عربستان سعودی در جستجوی متحدین جدید

عربستان سعودی دست هایش را برای یافتن متحدین جدید دراز می کند، آنهم در جهتی که از نظر سیاسی تاکنون غیر معمول بوده است، یعنی به سوی غرب و جنوب غرب منطقه. کشورهای جیبوتی، سومالیا و سودان، شرکای جدید مورد گفتگوی رهبری سیاسی ریاض است.

سیاستمداران عربستان سعودی با حکومت همسایه جنوبی یمن نیز که از سومین سال به این سو در آنجا علیه شورشیان حوثی مداخله نظامی کرده است، حالا گرد یک میز نشسته اند.

عربستان سعودی با جمعاً شش دولت می خواهد یک اتحاد را ایجاد کند که علاقمندی اصلی آن  همکاری با کشورهای نزدیک به دریای سرخ است. در پهلوی شرکای جدید، دو دولتی نیز در این اتحاد در نظر گرفته شده اند که ریاض پیش از این با آنها همکاری داشته است، یعنی مصر و اردن. همه این دولت ها، به استثنای اردن، با دریای سرخ همرز هستند.

عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی در این باره گفت: "این اقدام بخشی از فعالیت هایی است که توسط آن عربستان سعودی می خواهد منافع خودش و منافع همسایه هایش را حفظ کند. منظور این است که منطقه ای که در آن زندگی می کنیم، باثبات شود و همکاری میان کشورهای مختلف ایجاد شود."

وزیر خارجه سعودی افزود: "به هراندازه ای که همکاری و توافقات وجود داشته باشد، به همان میزان هم یک نفوذ منفی از خارج بر منطقه کمتر تاثیرگذار خواهد بود."

تحول در منطقه خلیج

این ابتکار در زمانی صورت می گیرد که عربستان سعودی با چالش های بزرگ در سیاست خارجی اش مواجه است. مداخله نظامی به رهبری عربستان سعودی در یمن در سطح جهانی مورد انتقاد قرار دارد. اخیراً روابط این کشور با ایالات متحده امریکا نیز زیر فشار قرار گرفته است. افزون بر آن قضیه قتل جمال خاشقجی خبرنگار سعودی که در قونسلگری این کشور در استانبول کشته شد، تا حدی بر روابط دو کشور سایه افگنده است.

در نزدیکی های این کشور نیز دشواری های ایجاد شده است. رهبری سعودی مدت طولانی قبل از همه به کشورهای همسایه شمالی یعنی امارات متحده عربی، بحرین، کویت و نیز تا چند ما پیش به قطر علاقمند بود.

روابط دشوار با قطر و ایالات متحده امریکا

چند هفته پیش قطر که عربستان سعودی از یک و نیم سال به این سو علیه آن تحریمات سخت وضع کرده است، "اوپک" یا سازمان کشور های صادرکننده نفت را ترک کرد. افزون برآن این کشور اشتراک اش را در نشست شورای همکاری های خلیج (GOC) در عربستان سعودی رد کرد.

باوجود آنکه همه دولت های عضو شورای همکاری های خلیج در چارچوب مبارزه برای دفع جهادگرایی با هم متحد هستند و توسط آن خود را با یک چالش مشترک مواجه می بینند، اما منافع مشترک به صورت روز افزون کمتر این کشورها را باهم زیر یک چتر قرار می دهد.

از  دید سبستیان سانس، کارشناس امور عربستان سعودی در انجمن آلمانی برای سیاست خارجی (DGAP)، عربستان به خصوص در مورد چگونگی مناسبات اش با ایالات متحده امریکا نگران است. او توضیح می دهد: "اساساً عربستان سعودی همیشه تاکید می کند که مناسبات اش با امریکایی ها تا چه حدی نزدیک و مملو از اعتماد است و این مناسبات توسط ترامپ آشکار بار دیگر بهبود یافته است. این احساس قبل از همه مبتنی بر این واقعیت است که هردو کشور یک دشمن مشترک دارند که ایران است."

 

این کارشناس می افزاید که این دشمن مشترک به نحوی بر مشکلاتی میان عربستان سعودی و ایالات متحده امریکا پرده می پوشاند. اما در عمل مساله طوری است که عربستان سعودی از دونالد ترامپ بیشتر امید داشت که دقیقاً در بحران قطر، ترامپ بسیار قوی تر در کنار عربستان قرار می گرفت. از دید سانس با وجود این تفاوت ها، برای عربستان سعودی، ایالات متحده امریکا به عنوان مهمترین شریک باقی می ماند.

تلاش عربستان سعودی برای خروج از انزوا

غسان العطیه دانشمند علوم سیاسی و مدیر "انستیتوت امور انکشافی و دموکراسی عراق" نیز به همین نظر است. او توضیح می دهد: "اتحاد دریای سرخ یک پدیده جدید است که قدرت اقتصادی عربستان سعودی را با قدرت سیاسی مصر پیوند می دهد. برعکس کشور های دیگر عضو از دید اقتصادی و سیاسی ضعیف هستند. عربستان سعودی با این اتحاد در واقع در برابر انزوایی واکنش نشان می دهد که این کشور شاهی خود را با آن مواجه می بیند. افزون بر آن عربستان سعودی می خواهد به غرب و امریکا نشان دهد که بدیل هایی دارد و مجبور نیست که تنها بر امریکایی ها تکیه کند.»

غسان العطیه می افزاید که البته یک دولت در این اتحاد جدید شامل نیست، یعنی اسرائیل که توسط خلیج عقبه با دریای سرخ مرتبط می شود. اما اسرائیل بهره مند اصلی منازعه در جهان عرب و نیز مناقشه عربستان سعودی با ایران است و "افزون بر آن، بسیاری عرب ها به این خاطر بیشتر احساس نزدیکی به اسرائیل دارند که این کشور نیز با ایران دشمنی دارد."

Knipp, Kersten