قانون جدید «خانههای امن»، ترسناکتر از تهدید مرگ
۱۳۸۹ اسفند ۶, جمعه
این زن 28 ساله خانهاش را در یکی از ولایت ها، سه ماه پیش ترک کرد و اکنون در «خانه امنی» مخفی در کابل زندگی میکند. شیشههای کلکین این خانه رنگ شده و با پرده پوشانیده شده، تا مبادا همسایهها چیزی بدانند.
او در حالی که نوزاد شش هفتهیی خود را شیر میدهد، میگوید: «شوهرم آدم خوبی نبود و همیشه اوقات خارج از خانه بود. ما نان خوردن نداشتیم. وقتی که از پدر و برادر شوهرم خواستم که برای مان غذا بیاورند، آنها به من تجاوز کردند».
او میگوید: «پدر شوهرم (خسرم) به کابل آمده است. او به وزارت امور زنان رفته و گفته است که «من طفلها را میخواهم»، من بسیار به این خاطر تشویش دارم».
قصه زندگی این خانم نشان میدهد که چرا فعالان حقوق زن از واگذاری 14 خانه امن به دولت افغانستان و وزارت امور زنان نگران هستند. تصمیم دولت افغانستان مبنی بر گرفتن کنترول خانههای امن از نهادهای خیریه غیردولتی، مورد انتقاد ایالات متحده امریکا و گروههای حقوق بشری مانند سازمان عفو بین الملل و دیده بان حقوق بشر قرار گرفته است.
در شهر مزار شریف، در شمال افغانستان نیز دو خانه امن برای زنها وجود دارد. در واقع در کشوری که خانوادهها هنوز نمیگذارند تا دختران شان به مکتب بروند، ایجاد خانه امن برای زن هایی که از خانه گریخته اند و حمایت از آن، کاری بسیار خطرناک میباشد.
حمید صفوت، یک خانه امن برای زنان را از سال 1997 در خانه خود ایجاد کرده است. «مرکز همکاری صفوت برای افغانستان» محل امنی را برای زنان و دخترانی که از ازدواج اجباری یا پیش از وقت، و یا از سوء استفاده پدر، برادر و شوهر خود گریخته اند، ایجاد کرده است.
26 زن و چهار کودک در حال حاضر در خانه امن او در ولایت بلخ نگهداری میشوند. او به خاطر این کارش غالبا تهدید به خشونت میشود. این مرد 35 ساله میگوید: «بسیاری وقتها، من از سوی پولیس، جنگ سالاران، رهبران قومی و فرماندهان سابق مجاهدین تهدید به مرگ میشوم». او میافزاید: «هر کس که دخترش فرار میکند، عصبانی میشود».
اما او بیشتر از همه تهدیدها، از سیاست و برنامه دولت برای بستن این خانه های امن میترسد. او مانند دیگر فعالان اجتماعی به دولت فشار میآورد تا در تصمیمش درباره تعطیلی این مراکز و واگذاری آن به دولت، تجدید نظر کند. خانه های امن برای زنان، فعلا توسط نهادهای غیردولتی و با هزینه کشورهای غربی اداره میشوند.
صفوت که خودش پدر سه دختر است، میگوید که دولت کابل مرجع خوبی برای گرفتن این مسوولیت نیست: «مشکل دولت افغانستان این است که آنها فقط در شهرها کار میکنند». او میافزاید: «بیشتر این قضیهها در قریههای دور رخ میدهد، جایی که دولت آنجا حضور ندارد. یک شکاف قابل توجه بین دولت و مردم وجود دارد، و مردم به دولت دسترسی ندارند».
صفوت و دیگر فعالان اجتماعی ابراز نگرانی کردند که قانون جدید کنترول خانههای امن، دسترسی زنان و دختران آسیب پذیر به این گونه مراکز را غیرممکن میکند. براساس گفته کسانی که از قانون جدید خبر دارند، احتمالا این قانون از زنها میخواهد تا دلیل فرار خود را در یک هیات دولتی ثبوت کنند و همچنین برخی آزمایشهای طبی، به شمول تست بکارت از آنها گرفته شود.
حامد کرزی، رییس جمهور افغانستان هفته گذشته از تصمیم خود دفاع کرد و یک یا دو خانه امن را متهم به رفتار مشکوک و ناشایسته کرد. او همچنین گفت که تمام خانههای امن به دولت سپرده نخواهد شد.
کرزی گفت که نهادهای دولتی توانایی مراقتب زنان افغان را دارند. اما بسیاری معتقدند که این تصمیم کرزی برای ساکت ساختن و قناعت دادن بنیادگراها میباشد.
در کشوری که سنت و عنعنه بسیار تاثیرگذارتر از قانون است، محافظه کاران خانههای امن را متهم میکنند که باعث تضعیف افغانها و افزایش انحراف غربی میشوند. مخالفین میگویند که وجود خانههای امن دخترها و زنها را به فرار تشویق میکند.
در سال 2009، یک تلویزیون مربوط به محافظه کاران کسی را نشان داد که او خانههای امن را متهم کرد که بستری برای فاحشگی و مواد مخدر هستند، اما هیچ گونه سندی ارایه نداد.
صفوت که همچنین استاد ژورنالیزم در دانشگاه بلخ است، میگوید که این تناقضات به دلیل جدل جاری بین مدرنیته و ارزشهای سنتی است: «فرهنگ و سنت در جامعه افغانستان قدرتمند بوده است، اما مدرنیته فقط پس از سقوط طالبان به افغانستان وارد شد».
صفوت میگوید: «شبکههای تلویزیونی، انترنت و غیره، حالا ایدههای مدرن را در جامعه افغانی گسترش میدهند. اما هنوز افراد تاثیرگذاری میباشند که باور دارند با زنان طوری رفتار شود که گویی آنها آدم نیستند».
در گزارشی که در ما اپریل 2010 توسط «صندوق توسعه سازمان ملل برای زنان» منتشر شد، آمده است که یک چهارم زنان افغان، قربانیان خشونت جنسی هستند و تقریبا یک سوم آنها در معرض سوء استفاده فیزیکی و روانی قرار دارند.
یک گزارش سازمان ملل در ماه دسامبر میگوید که رسوم سنتی، مانند ازدواج اطفال (پیش از وقت)، ازدواج اجباری و ازدواج بدلی، انزوا، و دادن دخترها برای ختم یک منازعه (بد دادن)، در سراسر افغانستان گسترده است.
موسسه صفوت، آموزشهای حرفوی و آگاهی قانونی را برای خانمها مهیا میکند. زنان در این مرکز، از حمایتهای روانشناختی، کلاسهای دفاع شخصی و کلاسهای سوادآموزی برخوردار میشوند. این مرکز همچنین تلاش میکند تا بین خانوادهها برای حل مشکلات میانجیگری کند.
صفوت می گوید که هیچ یک از زنان و دخترانی که از مرکز او رفته اند، دوباره باز نگشته اند: «دختران امن و خوشحال هستند، و طوری زندگی میکنند که انتخاب کردند».
او میگوید: «با قانون جدید، قربانیان باید از یک سلسله مراحل موشکافانه عبور کنند، پیش از آن که آنها بتوانند در یک جای امن ساکن شوند. آن بیشتر مانور و بهره برداری توسط دولت خواهد بود». او همچنین میافزاید: «اسلام میگوید که شما باید از دختر خود حمایت کنید و همسر خود را نزنید. امیدوارم که جمهوری اسلامی (افغانستان) تصمیم درستی برای حمایت و مراقبت از دخترها و زنان داشته باشد».
خبرگزاری آلمان و فرانس پرس/ عاصف حسینی
ویراستار: عارف فرهمند