عدالت؛ گمشده قربانیان تجاوز شوروی به افغانستان

خانواده‌های قربانیانی که در نتیجه کشتارهای حکومت‌های کمونیستی جان شان را از دست داده اند، طی گردهمایی‌های جداگانه خواستار تطبیق عدالت شدند. آن‌ها بر تامین حقوق بشری مردم افغانستان تاکید کردند و گفتند تا زمانی که عاملان کشتار و ویرانی افغانستان محاکمه نشوند، این کشور به صلح و امنیت نمی‌رسد.

نهاد بازماندگان قربانیان افغانستان روز سه شنبه در یک گردهمایی در کابل خواستار تطبیق عدالت انتقالی شد. اعضای این نهاد گفتند که لیست ۱۲۰۰۰ تن از افغان‌هایی که توسط حزب دموکراتیک خلق کشته شده بودند، پس از مرگ حفیظ الله امین در دیوارهای وزارت داخله نصب شد.

همچنین نام‌های ۵۰۰۰ تن از قربانیان دیگر در سال ۱۳۹۲ توسط وزارت عدلیه هالند نشر شد. این پنج هزار تن کسانی بودند که زیر عنوان‌های مختلف توسط حکومت‌ کمونیستی محکوم به اعدام و سپس کشته شده بودند.

ویس یمین یک تن از اعضای نهاد بازماندگان قربانیان افغانستان گفت: «ما از مردم و تمام نهادهای داخلی و خارجی که ما را در تطبیق عدالت کمک کرده می‌توانند تقاضای همکاری داریم. آن‌هایی که مسببین جنایت هستند، کسانی در قدرت یا بیرون از قدرت هستند باید به محاکمه کشانده شوند.»

فاجعه‌ای که فراموش شد

محمد شاه بابی یک تن از بازماندگان قربانیان، خواستار دادخواهی مردم در برابر «جنایتکاران» شد و از حکومت، نهادهای مدافع حقوق بشر و مردم خواست تا برای تطبیق عدالت و مجازات عاملان کشتار مردم اقدام کنند: «دوازده هزار انسان تنها با دستان ترکی و امین تیرباران نشد. حکومتی بود، حزبی بود و تشکیلاتی بود که مردم را تیرباران کردند و کشتند. آن‌ها بجای قلم به دست مردم تفنگ دادند در نتیجه ما تا امروز باهم با میله تفنگ حرف می‌زنیم.»

بسیاری خانواده‌ها تا زمان نشر لیست این پنج هزار قربانی، منتظر برگشت آن‌ها بودند. اما این لیست به انتظار بازماندگان قربانیان نقطه پایان گذاشت. پس از چهار دهه، هنوزهم خانواده‌هایی هستند که انتظار برگشت آن‌هایی را می‌کشند که در دوران حکومت‌های کمونیستی زندانی و ناپدید شدند.

در نتیجه کشتار احزاب کمونیستی و مداخله نظامی شوروی سابق، میلیون‌ها افغان کشورشان را ترک کردند. بازماندگان قربانیان گفتند که دولت افغانستان هیچ گامی را برای محاکمه عاملان کشتار و ناقضان حقوق بشر بر نداشته است.

حمیرا ثاقب از فعالان حقوق بشر، خواستار ترتیب شکایت‌نامه‌های بازماندگان قربانیان شد. او گفت تا زمانی که دوسیه‌های قربانیان ترتیب و خواست‌های کتبی به محاکمه‌ها ارایه نشود، عدالت نیز تامین نخواهد شد: «کشته شدن ۱۲ هزار نفر یا آواره شدن پنج میلیون انسان، این یک عدد نیست، این یک فاجعه است. اگر قرار باشد که حکومت به بحث عدالت انتقالی توجه نکند، یکی از تعهدات خودرا در برابر جامعه جهانی ادا نمی‌کند و این می‌تواند باعث سوال باشد.»

بربادی و ویرانی

۷ ثور برای مردم افغانستان پیامدهای ناگواری داشت. پس از این روز کشتار هدفمند مردم به بهانه‌های مختلف آغاز شد و ورود قشون سرخ به افغانستان اوضاع را بدتر کرد. مردم افغانستان خاطرات تلخی از آن روزها دارند.

میر علم حمیدی که در آن زمان محصل دانشگاه کابل بود، حکایت‌های دردناکی از آن روزها دارد. او می‌گوید ماموران حکومتی همه روزه از محصلین می‌خواستند که در «مارش‌ها و میتینگ‌ها» شرکت کنند و به طرفداری از حکومت شعار دهند.

آقای حمیدی گفت: «اگر در مارش‌ها شرکت نمی‌کردیم مسوولین حزب دموکراتیک خلق به لیلیه‌ها و یا خانه‌ها می‌آمدند، محصلین را می‌برد و به زندان می‌انداخت تا بالاخره اعدام می‌کرد و می‌کشت.»

حمیدی یک برادرش را در زمان حکومت حفیظ الله امین از دست داده است. او می‌گوید برادرش کارمند وزارت فواید عامه بود و به دلیل فکر روشنی که داشت توسط ماموران حکومتی بازداشت و ناپدید شد تا این که بالاخره نامش در لیست ۵۰۰۰ هزار قربانی سال‌های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ پیدا شد.

این خانواده پس از کودتای هفت ثور مجبور شد خانه و روستایش را در ولایت پروان ترک کند و به شهر کابل بیاید: «ما دربدر و آواره شدیم. خانواده ما متلاشی شد. من مجبور شدم فرار کنم و زندگی پنهانی داشته باشم. دامنه جنگ چنان گسترده شد که ما مجبور شدیم خانه خودرا ترک کنیم. تمام دارایی و هست بود ما تاراج شد.»

حالا این شهروند افغانستان از حکومت و نهادهای بین‌المللی می‌خواهد تا زمینه عدالت را فراهم کند. او می‌گوید تا زمانی که عدالت تطبیق نشود، افغانستان روی صلح و آرامش را نخواهد دید.