری‌های آن‌ها بیشتر شده و آن‌هایی که ریش می‌تراشند و یا دریشی می‌پوشند با واکنش‌های منفی و حتی توهین و اذیت مواجه می‌شوند.

طالبان با تصرف قدرت تلاش کردند این تصور را در داخل و خارج ایجاد کنند که نسبت به دوره اول حاکمیت شان تغییر کرده اند. این گروه از جمله در نخستین روزهای بازگشت به قدرت، برای نیروها و کارمندان حکومت پیشین عفو عمومی اعلام کرد، اما گزارش‌های معتبری وجود دارد که در عمل تعقیب و حتی قتل نیروهای حکومت پیشین ادامه یافته است.

هرچند طالبان به صورت رسمی اعلام نکردند که همان شرایط و سخت‌گیری‌های دوره قبلی را وضع می‌کنند، اما در عمل بسیاری آن محدودیت‌ها بر مردم تحمیل شده است.

فعالیت رسانه‌ها محدود شده است، نه تنها در برنامه‌های سیاسی بلکه در نشر سریال‌های تفریحی نیز. منتقدان بازداشت و وادار به سکوت می‌شوند و خبرنگاران نیز به تکرار از سوی طالبان بازداشت شده اند. طالبان هرچند به صورت رسمی موسیقی را ممنوع نکرده اند، اما مواردی وجود دارد که پخش موسیقی در عروسی خشونت مرگبار طالبان را در پی داشته است.

طالبان در نخستین روزهای تسلط بر افغانستان گذاشتن ریش را جبری نکردند و مردم مجبور به پوشیدن لباس خاص نبودند؛ ولی اخیراً این گروه به صورت مستقیم و غیرمستقیم در تلاش تکرار فشارها و سختگیری های هستند که مردم افغانستان در دور اول حاکمیت این گروه تجربه کرده بودند.

کارمندان دولتی می‌گویند پس از صدور فرمان رهبر طالبان، سخت‌گیری‌ها افزایش یافته است. این فرمان چهارده ماده‌ای در ماه مارچ صادر شد و در آن تاکید شده است: «فریضه امر به معروف و نهی از منکر را فراموش نکنید.»

یک تن از کارمندان دولتی که نخواست نامش در این گزارش ذکر شود به دویچه وله گفت: «امروز من شاهد بودم که طالبان یک تن را که دریشی پوشیده بود و ریشش را تراشیده بود، لت و کوب کردند.»

هرچند طالبان در واکنش به انتقادها می‌گویند که این محدودیت‌ها «توصیه» است، اما مردم حکایت دیگری دارند.

بازار گرم پیرهن و تنبان

این کارمند دولتی گفت که طالبان به صورت مستقیم به مردم توصیه می‌کنند که ریش دراز داشته باشند و از پوشیدن دریشی خودداری کنند، اما به صورت غیرمستقیم به مردم فهمانده می‌شود که تراشیدن ریش قابل قبول نیست؛ چنانچه کسی که ریشش را تراشیده باشد در ادارات دولتی توهین می‌شود و یا تهدید به منفک شدن می‌گردند. به گفته او، به کارمندان گفته می‌شود که باید «صورت و سیرت تان مطابق سنت نبوی باشد.»

این کارمند دولت گفت: «این معمول است. برای کسانی که دریشی می‌پوشند و یا ریش شان را می‌تراشند گفته می‌شود که شما آدم‌های درست نیستید. شما نوکران خارجی هستید، زیرا از فرهنگ آن‌ها پیروی می‌کنید و با ما در تقابل هستید. مردم را مجبور می‌کنند که مانند طالبان لباس بپوشند.»

طالبان به صورت شفاهی به مکتب‌ها دستور داده اند که پس از این معلمین نباید دریشی یا لباس رسمی بپوشند. هرچند این دستور کتبی نیست ولی معلمان می‌گویند به آن‌ها توصیه شده تا لباس افغانی بپوشند و از پوشیدن دریشی بپرهیزند.

یک تن از معلمین در کابل به نام مستعار فروتن به دویچه وله گفت: «جلساتی که در مکاتب دایر شده گفته شده که معلمین باید پیرهن و تنبان بپوشند و دریشی ممنوع است. کسانی که مضامین دینی را تدریس می‌کنند باید ریش و لنگی داشته باشند و چپن بپوشند.»

این معلم گفت: «گذاشتن ریش جبری نیست، اما نحوه برخورد طوری است که به کسانی که ریش دارند برخورد خوب می‌شود ولی با کسانی که ریش خود را می‌تراشند برخورد بد می‌شود و بالاخره از آن‌ها ‌پرسیده می‌شود که چرا ریش نداری.»

طالبان اما این محدودیت‌ها را زیر نام احکام شریعت توجیه می‌کنند و مدعی اند که تنها این موارد را «توصیه» می‌کنند. محمد صادق عاکف سخنگوی وزارت امر به معروف طالبان به دویچه وله گفت: «در باره لباس ما هیچ چیزی نگفته ایم و گذاشتن ریش هم جبری نیست. ما فقط توصیه کرده ایم.»

خیاطانی که در شهر کابل دریشی می‌دوزند، به دویچه وله گفتند که پس از تسلط طالبان، خرید دریشی ۸۰ درصد کاهش یافته و در حال حاضر تمام کارمندان دولتی پیرهن و تنبان فرمایش می‌دهند. یک تن از خیاطان شهر کابل که نخواست نامش در گزارش ذکر شود گفت: «ما قبلا قراردادهای کلانی با شرکت‌های دولتی و خصوصی داشتیم ولی حالا حتی کارمندان شرکت‌های خصوصی نیز پیرهن و تنبان می‌پوشند.»

برخی کارشناسان به این باورند که طالبان در ابتدا تلاش داشتند مشروعیت بین‌المللی کسب کنند و به این خاطر از اعمال محدودیت‌ها خودداری می‌کردند و حالا که در این زمینه دست‌آوردی ندارند، در تلاش وضع سخت‌گیری‌های بیشتری اند.

احمد سعیدی، تحلیلگر مسایل سیاسی به دویچه وله گفت: «وقتی ابتدا طالبان به قدرت رسیدند، امیدوار بودند که دنیا آن‌ها را به رسمیت خواهد شناخت و بعد سختگیری‌ها را آغاز خواهند کرد. ولی چنین نشد.»

به نظر آقای سعیدی در مورد این سخت‌گیری‌ها در داخل طالبان نیز اجماع وجود ندارد. او به این نظر است که شبکه حقانی و آنانی که در وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان فعالیت دارند، بسیار تندرو هستند، به همین دلیل حالا که این گروه از مشروعیت جهانی ناامید شده، بر مردم بیشتر سخت می‌گیرد.

برخورد طالبان در بسیاری از این موارد، دوگانه است. در حالی که نماد پرچم ملی را از لوگوی رادیو تلویزیون ملی برداشته و مردم را به خاطر برافراشتن پرچم سه رنگ ملی مجازات می‌کنند، معرفی سرپرست طالبان برای سفارت افغانستان در ترکمنستان با همان پرچم ملی صورت گرفت.

مردم افغانستان میان گفتار رهبران طالبان و عملکرد افراد این گروه تفاوت می‌بینند. در تازه‌ترین مورد مقام‌های طالبان گفته بودند که مانع برگزاری جشن نوروز توسط مردم نمی‌شوند، اما در مزار شریف اجازه برگزاری مراسم برافراشتن جهنده سخی داده نشد.

پرستو یاری، فعال حقوق زنان به دویچه وله گفت که جنگجویان طالبان خلاف آنچه رهبران شان می‌گویند عمل می‌کنند: «وقتی این‌ها بر افراد خود کنترول ندارند، چگونه می‌توانند یک کشور را اداره کنند؟»