مردم دورافتاده ترین نقطه افغانستان که از جنگ خبر ندارند
۱۳۹۶ بهمن ۲۰, جمعه
سلطان بیگم، مادر کلان نحیفی که سختی‌های روزگار چین‌های عمیقی بر صورت‌اش نشانده، عضو قبیله واخی است. این قبیله با حدود ۱۲ هزار عضو در این منطقه مسکون است.
دره واخان در ولایت بدخشان افغانستان که به «بام دنیا» معروف است، باریکه‌ای است که اقلیم شدیداَ سرد دارد و دسترسی به آن به شدت مشکل است. این منطقه با کوه‌های تاجیکستان و پاکستان هم‌سرحد است و تا مرز چین امتداد دارد. موقعیت جغرافیایی باعث شده است که واخی‌ها از نزدیک به ۴۰ دهه جنگ در کشورشان اطلاع چندانی نداشته باشند.
بیگم در حالی که به آتش کم رمق سرگین گاو در دیگدان دم تازه می‌بخشد، می‌گوید: «جنگ، کدام جنگ؟ اینجا هیچ وقتی جنگ نبوده است.» اما او به خاطر می‌آورد که زمانی در جانب دیگر این دهلیز سربازان روسی زبان به مردم سگرت توزیع می‌کردند.
چنین روایت‌های کهنه از هجوم نیروهای شوروی به افغانستان و جنگ مجاهدین زیر حمایت ایالات متحده امریکا علیه آن را تقریباَ همه واخی‌ها به یاد دارند. آن جنگ خشن نُه ساله احتمالاَ یک میلیون کشته و صدها هزار بیجا شده و آواره به جا گذاشت.
جنگ‌های متعاقب آن که باعث کشته شدن ده‌ها هزار تن دیگر شد و همچنین بروز افراط گرایی و حاکمیت رژیم طالبان برای مردم واخی مثل یک افسانه می‌ماند.
عسکرشاه، بزرگ‌ترین پسر بیگم که از تاجران پاکستانی در مورد طالبان شنیده است، می‌گوید: «طالبان مردم بسیار بد از بعضی کشورهای دیگرند که به گوسفند تجاوز می کنند و انسان‌ها را قتل می‌کنند.»
این مردم معلومات اندکی از ماموریت نظامی ایالات متحده امریکا و شورشگری خونبار طالبان دارند. آن‌ها همچنین از ظهور گروه «دولت اسلامی» یا داعش که اخیراَ هزاران نفر را در سراسر کشور کشته و زخمی کرده است، نیز اطلاعی ندارند.
وقتی به عسکرشاه قصه می‌شود که ایالات متحده امریکا و متحدین‌اش در سال ۲۰۰۱ علیه طالبان حمله نظامی کردند، ناباورانه می‌پرسد: «خارجی‌ها بر کشور ما هجوم آورده اند؟» سپس خودش جواب می‌دهد: «نه، آن‌ها این کار را نمی‌کنند. آن‌ها مردم خوبند.»
دهلیز واخان در قرن ۱۹ در «بازی بزرگ» به عنوان منطقه حائل میان روسیه تزاری و هند بریتانیایی ایجاد شد و تا حالا هیچ حکومتی به آن دسترسی نداشته است.
از کشورهای مجاور می‌توان در سفری سخت با پای پیاده یا توسط اسپ و گاومیش از کوه‌های پامیر، جایی که سه بلندترین سلسله کوه‌ها به هم نزدیک می‌شوند، به این منطقه رفت.
واخی‌ها که در افغانستان زیر عنوان "پامیری ها" نیز شناخته می‌شوند، بخش اعظم جماعت این محله را تشکیل می‌دهند. قبیله کوچی قرغیز که شمارشان به ۱۱۰۰ نفر می‌رسد، در انتهای شمالی این منطقه زندگی می‌کنند.
واخی‌ها مسلمان‌های معتدل شاخه اسماعیلیه زیر رهبری آغا خان هستند. این مردم برقع یا چادری را نمی‌شناسند که پوشش معمول زنان در بسیاری مناطق افغانستان است و سمبول ظلم بر زنان دانسته می‌شود.
زندگی این مردم دورافتاده که عاری از خشونت و جرایم است، از نظر مالی متکی بر گله‌های گاو و گوسفند است. آن‌ها در بدل گاو و گوسفند از محدود تاجرانی که به این منطقه می‌روند، برخی اقلام مواد غذایی و لباس می‌خرند.
واخی‌ها چون برق ندارند، به موبایل و انترنت نیز دسترسی ندارند و غالباَ در سراسر منطقه توسط مخابره «واکی تاکی» ارتباط برقرار می‌کنند.
آن‌ها گاهگاهی می‌توانند از طریق رادیو با دنیای بیرون وصل شوند که به خبرهای افغانستان، برنامه‌های روسی و موسیقی ایرانی گوش می‌دهند. اما وقتی که شارژ باطری‌های رادیوی شان تمام شود، مجبورند منتظر بمانند تا دستفروش دوباره به منطقه برسد.
اما با توجه به این که درجه هوا در ۳۰۰ روز سال زیر صفر است، زندگی در این محله بسیار پرمشقت است. حتی یک بیماری عادی مثل زکام می‌تواند به مرگ منجر شود. به این دلیل، تولد هر طفل در واخان به همان اندازه که به مفهوم یک زندگی جدید است، می‌تواند به معنی یک مرگ جدید نیز باشد.
این مشقت‌ها و رنج‌ها باعث می‌شود که مردم از تریاک، تنها ماده مخدره‌ای که آزادانه در واخان قابل دسترس است، بیشتر استفاده کنند.
نظر، یک باشنده واخان می‌گوید: «تریاک تنها هویت افغانی است که ما داریم. همه مردم به آن معتادند.»
اما ممکن است تغییراتی ایجاد شود. حکومت افغانستان می‌گوید بررسی‌های هوایی را انجام می‌دهد تا ایجاد راه‌های احتمالی زمینی میان واخان و دیگر مناطق بدخشان را ارزیابی کند. اگر راه‌های مواصلاتی ساخته شوند، تاجران، توریست‌ها و مهم‌تر از همه امکانات صحی به این منطقه سرازیر خواهند شد، اما در آن صورت، دیگر این مردم از جنگ خشن افغانستان نیز در امان نخواهند ماند.
آلبوم عکس از آرشیف:
af/ah (AFP)